Ышъхьэ закъоу щымытэу, лъэпкъым, Хэгъэгум, цIыфхэм апае зышъхьамысыжьхэрэр ары щыIэныгъэр ыпэкIэ лъызыгъэкIуатэхэрэр. Джащ фэдэ IофшIакIоу шъыпкъагъэр зигъогухэм ащыщыгъ илъэсыбэрэ Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ музей ыпэщагъэу, этнографэу Iэшъхьэмэфэ Любовь Мэрзанэ ыпхъур.

Iэшъхьэмэфэ Любэ Шэуджэн районым ит къуаджэу Мамхыгъэ къыщыхъугъ. 1958-рэ илъэсым къалэу Орджоникидзе дэт Къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтэу К. Хетагуровым ыцIэкIэ щытыр къыу­хыгъ. 1958-м къыщегъэжьагъэу 1964-рэ илъэсым нэс мы къалэм и Къэралыгъо тарихъ музееу Кировымрэ Орджоникидзерэ ацIэ зыхьырэм инаучнэ IофышIэ шъхьэIагъ.
1964-м къыщегъэжьагъэу 1988-рэ илъэсым нэс Л. Iэшъхьэмафэр Адыгэ хэку краеведческэ музеим иIэшъхьэтетыгъ. Я 60 – 70-рэ илъэсхэм охътабэ зытырагъэкIодагъэр угъоен IофшIэны­шхор ыкIи музеим ифонд зэгъэзэфэ­гъэныр ары. Лъэныкъо зэфэшъхьафхэмкIэ гъэзагъэу егугъухэу музей Iофыр зэрэколлективэу зэхащэщтыгъ, пащэр сыдигъуи ышъхьэкIэ IофшIэнхэм ахэлажьэщтыгъ.
Теуцожь районым щызэхащэщтыгъэ экспедициехэм мурадэу яIагъэр Краснодар псыубытыпIэр шIыгъэным пае IуагъэкIынэу щыт къуаджэхэм ащыугъо­егъэныр, къэIотэкIо Iушхэм къаIорэр кIэзыгъэнчъэу тхыжьыгъэныр ары. Къуа­джэ пэпчъ хэзыгъэ фамышIэу музеим иIофышIэхэм унагъохэр къакIухьэ­щтыгъ, къоджэдэс нахьыжъхэм ягукъэкIыжьхэр атхыщтыгъ. Хэгъэгу зэошхом хэлэжьагъэхэр зэрагъашIэщтыгъ, сурэтхэр чIыпIэм щытырахыщтыгъ.
Джащ фэдэ IофшIэн куум, этнографическэ ыкIи археологическэ экспедициехэм яхьатыркIэ музеим ифонд пкъы­гъо мин 59-м нахьыбэ къыхэхъогъагъ. Ахэр лъэпкъ тарихъымкIэ, этнографиемкIэ, культурэмкIэ зэбгъэпшэн щымыIэ пкъыгъуагъэх, непэрэ мафэм АР-м и Лъэпкъ музей «идышъэ кIэн» хэхьагъэх.

1967-рэ илъэсым, Октябрэ революциешхор зыщыIагъэр илъэс 50 зыщыхъу­рэм ехъулIэу, музеим экспозициякIэхэр къыщызэIуахыгъагъэх. Научнэ IофышIэ­хэм Iэшъхьэмэфэ Любэ ягъусэу научнэ-ушэтын IофшIэнышхо зэшIуахы­щтыгъ: къэгъэлъэгъонхэр, экспедициехэр, къе­кIокIырэ лекциехэр, музей кIоцIымкIэ экскурсие зэфэшъхьафхэр, яIофышIэхэм апае семинархэр зэхащэщтыгъ, къе­кIокIырэ музей цIыкIухэм Iоф ашIэ­щтыгъ, хэгъэгум игупчэ музейхэм стажировкэхэр ащахьыщтыгъ. Л. Iэшъ­хьэ­мафэр музеим ипащэу зыщытыгъэ илъэсхэм Адыгэ хэку краеведческэ музеим икъу­тами агъэпсыгъагъ: Советскэ Союзым и ЛIыхъужъэу Андырхъое Хъусен имемориальнэ-литературнэ музееу къуаджэу Шэуджэнхьаблэ дэтыр, лъэпкъ усакIоу Теуцожь Цыгъо и Унэ-музееу къуаджэу Гъобэкъуае къыщызэIуахыгъэр, станицэу Джаджэ щагъэпсыгъэ краеведческэ музеир ыкIи тарихъ-краеведческэ музееу Красногвардейскэм дэтыр.
