Филологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу, Адыгэ къэралыгъо университетым ипрофессорэу Шъаукъо Аскэр Абубэчыр ыкъор шIэныгъэ-егъэджэн Iоф­шIэгъэшхо зыпшъэ ифэгъэ, зыфызэшIокIыгъэ цIыф.

Нэбгырэ пэпчъ мы дунаим щыхихыгъэ лъагъом икIыхьагъэр, илъэс пчъагъэу къыгъэшIагъэр арэп, ащ ишIушIэгъэ шапхъэр дунаим щилэжьыгъэр ары.
Илъэс пшIыкIубл хъугъэ къызытхэмытыжьыр зэлъашIэрэ шIэныгъэлэжьэу, филологие шIэ­ныгъэхэмкIэ докторэу, профессорэу, Адыгэ Республикэм шIэ­ныгъэхэмкIэ иIофшIэкIошхуагъэу Шъаукъо Аскэр.
Аскэр адыгэ бзэшIэныгъэм лъэуж нэф, лъэуж дахэ къыхинагъ. УшIэныгъэлэжь зыхъукIэ, Iофыгъоу нахь узфэщагъэр, ушэтынымкIэ нахь гъэхъагъэ зыщыпшIын плъэкIыщтыр къы­хэпхышъуным мэхьанэшхо иI, сыда пIомэ шIуагъэ къызэрэп­хьын, умакъэ зэрэбгъэIун плъэ­кIыщтыр нахь хэшIыкI зыфыуиIэр, нахь узфэIазэр ары. АщкIэ Аскэр анахь IофшIэнышхоу зэшIуихыгъэмэ ащыщ адыгэ ыкIи къэбэртэе лексикографием теорие лъапсэ зэрафишIыгъэр. Ащ дакIоу адыгэ лексикографи-
ем, фразеологием, морфологием, терминологием, орфогра­фием, ли­тературабзэм, стилистикэм яIофыгъохэм язэхэфын иIахьышIу хишIыхьагъ. ТерминыкIэхэр игъэкIотыгъэу ыгъэфедагъэх, уахътэм диштэу еплъыкIэхэр бзэшIэныгъэм хилъхьагъ. ЩыIэныгъэм къыгъэуцурэ уп­чIэхэм игъом ынаIэ атыридзэу, ахэр зэригъапшэхэу, тэрэзыр къахихынымкIэ гъогухэр къы­гъотхэзэ, адыгабзэм иупчIэ зэфэшъхьафхэм япхыгъэ зэфэ­хьысыжь гъэнэфагъэхэр ышIыгъэх. Дунэе бзэшIэныгъэм, адыгэ лингвистикэм яаужырэ гъэхъагъэхэм адиштэу сыдигъуи гу­пшысэн ылъэкIыгъ.

Адыгабзэм илъэныкъо зэфэшъхьафхэм хэхъоныгъэ аригъэ­шIэу Iоф зэришIэщтыгъэм дакIоу, студентэу ригъаджэхэрэм бзэм ишъэфхэр ягъэшIэгъэнымкIэ ама­лыбэ Шъаукъо Аскэр зэри­хьэщтыгъ.
Сэри Шъаукъо Аскэр сыри­гъэджэнэу синасып къыхьыгъ, Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтым сызычIахьэм, ны­дэлъфыбзэр шIу сэзыгъэлъэгъу­гъэу, бзэшIэныгъэм сыдэлэ­жьэ­нэу сыгу къыфэзыгъэущыгъэмэ ар ащыщ ыкIи ушэтакIохэм ягъогу сытезыщагъэри ары. Бзэм фэгъэхьыгъэу шIэныгъэлэжьым къытфиIуатэщтыгъэхэм хэшIыкIышхо зэрафыриIагъэр къыхэщэу, зышъхьамысыжьэу, нэбгырэ пэпчъ зэхишIэу, къедэIухэрэм ежь игупшысэ алъигъэIэсыным ишIыкIэхэр дэгъоу къызфигъэфедэхэзэ, шIэныгъэм еджакIор къыфигъэущыщтыгъ. Лъэпкъым фэ­лэжьэщт ныбжьыкIэхэм япIун, ялэжьын, лъэгъо тэрэз тегъэуцогъэнхэм Шъаукъо Аскэр иIа­хьышIу хилъхьагъ.
Ар егъэджэн Iофым дакIоу нэбгырэ пэпчъ зыгъэгумэкIырэ IофыгъохэмкIэ IэпыIэгъу афэ­хъуным фэхьазырыгъ. НыбжьыкIэхэм наукэр шIу ягъэлъэгъугъэным, яеджэн лъагъэкIотэным охътаби, кIочIаби ащ атыригъэ­кIуадэщтыгъ. Аскэр бзэм сыдэлэжьэным иамал инхэр сэри къысIэкIигъэхьанхэ ылъэкIыгъ. ШIэныгъэлэжьым ихьатыркIэ си­научнэ ушэтын лъызгъэкIо­тэнэу хъугъэ, къызэрэздэлэжьагъэм ишIуагъэкIэ егъэжьэгъэ Iофыр сыухыгъэ, Шъаукъо Аскэр зэрэсипэщэгъэ кандидат дис­сертациер уасэ къыфашIэу къэ­сыушыхьатыжьыгъ. АщкIэ сикIэ­лэегъаджэ лъэшэу сыфэрэзагъ, «тхьауегъэпсэушхо» есIоу, рэзэ­ныгъэшхо фысиIэу ренэу къэс­хьыгъ.
