Адыгэ педучилищыр ары зыфасIорэр. Ар Адыгэ автоном хэкум апэрэ ­сэнэхьат зэгъэгъотыпIэ еджапIэу къитэджагъэ­хэм ащыщ, 1925-рэ илъэсым хэку гупчэр зыдэ­щы­Iэгъэ Краснодар къыщызэIуахыгъагъ.

ЕджэкIэ-тхэкIэ амал зимыIэгъэ адыгэ лъэпкъымкIэ Адыгэ педучилищыр академиягъ, гъэсэныгъэ-шIэныгъэ дэгъу ныбжьыкIэхэм зычIагъуатэщтыгъ. Мы еджапIэм я 30 — 40-рэ ыкIи зэо ужым щеджагъэхэм, джырэ мафэхэм къанэсыжьыгъэу, якIэсэ сэнэхьатым — кIэ­­лэегъэджэным имызакъоу, щы­Iэныгъэ лъэныкъуабэкIэ шIэныгъэ куухэр зыщагъоты­гъэу, гъэсэныгъэ иным иапэрэ лъэоянэ зыщыпхыращыгъэм «Академие цIыкIу» зэреджэщтыгъэ­хэр ыкIи ащ демыгъэштэнэу щытэп. КIэлэегъэджэ дэгъу дэ­дэхэри, къызэраIотэжьырэмкIэ, ащ Iутыгъэх, пэщэ дэгъу­хэри, пшъэдэкIыжь инэу лъэпкъым ыпашъхьэ щыряIэр къагурыIоу иIагъэх. КIэкIэу къэпIон хъумэ, «Академие цIыкIу» цIэ­тедзэр къыгъэшъыпкъэжьэу мы еджапIэм щеджэхэрэм шIэныгъэ-гъэсэныгъэу агъотырэмкIи, егъэджэкIэ шIыкIэ-амалхэр икъоу, куоу зэрарагъашIэщтыгъэмкIи ыпшъэ укIонэу щытыгъэп.
КъызызэIуахыгъэм щегъэжьагъэу педучилищым ипшъэрылъ — Адыгэ автоном хэкум кIэлэ­егъэджэ кадрэхэр ублэпIэ классхэмкIэ ыкIи ыужыIоу, нэмыкI лъэныкъохэмкIи гъэхьазыры­гъэнхэр — дэгъу дэдэу зэшIуи­хыщтыгъ.
Тиадыгэ шIэныгъэлэжьышхо­хэм, адыгэ тхакIохэу тилитературэ игъэпсакIохэм янахьыбэм ямурад къадэхъунымкIэ пед­училищыр егъэжьэпIэшIу афэ­хъугъ. Адыгэ гъэсэгъэшхохэу Бэ­джэнэ Мурат, Шъхьэлэхъо Абу, Блэгъожъ Зулкъарин, Тхьаркъохъо Юныс, усакIоу Ан­дырхъое Хъусен, тхакIоу, уса-
кIоу Жэнэ Къырымызэ, АР-м изаслуженнэ журналистэу, гъэ­зетэу «Адыгэ макъэм» илъэсыбэрэ щылэжьагъэу ыкIи ире­дактор шъхьэIагъэу ХьакIэмызэ Биболэт, мыхэм анэмыкIыбэми «Академие цIыкIур» егъэжьэпIэшIу къодыеу щымытэу, шIэныгъэ куу ыкIи методикэ хэ­шыкIыгъэкIэ къятагъ, культурэ хъупкъэ дахэ афэхъугъ.
