Иуаныкъо Мадинэ итхылъэу «Адыгэ идэ» зыфиIорэм илъэтегъэуцо Мыекъуапэ и Гупчэ тхылъеджэпIэ системэ ия 2-рэ къутамэ щызэхащагъ. Ащ щылэжьэрэ Ламыкъо Риммэ Iофтхьабзэм кIэщакIо фэхъугъ.

Мурадэу зэхэщакIохэм яIагъэр Адыгеим итарихъ зэрагъашIэзэ, лъэпкъ дышъэ кIэнэу тиIэ IэшIагъэхэм лIэужхэр нэIуасэ афэшIыгъэнхэр, лъэпкъ шэн-хабзэхэр ахэлъэу къыткIэхъухьэрэ ныбжьыкIэхэр пIугъэнхэр ары.
МэфэкI лъэтегъэуцор пэублэ гущыIэкIэ къызэIуихыгъ Ламыкъо Риммэ. Ащ Iоф­тхьабзэр зыфэгъэхьыгъэ Иуаныкъо Мадинэ ищыIэныгъэ ыкIи итворческэ гъогу кIэкIэу фигъэнэIосагъэх ыкIи тхылъым фэгъэхьыгъэ лъэтегъэуцор зэрищагъ. «Хъишъэ зыпылъ дышъэ идэр» зыфиIорэ тхылъ къэгъэлъэгъоныр тхылъеджапIэм щызэхащагъ.
ТхэкIо IэпэIасэм фэгъэхьыгъэу
Иуаныкъо Мадинэ Муса ыпхъум 2012-рэ илъэсым итхылъэу «Адыгские (черкесские) золотошвеи из Причерноморской Шапсугии», ащ ыужкIэ 2018-рэ илъэсым «Адыгэ идэ» зыфиIохэрэр къыдигъэкIыгъэх. Иуаныкъо Мадинэ дышъэ идагъэмкIэ, уагъэмкIэ, шъагъэмкIэ, блэрымкIэ, IуданэмкIэ IэпэIас. Адыгэ идагъэм фэгъэхьыгъэ сурэт 1100-рэ тхылъым дигъэхьагъ. 1913-рэ илъэсым тырахыгъэ сурэтхэу ижъырэ сэе хэдыкIыгъэхэр къызэригъэлъэгъуагъэр тхы­лъым къыщыхаутыгъ. Дышъэ идагъэм, шъагъэм, уагъэм, дэн­лъэчым, дышъэ кIыцэ цIыкIухэм афэгъэхьыгъэ тхыпхъэ­хэр тхылъым щыугъоигъэх. ИжъыкIэ идэгъэшъабэр саем, кIэкIым акъуапэхэр ыкIи сэе Iэшъхьэбэ­лагъэхэр зэрыхашIыкIыщтыгъэхэр къыщиIотагъ. Шъуашэр зэрагъэкIэракIэщтыгъэр зэгъэфагъэу къыщыгъэлъэгъуагъ.

Тхылъым илъэтегъэуцо къекlолlагъэхэм ашIогъэшIэгъоныгъ ыкIи ащ щылъыпыдза­гъэу егъэджэн-сыхьатэу «Дышъэ блэр» зыфиIорэр рагъэкIокIыгъ.
Ащ кIэщакIо фэхъугъэх Адыгэ Рес­публи­кэм ибзылъфыгъэхэм я Союз хэтхэу Бэчыр Нуретрэ Ламыкъо Риммэрэ. Бзылъфыгъэмэ зызэрагъэдэхэрэ Iэхъухэр дышъэ IуданэкIэ арагъэблагъ. Къэзыухъумэрэ Iэхъухэр зэмылIэужыгъо­хэу дахэу агъэпсыгъэх. Iофтхьабзэм икIэухым ащ хэлэжьагъэхэм яIэшIа­гъэхэр шIухьафтынэу аратыжьыгъэх.
Лъэпкъ IэпэщысэшIэныр лIэужхэм ащымыгъупшэныр, лIэшIэгъу пчъагъэмэ къапхырыкIыгъэ Iофыр лъыгъэкIотэгъэныр егъэджэн сыхьатым ипшъэрылъ шъхьэ­Iагъ.
