Хэгъэгум игъунапкъэхэм ашIо­кIэу зипшъэрылъхэр зыгъэцэкIэгъэ дзэкIолIхэм яшIэжь мафэ неущ Урысыем щыхагъэунэфыкIы. Зэо зэфэшъхьафыбэу ти­къэралыгъо зэпичыгъэхэм илъэ­сибгъум ехъурэ кIогъэ Афган заори ащыщ. ИлъэситIурэ ащ хэтыгъэ Тыгъушъэ Олег «Адыгэ макъэр» гущыIэгъу фэхъугъ. Афганистан кIонэу зэрэхъугъэр, илъэс пчъагъэ зытешIэм а заом еплъыкIэу фыриIэ хъугъэр, пат­риотизмэм имэхьанэ, игукъэ­кIыжьхэр къытфиIотагъэх.
— Советскэ дзэхэр Афганистан къызыращыжьыгъэхэ мафэр тикъэралыгъокIэ мэхьанэшхо зиIэ хъугъэ-шIагъ. Джащ фэдэу Урысыем ицIыфхэу IэкIыб къэралхэм ащыкIогъэ заохэм зи­лIыхъужъныгъэ къащызгъэлъэ­гъогъэ пстэуми яшIэжь зыкI мафэу мыр агъэнэфагъ. ЦIыфым ищыIэныгъэ анахь тхьамыкIа­гъоу къыхэхъухьан ылъэкIыщтхэм заор ащыщ ыкIи ар зыми ищыкIагъэп. Ащ фэдэу тикъэралыгъо исхэм апэкIэкIыгъэр макIэп, — къыIуагъ тигущыIэгъу.

ДзэкIолIым игъогу
Тыгъушъэ Олег Мыекъуапэ къыщыхъугъ. Мыекъопэ районым ит гурыт еджапIэу N 4-р къызеухым заводым Iоф щишIэнэу ригъэжьагъ, нэужым дзэм къулыкъу щихьынэу кIуагъэ. Дзэ Iофыр ыгу рихьыгъ ыкIи Донецкэ дзэ-политическэ училищым чIэхьагъ.
— Джаущтэу дзэкIолIхэм сырягъэсакIоу, подразделением изамполитэу сыхъугъ. Лэжьы­гъэхэм яIухыжьын тыхэлажьэзэ, Чувашиеми сыщыIагъ. ЕтIанэ, 1984-рэ илъэсым, Афганистан сыкIуагъ, 1986-м нэс сыкъэтыгъ. Нэужым Мыекъуапэ дэтыгъэ Чернобыль батальоным къулыкъур щысхьыгъ, ау Чернобыль сыщыIагъэп. 1991 — 1992-рэ илъэсхэм Германием сагъэкIуа­гъэу IофышIэхэр агъэмэкIэнхэу къызежьэм, сэри ахэм сахэ­фагъ. Джащ тетэу илъэс 22-рэ къулыкъур схьыгъэу УIэшыгъэ КIуа­чIэхэм сакъыхэкIыжьынэу хъугъэ. Бэрэ семыгупшысэу кIэлэ­егъэджэ сэнэхьатым зыфэзгъэзагъ. Мыекъуапэ игурыт еджапIэхэу N 5-м ыкIи 17-м сащы­лэжьагъ, джы илъэс 25-рэ
хъугъэу лицееу N 19-м сыIут. Пред­метэу «Основы безопас­ности и защиты Родины» (ОБЗР) зыфиIорэр ясэгъэхьы, — къы­Iуагъ Тыгъушъэ Олег.
Афганистан заор, гукъэкIыжьхэр
ТидзэкIолIхэу мыщ къулыкъу щызыхьыгъэхэм лIыгъэу зэра­хьагъэр тарихъым егъашIи хэ­кIокIэщтэп. Илъэс 36-рэ тешIагъэми, заом иуIагъэхэр кIы­жьыхэрэп. Тыркъохэм къапкъырыкIырэ гууз-лыузхэм уагъэ­рэхьатырэп. Афганистан ти­дзэкIолIхэм лIыгъэу щызэра­хьагъэр джы къыткIэхъухьэрэ ныб­жьыкIэхэм ящысэтехыпI.

Тыгъушъэ Олег Юсыф ыкъор я 70-рэ гвардейскэ мотострелковэ бригадэм хэтэу Афганистан къулыкъур щихьыгъ, анахьыбэу зыдэщыIагъэр Кандагар. Ащ къызэриIуагъэмкIэ, гъогу шъхьэ­IитIу Афганистан щыпхырыкIыщтыгъэр. Кушка икъыблэ гъунапкъэ къыщегъэжьагъэу Кандагар нэсэу километрэ 400 фэ­диз хъурэ гъогу гъэчъыгъэр джыри пачъыхьэр зытетым афаригъэшIыгъагъ. Адырэр — Термез къикIэу Кабул нэсырэр. Мы лъэныкъуитIур зэпхыгъагъ, мэшIоку гъогу итыгъэп. Ау американцэхэм адашIыгъэ зэзэгъы­ныгъэм тетэу дунэе аэропорт заулэ щагъэпсыгъагъ.