ШIэныгъэлэжьым пэщэныгъэ адызэрихьэзэ аспирантурэр бэ­мэ къаухыгъ, доктор ыкIи кандидат диссертацие пчъагъэмэ япхырыгъэкIын оппонентэу ахэ­лэжьагъ, научнэ IофшIэгъабэмэ яфэшъошэ уасэ афишIызэ, рецензиехэр, отзывхэр ытхыщтыгъ.
Шъаукъо Аскэр лъэшэу куоу гупшысэу, ыгу етыгъэу Iоф ышIэщтыгъ. Творческэ гухэ­лъы-
бэ ащ зыдиIыгъыгъ, ау ахэр ыгъэцэкIэнхэу игъо ифагъэп. Ахэм ащыщ «Адыгэ диалектологиер» зыфиIоу адыгэ филологиемрэ культурэмрэ яфакультет истудентхэм апае егъэджэн-­методикэ IэпыIэгъоу сэри сыригъусэу зэдэдгъэхьазырыгъэр. Адыгэ диалектхэм язэхэфын
Н. Ф. Яковлевымрэ Iэшъхьэмэфэ Даутэрэ яIофшIагъэхэм къа­щегъэжьагъэу дэлэжьагъэр нэ­бгырэ пчъагъ. Адыгабзэм идиа­лектхэм яфонетикэ, морфологие, лексикэ нэшанэхэр къащызэхафызэ, урысыбзэкIэ монографие пчъагъэ къыдагъэкIыгъ. Ау джы къызнэсыгъэми адыгэ диалектологиемкIэ студентхэр зэредгъэджэнхэ тхылъ тиIагъэп. А щы­кIагъэр дэгъэзыжьыгъэным мы IэпыIэгъур фэгъэхьыгъ. Ти­IофшIагъэ лъапсэ фэхъугъэр диалектиплIымкIи къыхэутыгъэ тхыгъэу щыIэхэр ары. ТиIэ литературэр зэкIэ урысыбзэкIэ зэ­рэтхыгъэр къыдэтлъыти, студентхэм адыгабзэкIэ лекцие укъызэрафеджэщт шIыкIэм ыкIи ежь-ежьырэу загъэхьазырын зэралъэкIыщтым тетэу тхылъыр дгъэпсыгъэ, хэхъоныгъэхэр зы­фэтшIыгъи къыхэкIыгъ, тшIомы­тэрэзхэми таблэкIыгъэп. Теорием нэмыкIэу щысэхэр, практическэ гъэцэкIэнхэр, зэхэфынхэр, зэфэхьысыжь упчIэхэр къыщытыгъэх. Текстэу къыдэхьагъэхэр художественнэ тхылъхэм, Хьэ­дэгъэлIэ Аскэр къыдигъэкIыгъэ томиблэу «Нартхэр» зыфиIорэм къадэтхыгъэх.
«Адыгэ диалектологиер» зыфиIорэ курсыр Адыгэ къэралыгъо университетым адыгэ фи­лологиемрэ культурэмрэ яфакультет щызэрагъашIэ. Ащ мурад шъхьаIэу иIэр кIэлэегъаджэ хъущт студентхэр шIэныгъэхэмкIэ уIэшыгъэнхэр, адыгэ литературабзэм ишапхъэхэр щыкIэгъэнчъэу къызIэкIагъэхьанхэм ыкIи бзэм ипкъыгъохэр къызэхафын алъэкIыным фэгъэсэ­гъэнхэр ары.
Мы IэпыIэгъур апшъэрэ еджа­пIэм имызакъоу, гурыт еджапIэ­хэм, Адыгэ кIэлэегъэджэ кол­леджым ащезыгъаджэхэрэми агъэфедэн алъэкIыщт. IофшIа­гъэр 2015-рэ илъэсым къыдэкIыгъ.
Шъаукъо Аскэр шIэныгъэлэжь шъыпкъагъ, шIэхэу тхэкIыжьыгъ, ау бэ фызэшIокIыгъэр, фэукIочIыгъэр. ШIоу ышIагъэр цIыфмэ агу лъынэу, агъэлъэпIэнэу, ригъэ­джагъэхэм, кIырыплъыгъэхэм адыгэ наукэр ыпэкIэ лъагъэкIо­тэнэу тэгугъэ. Ежьыр къытхэмытыжьми, иIофшIагъэхэр джыри къытхэтых, тэгъэфедэх, тигъусэх, тиныбжьыкIэхэр арэ­гъуазэх.
Бгъошэ Зарет.
Адыгэ филологиемрэ культу­рэмрэ яфакультет икIэлэ­егъадж, филологие шIэныгъэхэмкIэ кандидат, доцент.