Лъэпкъым фэгумэкIыгъэу, ащ ыцIэ чыжьэу зыгъэIугъэу адыгэхэм ахэтыр макIэп. Ахэм ащыщ Трахъо Лыу.

Трахъо Лыу 1854-рэ илъэсым къуа­джэу Щынджые къыщыхъугъ. Тикъоджэгъу цIэрыIо пылъ къэбарыр тигурыт еджапIэ щеджэхэрэм ядгъашIэмэ тшIоигъэу ар зыдэсыгъэу къалэу Краснодар тыкIуагъ. Трахъо Лыу имузей тезыгъэб­лэгъагъэр ащ иунэкъощэу, итарихъ зыугъоижьыгъэу Трахъо Аслъан Исма­хьилэ ыкъор ары. Музеир щылэ мазэм и 27-м 2025-рэ илъэсым къызэIуахыгъ ыкIи апэу ащ щыIагъэхэр шIушIэзехьэ цIэрыIор зыщыщ къуаджэм икIэлэеджа­кIохэр ары.
Общественнэ IофышIэшхоу, динлэжьэу, зэлъашIэрэ сатыушIэу ыкIи шIушIэзехьэу щытыгъ Трахъор. Iоф зэришIэщтыгъэм, игъэхъагъэхэм, иакъыл зынэсыщтыгъэм щысэ зытепхынэу бэ ахэлъыгъэр. Анахь баеу а лъэхъаным адыгэ шъолъырым исыгъэхэм Трахъо Лыу ащыщыгъ. КъызэраIотэжьырэмкIэ, ащ къыфэкIоным пае икIэлэцIыкIугъом къыщыублагъэу IофшIэнэу ыпэ къикIырэр зэкIэ ыгъэцакIэщтыгъ. КIэлэеджакIохэм ар ашIогъэшIэгъон дэдэ хъугъэ.
Трахъо Лыу НахьлIыхъу ыкъор ибэу, ятэ имыIэжьэу къэтэджыгъ. КIэлэ Iэта­хъозэ Щынджые щыщ лIыжъхэр янэ дэжь къакIохи къелъэIугъэх чылэмкIэ кIалэр шкIахъо афэкIонэу. Арэущтэу илъэситIу фэдизрэ чылэм фэлэжьагъ. ЛэжьапкIэу къыхэкIыгъэр бэ хъугъэ, а мылъкур Трахъом Iушэу зэблигъэкIыгъ. Шыку­зэкIэт ыщэфыгъ, сатыум хэхьагъ.
Унагъохэм анахь ящыкIэгъэщт цIыкIу-шъокIухэр Екатеринодар къыщищэфыхэти, къуаджэхэр къыкIухьэхэзэ, ахэр кIэнкIэкIэ ыхъожьыщтыгъэх. Ар къэлэ бэдзэрым ыхьыти, щищэжьыщтыгъ. СатыушI нэшанэхэр кIалэзэ къыздишта­гъэх.
Апэ унагъохэм нахь ящыкIэгъэ цIыкIу-шъокIухэр зыщащэрэ ларек, етIанэ тучан ин, псэолъапхъэхэр зыщащэрэ гъэтIылъыпIэ Екатеринодар къыщызэIуи­хыгъагъэх.
Инасып къыхьи, мэшIокугъогушI обществэу Екатеринодар дэтым иинженер шъхьаIэу Шэрданэ Батырбек Лыу нэIуа­сэ фэхъугъ. НэбгыритIур зэгурыIуагъэх. Шпалэу а мэшIоку гъогум ищыкIэгъэщтым икъэгъотын Лыу ыпшъэ рилъхьажьыгъ, псэолъапхъэхэр къафищэщтыгъ.
Гулъытэу иIэм зыригъэушъомбгъун зэрилъэкIырэм ишIуагъэкIэ, унэе IофшIапIэхэр къызэIуихыгъагъэх. Чырбыщгъэ­жъэ заводыр ащ къэкIэлъыкIуагъ. 1902-рэ илъэсым Пшызэ мэкъумэщ ыкIи промышленнэ къэгъэлъэгъоным чырбыщэу къыдигъэкIырэм идэгъугъэ пае дышъэ медаль къыщыфагъэшъошэгъагъ. 1907-рэ илъэсым Трахъо Лыу чырбыщгъэжъэ заводи 4 ыгъэлажьэщтыгъ, ахэм илъэсым чырбыщ миллиони 8 къыдагъэ­кIыщтыгъ. ХьакIэщ ин Краснодар къыщызэIуихыгъагъ.
Краснодар краир зызэхащагъэр илъэс 80 зыщыхъугъэ 2017-рэ илъэсым Трахъо Лыу ишIэжь агъэлъапIэу «Пшызэ ишIушIэзехь» зыфиIорэ щытхъуцIэр къыфагъэшъошэгъагъ. Тикъоджэгъу цIэрыIо тырыгушхуагъ.
Екатеринодаррэ адыгэ къуаджэхэмрэ зэзыпхырэ лъэмыдж Пшызэ тыраригъэлъ­хьэгъагъ. Анахьыбэу Трахъо Лыу щытхъу къыфэзыхьыгъэхэр къалэм чэщым къэтын фаеу хъухэрэр зэкIуалIэхэрэ щагоу, хьакIэщэу, нэужым гъэпскIыпIэу, мэщытэу, тхьамыкIэхэр зыщаIыгъыхэрэ унэу Екатеринодар даригъэшIыхьагъэхэр ары.
Икъуаджэу Щынджые чырбыщым хэшIыкIыгъэ унэ инищ Лыу щаригъэшIыгъагъ. Зыр ятэ иягъ, адрэм къуаджэм игъэIорышIапIэ чIэтыгъ, ящэнэрэр азэ­нэджапIэ хэтэу мэщытыгъ. Мыекъуапи, Кощхьабли мэщытхэр даригъэшIыхьэ­гъагъ.
Трахъо Лыу иунэу, имэщытэу Екатеринодар дишIыхьэгъагъэхэр непи къыщы­зэтенагъэх. ШIушIэзехьэм иунэ музей ашIыжьыгъ. Трахъо Лыу инепэрэ лIэ­ужхэм ащыщэу Трахъо Аслъан Исмахьилэ ыкъор а Iофтхьабзэм изэшIохын дэлэжьагъ, Лыу ищыIэныгъэ гъогу епхыгъэ тарихъыр ыугъоижьыгъ.
Мыщ фэдэ цIыфэу лъэпкъым итарихъ зыцIэ къыхэнагъэхэм якъэбар ныбжьыкIэхэм, къыткIэхъухьэрэ лIэужхэм ашIэн фае. Ащ ищыIэныгъэ гъогу щысэтехыпIэу зэрэщытым имызакъоу, лъэпкъыр зэрыгушхорэ цIыф хьалэмэтхэм ащыщ.
Трахъо Аминэт.
Щынджые гурыт еджапIэу N 24-м ипащэ пIуныгъэ IофхэмкIэ игуадз.