— Мыщ щыпсэухэрэм янахьыбэр «Мерседес» хьылъэзещэ машинэхэмкIэ зекIощтыгъэх. Къатищ фэдиз хъунэу портым ахэр къыщаушъэщтыгъэх. ГъэшIэгъоныр, илъэс 13-м къыщегъэжьагъэу якIалэхэм машинэр зэрафэным фагъасэщтыгъэх, ахэр зэрашIыжьыщтымкIэ во­дительхэм акIырыплъыщтыгъэх ыкIи аныбжь илъэс 18-м къызекIуалIэкIэ, зефэнымкIэ IэпэIэ­сэныгъэ ин аIэкIэлъ хъущтыгъ. Зыныбжь илъэс 12-м шIокIыгъэ бзылъфыгъэр изакъоу унэм къикIын фитыгъэп. Моджахедхэм алъыхъухэу къекIокIыхэ зыхъукIи бзылъфыгъэр зыщыпсэурэ унэм хъулъфыгъэр ихьан фитыгъэп, зэу аукIыщтыгъ. Афганцэхэр (на­хьыбэр — пуштонхэр) пэгэ­ныгъэ ыкIи гушхоныгъэ зыхэлъ цIыфых. Ар къэзыушыхьатырэр — Александр Македонскэр, чингизид лъэпкъым щыщ Тимур Лъащэр, инджылыз зекIо корпусыр къызэкIохэми ахэр рагъэуцолIэшъугъэхэп. Тэри шъыпкъагъэ ахэлъэу къытэзэуагъэх. Ти­дзэкIолIэу хэкIодагъэхэм апае дгъэуцугъэ саугъэт цIыкIухэм ащыщ акъутагъэп, ары пакIошъ, джы къызнэсыгъэми ахэр агъэ­къабзэх, — хигъэунэфыкIыгъ Тыгъушъэ Олег.
А лъэхъаным Китай Афга­нистан лъэшэу къыдеIэщтыгъ, Iашэхэр къыригъэуалIэщтыгъ. Джащ фэдэу итальянскэ лагъы­мэхэр къафащэщтыгъэх, американскэ инструкторхэр къакIохэти, быбырэ пкъыгъохэм ягъэIорышIэн фырагъаджэщтыгъэх.
ТигущыIэгъу игукъэкIыжьхэм пытэу къахэнагъэхэм ащыщ фэбэшхоу ахэр зыхэтыгъэхэр. Мафэм фабэр градус 35-м къы­щегъэжьагъэу 55-м нэсын ылъэ­кIыщтыгъ. Чэщым бушлат пщымыгъэу укъикIын плъэкIыщты­гъэп, лъэшэу къэучъыIыщтыгъ. Къин дэдэ хэтыгъэхэр танкистхэр ары, танк кIоцIым ит фабэр градус 80-м нэсыщтыгъ. Колоннэм хэтыгъэхэми къин макIэп зэпачыгъэр. Зэшъонхэ псы щы­Iагъэп, къафащэщтыгъ. Псы­хъохэр щымэкIэ дэдагъ. Игъоры­гъозэ батальоным шахтэ зэригъэгъотыгъэу яфэIо-фашIэхэр зэрагъэцэкIэщт псыр ащ къы­чIащыщтыгъ. Ау, сыдэу щытми, зэ­рифэшъуашэу дзэ пшъэрылъхэр агъэцэкIэнхэ фэягъ.
— Дзэм ищыкIагъэр зэкIэ миным ехъурэ автомобиль колоннэхэм къыфащэщтыгъ. Ахэр къагъэгъунэщтыгъэх. ЛIыгъэу зэ­рахьагъэмкIэ къахэщыгъэ я 70-рэ бригадэм хэтыгъэ цIыфхэр тиIэх. Александр Черножуковыр операцие 20-м ехъумэ ахэлэ­жьагъ, Пакистан Iашэр къизыщыщтыгъэ пыим икупэу нэбгыри 150-рэ фэдиз хъущтыгъэр лъэгапIэм тетэу зэхигъэтэ­къуагъ, сыхьатиплIым ехъурэ пэуцу­жьыгъ. «Советскэ Созым и ЛIы­хъужъ» зыфиIорэ щытхъуцIэр къыфагъэшъошагъ. Купым пэщэныгъэ дызезыхьагъэр лейте­нантэу Демаковыр ары. Андыр­хъое Хъусенэ фэдэу ащ къушъхьэ лъагъом къэнэгъэ иныб­джэгъу дзэкIолIхэр къытыригъэ­хьажьхи, Iашэм дэлъ щэхэр зеухым лагъымэр ахидзи, пыир зэхиукIагъ, ау ежьми ыпсэ ­ытыгъ. Джащ фэдэу ЛIыхъужъым и Жъогъо Плъыжь къызэратыгъэхэм ащыщ Игорь Запорожан, спецназым зэолI бэлахьэу хэтыгъ, зэпэуцужь 38-мэ ахэлэ­жьагъ, — хигъэунэфыкIыгъ Ты­гъушъэ Олег.