IэпэIасэхэм яIэшIагъэхэм бзылъфыгъэ ныбжьыкIэхэр нэIуасэ афэхъугъэх. Дышъэидэм епхыгъэ шъэфхэр ныбжьыкIэхэм зэрагъэшIагъэх, ежьхэми къадэ­хъу­мэ еплъыгъэх.
— Адыгэхэм якультурэ, яшэн-хабзэхэр къыткIэхъухьэрэ лIэужхэм ягъэшIэгъэнымкIэ мыщ фэдэ Iофтхьабзэхэм яшIогъэшхо къэкIо. Адыгэ культурэм иIахь анахь гъэшIэгъонхэм ащыщ непэ бзылъфыгъэ ныбжьыкIэхэр нэIуасэ зыфэхъугъэхэр. ТапэкIи мыщ фэдэ проектхэр дгъэцэкIэщтых, — къыIуагъ Ламыкъо Риммэ.
— «Дышъэ блэрыр» непэрэ мафэм пытэу хэуцуагъ. Лъэпкъым ынапэу дышъэидагъэм тырэгушхо ыкIи тэгъэлъа­пIэ. Адыгэ нэшанэхэр къызыхэщырэ IэшIагъэхэр лъэпкъым инэпэеплъых. Дышъэблэныр ыкIи идэныр ныбжьыкIэхэм агу рехьы, упчIэу къатырэр макIэп. Лъэпкъ искусствэм изэгъэпшэнхэм ядесэхэм ядэIухэзэ ныбжьыкIэхэм щысэ гъэшIэгъонхэр ядгъэлъэгъугъ, — къы­Iуагъ Бэчыр Нурет.
НыбжьыкIэхэм ашIэнэу
Дышъэ идагъэмрэ дышъэ шъагъэмрэ адыгэм ищыIэкIэ-псэукIэ зэригъэкIэ­рэкIэрэ лъэпсэгъэуцу амалхэм ащыщых. Дышъэ идагъэр, адыгэ пшъашъэр дышъэ пкIашъэм фэд аIощтыгъ. Ар языгъаIорэ щыIагъ. Ылъапэ къыщегъэжьагъэу ышъхьапэ нэс шапхъэм тетэу агъэкIэракIэщтыгъ. Дэхагъэм иамалхэм ащыщэу игъэкIотыгъэу адыгэм ыгъэфедэщтыгъэр дышъэ идагъэмрэ дышъэ шъагъэмрэ. Лъэпкъ пэпчъ ищыIакIэ егъэкIэракIэ, нэр зыгъэгушIоу, гур зыгъэбжьышIорэ амалхэм яусэ. Адыгэхэм ащ фэдэ амалэу аIэ къырагъэхьагъэр лъэныкъуитIу зэп­хыгъэр: зыр дышъэмрэ тыжьынымрэ ятеплъэ тамыгъэ хъугъэ, адрэр дышъэ идагъэмрэ, дышъэ шъагъэмрэ уагъэмрэ. ГущыIалъэу лъэпкъым игупшысэ идэхапIэ уезыщалIэрэм ухаплъэмэ, псэлъэ шъхьаIэу, лъэпсэгъэуцу гущыIэу хэтхэр дышъэр, ащ ыуж къызинэкIэ тыжьыныр ары. ГущыIэм пае, дышъэ паIу, дышъэ идагъ, дышъэ уагъ, дышъэ шъагъ, дышъэ блэр, дышъэ Iудан, дышъэпс, тыжьын чыIу, тыжьын бгырыпх, тыжьын тхы­лъылъ, тыжьын паIу ыкIи нэмыкIхэр.
Лъэпкъ искусствэм ибаиныгъэ мы Iофтхьабзэм къыщылъэгъуагъ. КIэлэцIыкIухэу джынэс мыщ фэдэ къэгъэлъэгъон­хэм аримыхьылIагъэхэм ялъэпкъ икультурэ зэрэбаим, зэрэдахэм щыгъозэнхэмкIэ, ясэнаущыгъэ къыхэгъэщыгъэнымкIэ мы фестивалым ишIогъэшхо къэкIощт.
Лъэпшъыкъо Фатим.
Сурэтхэр авторым ихъарзынэщ.