Iэшъхьэмэфэ Любэ музей IофшIэны­шхом имызакъоу, ащ унакIэу фашIырэм лъэшэу ынаIэ тетыгъ, фондыр тэрэзэу гъэкощыжьыгъэным дэулэугъ.
Адыгэ хэку краеведческэ музеим ифондхэм ахэхъуагъ, щыIэкIэ-псэукIэу зызыIэтырэри экспозициякIэхэмкIэ къи­IотыкIыгъэным Iэшъхьэмэфэ Л.М., коллективым хэтхэми лъэшэу гъунэ лъафыщтыгъ, зэкIэ яшIоигъоныгъэхэр музеикIэм къыщагъэшъыпкъагъэх.
Илъэс 24-м Адыгэ хэку музеим пэщэныгъэ дызезыхьагъэу, ыужыкIи ащ инаучнэ IофышIэ шъхьэIагъэу Iэшъхьэмэфэ Любэ научнэ IофшIагъэхэри иIэх: «Адыгские женские головные уборы», «Черкеска», «Одежда духовенства», «Женские головные украшения», «Традиционная одежда адыгов в собрании Национального музея РА».
2012-рэ илъэсым нэс Iэшъхьэмэфэ Любэ Лъэпкъ музеим тхыгъэ къэкIуапIэхэм яухъумакIоу Iоф щишIагъ, ащ ыуж методистэу щытыгъ. Илъэсыбэм къакIоцI музеим ифонд дэгъоу зэхифыгъэу, ышIэу зэрэщытыр каталогэу «Традиционная одежда северо-западных адыгов» (собрание Национального музея РА). Вторая половина XIX – начало XXвв.» зыфиIоу къыдэкIыным фигъэхьазырыгъэмкIэ къыушыхьатыгъ. Ащ Урысые этнографическэ музеим осэшIу къыщыратыгъ.
Адыгэ культурэм икъызэтегъэнэн-ухъу­мэн чанэу зэрэхэлэжьагъэм пае Л. Iэшъхьэмафэм медалэу «За доблестный труд» зыфиIорэр къыфагъэшъошагъ. СССР-м культурэмкIэ и Министерствэ, культурэм иIофышIэхэм япрофсоюз ящытхъу тхылъхэр, АР-м культурэмкIэ и Министерствэ и Диплом къыратыгъэх.
Iэшъхьэмэфэ Любэ ишIэныгъи, ыкIуа­чIи илъэпкъ хьалэлэу фигъэлэжьагъэх, Iофым ыIэтэу гъэшIэ дахэ къыгъэшIагъ. Бзылъфыгъэ хъупхъэ зэхэщэкIо-зещакIом игъогу зэрэщытэу шIукIэ зэлъыпкIагъ, илъэпкъ паемэ, зышъхьасыжьыщтыгъэп. Любэ шъыпкъагъэр, зэфагъэр, IорышIагъэр зыхэлъыгъэ пащ, музеим иIофы­шIэхэри IофшIэкIэшIум фипIугъэх.
Лъэпсэ пытэ дэгъу зыгъотыгъэ Лъэпкъ музеим непэ иIофшIэн чанэу нэмыкI ныбжьыкIэхэм лъагъэкIуатэ, лъэпкъ тарихъыр аухъумэ.
Мамырыкъо
Нуриет.