Афганистан заом еплъыкIэу фыриIэмкIэ тигущыIэгъу къыддэгощагъ. Тикъэралыгъо изы­къэухъумэжьынкIэ мыщ мэхьа­нэшхо иIагъэу елъытэ.
— Американскэ ракетнэ ба­зэхэр Афганистан икъушъхьэхэм ащагъэпсын мурадыр къадэд­-
­гъэ­хъугъэп, — къеIуатэ ащ. — Урысыем зыкъэухъумэжьынымкIэ ипромышленность зыдэщыIэ Урал ыкIи Байконур къушъхьэ­хэм къахэукIыхэзэ къяонхэр ягу­хэлъыгъ. ЗэрэхъурэмкIэ, ти­къэ­ралыгъо къытебэнэнхэм иамал илъэс пчъагъэкIэ IудгъэкIотыгъ.
ГъэсакIу, общественнэ
IофшIакIу
ДзэкъулыкъушIэ пстэуми афэ­дэу Олег Юсыф ыкъом ыгъэцэ­кIэрэ IофшIэным теубытагъэ хэлъэу екIолIэныр, ар ыкIэм нэ­сэу ыгъэцэкIэныр ишэн. Ащ дакIоу, кIэлэегъаджэу, гъэсэкIо бэлахьэу, хэгъэгум итарихъ хэ­шIыкIышхо фыриIэу зэрэщытыр къыхэсымыгъэщын слъэкIыщтэп. Ащ ижабзэ дахэу зэгъэкIугъэу, непэрэ реным уедэIугъэми
уемызэщынэу гъэпсыгъэ. КIэлэ­еджакIохэм ягугъу къышIы зы­хъукIэ ахэр зэрикIасэхэр лъэшэу къыхэщы.
— Джырэ лъэхъанэу тызхэтым щыIэныгъэр щынэгъончъэу зэ­рэбгъэпсыщтым, чIыпIэ гузэ­жъогъу зифэхэкIэ зэрэзекIощтхэм яшIэныгъэхэр ныбжьыкIэхэм ящыкIагъ. Ары анахьэу зыфезгъаджэщтыгъэхэр. Ау джы хэгъэ­гум икъэухъумэн епхыгъэ программэри къытфыхагъэхьагъ. Ащ елъытыгъэу дзэ-патриотическэ пIуныгъэм сынаIэ нахь тесэгъэ­ты. КIочIэшхо зиIэ къэралыгъо сыдигъокIи зэрэтиIагъэр, зэрэтиIэр ыкIи зэрэтиIэщтыр пытэу агурыгъэIогъэн фае, ежьхэри
ащ зэрикIуачIэхэр зэхашIыкIын фае, — къыхигъэщыгъ кIэлэ­егъаджэм.
Тын лъапIэхэр
Интернациональнэ пшъэры­лъэу яIэр къагурыIозэ тидзэхэр Афганистан ихьагъэх. ЛIыгъэу зэрахьагъэм ишыхьатэу орденхэр, медальхэр бэмэ къафа­гъэшъошагъэх. ТигущыIэгъу къы­зыщытхъужьыныр икIасэп, тын лъапIэу иIэхэм ащыщ сыщы­гъуазэти, занкIэу ащ сыкIэуп­чIагъ.
Олег Юсыф ыкъор хьылъэзещэ машинэм ируль Iусэу рейс 40 ышIыгъ, ар километрэ мин 60-м ехъу. Щэрыонхэм апхырыкIызэ, машинэ зэхэтхэр лъагъом рищагъэх, Кандагар игъунапкъэ щыкIогъэ зэпэуцужьыр зэпичыгъ. Гъэхъагъэу иIэхэм къэралыгъом осэшIу къафишIыгъ. Жъогъо Плъыжьым иорден, аф­ган лъэпкъым ирэзэныгъэ медаль ыкIи «Воину-интернационалисту» зы­фиIорэ щытхъу тхылъыр къыфагъэшъошагъэх.
ИIофшIэн чанэу зэригъэцакIэ­рэм къыкIэлъыкIоу бгъэхалъхьэу «За заслуги перед Отечеством» зыфиIоу я II-рэ шъуашэ зиIэр, АР-м и Къэралыгъо Совет — Хасэм, къэлэ администрацием гъэсэныгъэмкIэ и Комитет ярэзэныгъэ тхылъхэр къыратыгъэх.
Iэшъынэ Сусан.
Сурэтхэр: О. Тыгъушъэм ихъар­зынэщ.