Гушъхьэгъомылэ IэшIу
Зынахь гъомылэ IэшIу щымы­Iэр цIыф пэпчъ ыгукIэ фаблэу шIэныгъэ-гъэсэныгъэ егъэгъотыгъэныр ары. ПшIоигъомэ, къыбдэмыхъун щыIэп, ар гъашIэ къэзыгъэшIагъэ пэпчъ дэгъоу ешIэ. Адыгэ педучилищэу Советскэ Союзым и ЛIыхъужъэу Андырхъое Хъусен ыцIэ зыхьырэм сыщеджэн насыпыр я 70-рэ илъэсхэм сэри сиIагъ. Къызысыухыгъэм зы цIыф ыныбжь тешIэжьыгъэми, мы «Академие цIыкIум» тызэдычIэсыгъэхэм тикIэлэегъаджэхэр, училищым ипэщэгъэ Нэпсэу Фазиль, тигруппэкIэ тиIэшъхьэтетыгъэу Бэрзэдж Лариса Григорьевнар тщыгъупшэхэрэп. Хьисапыр тэзыгъэхьыщтыгъэу Лариса Гри­горьевнар илъэпкъкIэ урымыгъ, математик лъэшыгъ ыкIи бзылъфыгъэ дэхагъ. ЧIэхьагъу ушэтынхэр хьисапымкIэ, урысы­бзэмкIэ, адыгабзэмкIэ ыкIи му­зыкэмкIэ — орэдкъэIонымкIэ ушэтыныр стыгъагъэх (кIэлэ­егъаджэр сыдрэми тегъэпсы­хьэгъэныр, мэкъэ лъэкIыхьэгъэ къабзэкIэ гущыIэныр, еджэкIо цIыкIухэмкIэ лъэныкъуабэкIэ щысэтехыпIэу щытыныр а зэкIэми къыдалъытэщтыгъ). Шъыпкъэ, нотэхэр якIыхьэгъэ-кIэкуагъэкIэ еджапIэу класси 8-р къызыщытыухыгъэм щытагъэшIэгъагъэп, ауми, гурышэкIэ, орэдкъэIонымкIэ апэрэ ушэтыныр зысэтым, нотэ псаур (1-р), (ныкъор, плIанэр, ыкIи яенэрэр) зыфэдэр, карандаш кIыбымкIэ столым сакъыфытеозэ, агурызгъэIогъагъ ыкIи музыкэмкIэ кIэлэегъаджэхэу купым хэсыгъэхэм ащыщэу, дзэ орэдэу кIезгъэщыгъэри зыгу рихьыгъэу Павел Алексеевич Рублев лIышхом «5», «дэгъу дэд, умница» ыIозэ къызэрэсфигъэуцугъагъэр ыкIи илъэси 4-м сезыгъэджэгъэ кIэлэегъаджэ пэпчъ ныбжьырэу сыгу къинагъэх. Ахэр: Виктория Николаев­нар — природоведениемкIэ, урысыбзэмрэ литературэмрэкIэ — Анна Евменовнар. ТIури бзылъфыгъэ лъагэхэу, ау апэрэр иIокIэ-шIыкIэкIи изэIухыгъа­гъэкIи Тхьэм къызэригъэхъу­гъэу, хьалэлэу, Анна Евменовнар, ипредметитIу дэгъоу зы­шIэу, иурокхэр зэфэмыдэхэу, сыхьатыр псынкIэу кIоу зэхэзыщэщтыгъэх, творческэ екIо­лIэкIэ зэфэшъхьафхэр сыдигъуи ыгъэфедэщтыгъэх. Методикэ дэгъу дэдэ IэкIэлъыгъ, тэри сочинениехэр, ыпэкIэ фэмыдэу, нахь тшIогъэшIэгъонхэу, тызIэпа­щэхэу, екIолIэкIэ гъэ­нэфагъэхэр афэтшIызэ ттхыщтыгъэх, литературэми лъэшэу джы­ри нахь фэчэф тыхъугъагъ. КIэлэегъэджэ дэгъум узлъищэн, уигъэгупшысэн ылъэкIыщт. ФизикэмкIэ лIы хэкIотэгъэ хьазыр, мэкъэгъум пытэу Дмитрий Косяк тыригъа­джэщтыгъ. Зымы­шIэрэм физ­матым тычIэс шIошIэу, закон Бой-Ля-Мариотта» зыфиIорэри, нэмыкIхэри дгъэфедэхэзэ физикэр тигъэшIэ­гъагъ.
Игугъу къэсымышIын слъэкIыщтэп историемкIэ тезыгъаджэщтыгъэу, кIэпхын шIуцIэ зэпы­лъым джэнэ фыжьыр чIэлъэу, ренэу гъэпсыжьыгъэу урокым Iу­гушIу­кIызэ къычIахьэщтыгъэ Надежда Ивановна Шевляковам. Ащ ыпхъоу Наталье очнэу ин­сти­тутым сиеджэн зыщыпы­сэ­дзэ­­жьым, нэмыцыбзэмкIэ сикIэлэ­егъэджагъ, ныбжьыкIагъэти, ныбджэгъуныгъи зэдытиIэ хъугъагъэ. Гум нэсэу хэткIи щытыгъэх адыгабзэмрэ литерату­рэмрэкIэ урокхэу ЖэнэлI (ТIэшъу) Тамарэ тфызэхищэщты­гъэхэр. Ар кIэлэегъэджэ хъупкъэ гъэнэфагъэм итыгъ сыдигъуи, ыIощти ышIэщти ышIэу; сиадыгабзэ идэхагъэ анахь зыщызэхэсшIагъэр Адыгэ пед­училищыр ары. Тамара Шабановнам игъэпсыкIэ-шIыкIэхэр щысэ тфэхъущтыгъэх, адыгэ Iэдэбыр зыфэдэр тигъэшIагъ, урок пэпчъи гъэсэныгъэ-пIуныгъэшхо хэлъэу ыгъэпсыщтыгъ. ХимиемкIэ тыригъэджагъ цIыфышIу-шэнышIо дэдагъэу Хьакурынэ Казбек Махмудовичым, амал иIэу «2» ыгъэуцущтыгъэп, хэти ыгу хигъэкIыщтыгъэп.

