ЦIыф гъашIэр хьалэмэтэу зэхэхъыхьагъ. ЩыIэныгъэ гъогур екIуфэ бэ ынэ кIэкIырэр, шъхьэм къырыкIорэр, зыпсы­хьэ­рэр, зыушэтырэр. Акъы­лыр чыжьэу макIо, нэри ащ илъагъо рэкIо.

ЦIыфым ыIэшъхьитIукIэ ышIагъэмкIэ, акъылкIэ зэхифи анигъэсыгъэмкIэ, шIэныгъэу къыбгъодэкIыгъэмкIэ, зекIокIэ шап­хъэу иIагъэмкIэ щытхъур къе­лэжьы, ишъуашэ зыфешIыжьы, ыIапэ къычIэкIыгъэ тхыгъэхэмкIэ ащымыгъупшэн, хэмыткIухьан лъэуж къегъанэ.
Адыгэ бзэшIэныгъэм лъэгъо дахэ щыпхырищыгъ, иIофшIа­гъэхэмкIэ ыгъэбжьышIуагъ, ыгъэ­баигъ филологие шIэныгъэ­хэмкIэ докторэу, профессорэу, Адыгэ Республикэм шIэныгъэ­хэмкIэ изаслуженнэ IофышIэшхоу Шъаукъо Аскэр. Кавказ бзэшIэныгъэм анахь зиIахьышIу хэзышIыхьагъэмэ ар ащыщ. Илъэс 73-рэ ыныбжьэу идунай ыхъожьыгъ. ШIэныгъэлэжьыр непэ къытхэмытыжь нахь мышIэми, зыдэлэжьагъэхэм, ригъэджа­гъэхэм ащыгъупшэрэп, къыгъэ­нэфэгъэ гъогум рэгъуазэх.
Акъылрэ шIэныгъэрэ зыбгъо­дэлъ цIыфыр иIофхэмкIэ, игъэ­хъагъэхэмкIэ зэлъашIэ. Улъэпкъымэ, узэрыгушхон фэдэ шIэныгъэлэжь цIэрыIоу зэрэщытыгъэм дакIоу Шъаукъо Аскэр шIэныгъэ куу зыIэкIэлъ кIэлэ­егъэджагъ. Егъэджэн гъогум ма­кIэп Шъаукъо Аскэр ныб­жьыкIэу тырищагъэр. Хьалэлэу, ыгу­рэ ыпсэрэ етыгъэу, шIошъхъуныгъэрэ теубытагъэрэ хэ­лъэу, ригъаджэрэмэ сэнэхьатэу хахыгъэм ифэшъошэ шIэныгъэ зэрагъотыщтым емызэщэу пылъыгъ, ижьыкъащэ зэпыуфэ илъэпкъ фи­шIэщтымкIэ зышъхьасыжьыгъэп.
Шъаукъо Аскэр ригъэджагъэ­хэм, дэлэжьагъэхэм сэри сащыщ. Адыгабзэм шIулъэгъуныгъэу фысигъэшIыгъэм сисэнэхьат къыгъэнэфагъ. ШIэныгъэу къыси­тыгъэр згъэфедэзэ, непэ Дюз-
джэ университетэу Тыркуем итым адыгабзэмкIэ щесэгъаджэх. Университетыр къызысэухым, тикIэлэегъаджэу, шIэныгъэлэ­жьэу Шъаукъо Аскэр зыщыла­жьэщтыгъэ адыгэ кафедрэм сиапэрэ лъэбэкъухэр щысшIынэу синасып къыхьыгъ.
