Убзэ ишэн-хабзэхэр, зекIокIэ-шIыкIэхэу лъэпкъым егъашIэм къыдекIокIыхэрэр адыгэ пэпчъ ышIэн фае, джащыгъум тыбзи лъэшыщт, лъэпкъыми уасэ иIэщт. Тшыгъупшэ мыхъущтыр адыгабзэр кавказыбзэ анахьыжъхэм зэращыщыр, ар тыфэсакъэу тыухъумэныр, Iум-пэм тымышIэу ини цIыкIуи тIэтэу тырыгущыIэныр ары.

«Джырэ адыгабзэм ибзэхабзэхэр»
Джары зэреджагъэхэр ятхылъыкIэу урысыбзэкIэ ыкIи адыгабзэкIэ тхыгъэу «Краткая грамматика современного адыгейского языка» зыфиIоу филологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу Анцокъо Сурэт­рэ Адыгэ къэралыгъо университетым иаспиранткэу ЛIыIужъу Дариетрэ зэдагъэхьазырыгъэм. Гъэзетым иредакцие щыIагъ ыкIи тхылъыкIэм фэгъэхьыгъэу къытфиIотагъ гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтэу Т. КIэращэм ыцIэ зыхьырэм адыгабзэмкIэ иотдел ипащэу Анцокъо Сурэт.

— Сыда мыщ фэдэ тхылъыр шъутхынэу зыкIэхъугъэр?
— Илъэс 20-кIэ узэкIэIэбэжьмэ адыгабзэр зэкIэми аIулъыгъ, ау урысыбзэр ашIэщтыгъэп. Джы ныдэлъфыбзэр нахь Iэпэдэлэл хъугъэ, ащ елъытыгъэу, адыгэ жабзэр аIулъ хъужьыным фэшI мы уахътэм бзэхабзэхэмкIэ укъикIызэ ар ябгъэшIэн фаеу тлъытагъэ.
— Тхылъым итхын сыд фэдиз уахъта тежъугъэкIодагъэр ыкIи сыд фэдэ зэхэтыкIа иIэр?
— Мы IофшIагъэм илъэситIурэ тыдэ­лэжьагъ, сизакъоп, сигъусагъ Адыгэ къэралыгъо университетым иаспиранткэу, IэкIыб къэралыгъуабзэхэмкIэ факультетыр дэгъу дэдэу къэзыухыгъэу, инджылызыбзэр зышIэрэ ЛIыIужъу Дариет. Адыгабзэр, урысыбзэр, инджылызыбзэр — бзищыр зэдгъапшэмэ, зэфэтхьысыжьызэ, тыгупшысагъ, Iоф тшIагъэ. Хэти щыгъуаз непэ адыгабзэм макIэу зэрэрыгущыIэхэрэм, джары бзэм изэгъэшIэн, изэтегъэуцожьын грамматикэмкIэ къикIын зыкIыфаер.
ЫпшъэкIэ къызэрэщысIуагъэу, IофшIагъэр бзитIукIэ — урысыбзэрэ адыгабзэрэкIэ тхыгъэ. Дэтхэр: Пэублэр, ащ къыкIэлъэкIох шъхьэхэу зэрэзэтеуты­гъэр: Фонетикэр, Лексикэр. Морфологиер. Бзэ лъэпсэ гущыIэхэр — пкъыгъуацIэр, плъы­шъуацIэр, пчъэгъацIэр, глаголыр, причастиер, деепричастиер, наречиер. Бзэ IэпыIэгъу гущыIэхэр: гущыIэлъыкIохэр, зэпххэр, гущыIэзэгъусэхэр. Тамыгъэхэм ягъэуцун къыщытыгъ. Синтаксисым чIыпIэ фэтшIыгъ. «Пылъхьэхэр» зыфи­Iорэм таблицэ 17 къыщыдгъэлъэгъуагъ адыгабзэм имэкъэзещэхэмкIэ ыкIи мэкъэзэращэхэмкIэ. Тхылъым кIэух фэ­хъугъ терминхэмкIэ гущыIэлъэ кIэкIыр.
Гу зэрэлъышъутагъэу, теоретическэ материалхэр нахь гурыIогъошIу хъунхэмкIэ таблицэхэр, схемэхэр ыкIи гущыIэлъэ цIыкIухэр дгъэфедагъэх, лъэшэу тынаIэ тетыгъ а зэкIэ нэрылъэгъу къызэрэтшIыщтым. Теорие къодыер армырэу, щысэхэр бэу къыдэдгъэхьагъэх. Мы тхылъым къыщыIуагъэу, къыщыттыгъэр зэкIэ екъумэ, тэрэзмэ, IэубытыпIэ икъоу алъытэмэ ауплъэкIугъ. Ахэм яеплъыкIэхэр сэри, Дариети къытаIуагъэх, тагъэшIагъэх, лъэныкъоу нахь ты­наIэ зытетын фаехэр къыхагъэщыгъэх.
— Тхылъыр шъутхынымкIэ, шъуушэтынымкIэ IэубытыпIэ шъуфэхъугъэр?
— «Джырэ адыгабзэм ибзэхабзэхэр» зыфиIорэр ары. Темэ гъэшIэгъон Iоф зыдэтшIагъэр. Ар къиIотыкIыгъэнымкIэ бзищыр — адыгабзэр, урысыбзэр, инджылызыбзэр зэдгъэпшагъэх, ушэтынхэр тшIыгъэх. Къэнэжьырэр хэти гуетыныгъэ ин фыриIэу бзэр зэригъэшIэныр, адыгабзэм псакIэ етыжьыгъэныр ары.
— Тхьауегъэпсэу, Сурэт, гущыIэгъу укъызэрэтфэхъугъэмкIэ.
Мамырыкъо Нуриет.