Спортыр — физкультурэр бэлахьэу училищым зыщыпы­лъыгъэх: тыкъэмычъагъа, ты­къэмыпкIагъа (тфэмылъэкIы­пэми), тыпыгъэнэжьыгъэу зэкIэ дгъэцакIэщтыгъ, ау Борис Яно­кович Дарпинян — ермэл шъхьа­цыф лIыку лъхъэнчэ ушъагъэр къытшъхьасыщтыгъэп, физкультурэмрэ спортымрэкIэ отделениякIэу училищым щагъэ­псыгъэм щеджэрэ кIэлэ купышхо зезэрэхьэхэм тызэрахэтыгъэр непи сэгъэшIэгъожьы. Джы къэсIуагъэм итеIулIэжьэу ыцIэ къесIощт училищым илъэсыбэм ипэщагъэу, сшыпхъу нахьыжъи­тIу зычIэсхэми мы еджапIэм илъэ­си 10 — 12-кIэ узэкIэIэбэжьмэ иректорыгъэу Нэпсэу Фазиль Айсовичым. ЛIы дэхэ нэгуфэу, инэплъэгъу гушIор хэкIутагъэу, обществоведениемкIэ ригъа­джэхэрэр зэкIэ ышIэхэу. Тэ ти­лъэхъан училищым отделениеу школьнэр, дошкольнэр, художественнэр ыкIи физ­культурнэр иIагъэх, группэхэм нэбгырэ 30-м ыкIи нахьыбэ арысыгъ, а зэкIэ зэхэплъытэмэ, ще­­джэрэм япчъагъэ мэкIагъэп.
ЫпшъэкIэ къызэрэщысIуагъэу, тэ школьнэ отделением тыще­джагъ, пстэумкIи пшъэшъэ 33-рэ тыхъущтыгъ (зы урыс — Галина Буневар) ыкIи дзэ къулыкъур къыухи къэкIожьыгъэу зы кIалэ — Лъащэкъо Казбек, Джэджэ­хьаблэ щыщыгъ, шъырытэу, пы­тэу теуцоу тэщ нахь зэрэ­чъэп­хъыгъэр мыгъуащэу, Iэдэ­­бэу, ау чIэкIыжьыгъагъ. Тэ, пшъэ­шъэ купым, анахьэу апэрэ курсым тис зэ­хъум, класси 8-р къэзыу­хыгъэхэмкIэ, щхын-къэ­чъы­хьан мыу­хыжьым тыхэтыгъ; къыхэ­кIыгъ классымкIэ тыдежурнэми тщыгъупшэу, доскэр цIэлэжьыгъэу, кабинетми стол-­пхъэнтIэ­кIоу зетыдзагъэхэр къончэ-санчэхэу, ау еджэн Iофым пцIы хэмылъэу лъэшэу тегугъущтыгъ. Л. Г. Бэрзэджыр къыпшIокIыщты­гъэп уемыджэу, емыгугъугъэ горэ е хьисапыр зыфэмыгъэ­хъурэ горэ группэм къызикIыкIэ сымаджэ хъущтыгъ, ыгу а зэкIэ нэсыщтыгъ, Тхьэм джэнэт лъапIэ къырет. Адыгэ хэкум илъэс 20 Iэпэ-цыпэм ипэщагъэу Бэр­зэдж Нухьэ ар ишъхьэгъусагъ.
Тигруппэ исыгъэ пшъэшъэ 33-р зэкIэ Адыгеим ирайон зэ­фэшъхьафхэм къарыкIыгъагъэх. Лъэшэу гукIэгъу-гуфэбагъэ зэфытиIагъ зыр зым фэгумэкIэу, деIэу, тигруппэкIэ училищым тыщыпэрытыгъ сыдымкIи, еджэным готэу общественнэ Iофыгъохэми сыдигъуи тахэлажьэщтыгъ.
КIэлэгъу-ныбжьыкIэгъум идэ­хэгъу-къэбзэгъу тыхэтэу ублэпIэ классхэмкIэ кIэлэегъэджэ сэнэ­хьатыр тегугъоу къызIэкIэдгъэ­хьагъ, тхьаегъэпсэух тянэ-тятэ­хэр, ныкъылъфыгъэхэр, тикIэлэегъэджэ дэгъубэу емызэщы­жьэу къыддэлэжьагъэхэр, ахэр ныбжьырэу тыгу къинагъэх, цIыфыгъэм, шIум, дэхагъэм, къэбзагъэм, шъыпкъагъэм тыфапIугъ.
Адыгэ педучилищыр загъэ­псыгъэр илъэси 100 мэхъу. Ащ шIоу ылэжьыгъэу, ыпхъыгъэм лъэпкъыр къыригъэпшыгъ, ти «Академие цIыкIу» пэпшIын еджапIэ итыгъэп хэкум. ИлъэкIи, ыкIуачIи зэдиштэу тапэкIи Адыгэ кIэлэегъэджэ училищыр (колледжыр) хьалэлэу илъэпкъ фэлэжьэнэу тэлъаIо.
Мамырыкъо Нуриет.