Апэу Шъаукъо Аскэр Абубэчыр ыкъом сызырихьылIагъэр Адыгэ Республикэ гимназием сыщеджэ зэхъур ары. Тэ тикласскIэ нахь куоу адыгабзэм тыпылъыгъ, лъэпкъ факультетым тиеджэн щылъыдгъэкIотэнэу зыдгъэхьазырыщтыгъ. Адыгэ кIэлэегъэджэ институтым щы­лэжьэрэ шIэныгъэлэжьхэр къытфырагъэблагъэщтыгъэх ыкIи ахэм шIэныгъэу тиIэм хэхъоныгъэ фашIызэ, ушэтынэу тапэ илъ­хэм тафагъэхьазырыщтыгъ. Мыпшъыжьэу къыддэлэжьэгъэ кIэлэегъаджэхэм ащыщыгъ профессорэу Шъаукъо Аскэр. А уахътэм уреджэнэу я 10 — 11-рэ классхэм апае адыгэбзэ учебник щыIагъэп, ау ащ кIэлэ­егъаджэр къыгъащтэщтыгъэп. ЕкIолIэкIэ гъэнэфагъэ хэлъэу ежь ыгъэхьазырыщтыгъэмкIэ къыддэгуащэщтыгъ. ШIэныгъэлэжьхэу адыгабзэм изэгъэшIэн Iоф дэзышIагъэхэм, дэзышIэ­хэрэм къыхаутыгъэхэм Шъаукъо Аскэр нэIуасэ тафишIыщтыгъэ, ныдэлъфыбзэм ыкIуачIэ зэрэиныр, зэрэбаир, тенджызым фэ­дэу зэрэгъунэнчъэр, бзэм ихабзэхэр икъу фэдизэу зэрэзэхэмыфыгъэр къыднигъэсыщтыгъ, адыгабзэм идиалектхэм нэшэнэ лъапсэу яIэр литературабзэм егъэпшагъэу тигъэлъэгъущтыгъ.
Адыгэ къэралыгъо универ­ситетым тызычIэхьэм, апэрэ ма­фэхэм къащыублагъэу къыддэлэжьэнэу къытхэуцогъэ кIэлэ­егъаджэхэм ащыщыгъ Шъаукъо Аскэр. Ащ лъэшэу тигъэгушIощтыгъ, сыда пIомэ уезыгъэджэгъэ кIэлэегъаджэм угукIэ нахь пэблагъэ охъу, пкIуачIэкIэ нахь узщэгугъыжьы, уицыхьэ нахь зытелъыжь. Мафэ къэс пIоми хъунэу шIэныгъэлэжьыр тапашъхьэ къиуцощтыгъ, бзэшIэныгъэм икуупIэ тыхищэ шIоигъоу адыгабзэмкIэ лекцие гъэшIэгъонхэр тфызэхищэщтыгъ. Непэ къызнэ­сыгъэм шIэныгъэ Iатэу къыпкъы­рыкIыгъэр, лекциеу къызэджагъэхэр шIукIэ тыгу къэкIыжьых, тиIофшIэнкIэ къызфэтэгъэфедэх.
Лъэпкъым фэлэжьэщт ныбжьыкIэхэм япIун, ялэжьын, лъэ­гъо тэрэз теуцонхэм Шъаукъо Аскэр иIахьышIу хилъхьагъ. Адыгабзэм изэгъэшIэн хэщэ­гъэнхэм, ащ къешIэкIыгъэ шIэныгъэр шIу ягъэлъэгъугъэным, яеджэн лъагъэкIотэным охътаби, кIочIаби атыригъэкIуадэщтыгъ.
Адыгабзэм иупчIэхэм, «ишъэф­хэм» язэхэфын ныбжьыкIэхэр къыфигъэущыгъэх, шъхьафитэу еджакIохэр шIэныгъэ дунаим хигъаплъэщтыгъэх, акъыл­рэ шIэныгъэрэкIэ яцыхьэ зытелъыжьэу ушэтын гъогум тырищэщтыгъэх. ШIэныгъэлэ­жьыр яIэшъхьэтетэу нэбгырэ пчъагъэмэ квалификационнэ IофшIэнхэр атхыгъэх ыкIи сэри сахэтэу кандидатыцIэр нэбгырихмэ къагъэшъыпкъэжьыгъ.
Шъаукъо Аскэр адыгабзэри урысыбзэри иIэрылъхьэу, шIэныгъэ лъапсэ зиIэ гупшысэ куухэр тхьапэм ригъэкIухэзэ, осэнчъэ IофшIэгъэ инхэу икъэлэмыпэ къычIэкIыгъэхэр адыгэ бзэшIэныгъэм итхыдэ, ихъарзынэщ хэхьагъэх, цIыфмэ ап­къы­рыхьагъэх, заушъомбгъугъ, лъэ­псэ пытэхэу, шIум фэлэжьэнхэу дунаим ахэр щызэбгыры­кIыгъэх.
ШIэныгъэлэжьым инаучнэ-­ушэтын IофшIэнхэм чIыпIэ гъэ­нэфагъэ ащеубыты гущыIэлъэ зэхэгъэуцоным.
Шъаукъо Аскэр адыгэ филологиемрэ культурэмрэ яфакультет щеджэрэ студентхэм, гурыт еджапIэм апае программэхэр, зэреджэщтхэ тхылъхэр методикэ IэпыIэгъухэр къы­дигъэкIыгъэх. Я 10 — 11-рэ классхэм аще­джэрэ кIэлэеджа­кIохэм апае 1997-рэ илъэсым (гъусэхэр иIэхэу) апэу Iоф зэрашIэщт тхылъ къыхиутыгъ ыкIи илъэс пчъагъэрэ ар къы­тыра­дзэжьыгъ.
ШIэныгъэлэжьым ныдэлъфыбзэм лъэпкъымкIэ мэхьанэу иIэр дэгъу дэдэу зэхишIыкIыщтыгъ, адыгабзэр икъоу мылажьэмэ, дунаим тет бзэмэ зэрахэкIосыкIыщтыр къыгурыIощтыгъ, ащ фэшI адыгабзэкIэ тхэныр нахь къыхихыщтыгъ ыкIи ытхырэм псэ къыпигъакIэщтыгъэ.
ЫгукIэ зыгорэ зэхишIэрэм фэдэу, адыгабзэр иIашэу, тхэным нахь зыритыгъэу, ышIэрэр шIомакIэу, зышъхьамысыжьэу Шъаукъо Аскэр лэжьагъэ.
Джыри ыушэтынэу, ытхышъу­нэу щытыгъэмкIэ, къыгъэшIа­гъэр мэкIэ дэд. Лъэпкъым ынапэу мыщ фэдэ шIэныгъэлэжьхэр лIэ­шIэгъум зэ къэхъух.
ЦIыфым ишIушIагъэр дунаим щилэжьыгъэр, лIэужхэм къафигъэнэгъэ кIэныр ары. Шъаукъо Аскэр адыгэ лъэпкъым щыгъуп­шэщтэп, сыда пIомэ ренэу агъэ­федэщт, хэмыкIодэжьын IофшIагъэхэм ищыIэныгъэ афигъэIорышIагъ, лъэпкъзэхашIэ зиIэхэм Iэрылъхьэ афишIыгъ. УщымыIэжь­ми, уауж къикIыхэрэм уигугъу дахэкIэ ашIэу, уиIофшIагъэхэм яфэшъошэ уасэ афашIэу илъэс зэблэкIхэм агъэфедэ зыхъукIэ, ар насыпыгъэшху, умылIэгъахэм фэд.
Шъаукъо Аскэр джырэ адыга­бзэм IункIыбзэIух фэхъугъ, осэн­чъэ кIэнэу къытфигъэнагъэр адыгэ лъэпкъым игушъхьэлэжьыгъэ баиныгъэ изы IахьышIоу щыт ыкIи щытыщт.
Шъхьэлэхъо Сусан.
филологие шIэныгъэхэмкIэ кандидат, доцент.