Заор — хьазаб. Ащ ини цIыкIуи зэхэдз ышIырэп, пстэури хэщагъэ мэхъу. БлэкIыгъэ Хэгъэгу зэошхом иплъыр-жъэр советскэ цIыф­хэр хэтыгъэ къодыехэп — хэстыхьагъэх, хэкIодагъэх, ау я Хэгъэгу къаухъумагъ.

Анахь бгъэшIагъо икъурэр, зыныбжь джыри ины хъунхэм кIэмыхьэпэгъэ кIэлэцIыкIухэри псэемыблэжьхэу, лIыгъэ къахафэу фашизмэм зэралъэкIэу зэребэныгъэхэр ары. Ахэм ялIыхъужъныгъэ уасэ фашIызэ, Хэгъэгу зэошхом ибэлахь зэхэзышIэгъэ,ТекIоныгъэм зиIахь хэзылъхьэгъэ кIэлэцIыкIу-лIы­хъужъхэм я Мафэу мэзаем и 8-р агъэнэфагъ.

Ахэм ацIэ
тшIэн фае
1942-р нэмыц-фашист техакIохэр Пшызэ шъолъыр къызихьагъэх. Партием икрайком игъоу зэрилъэгъугъэу, краим партизан отряд 87-рэ фэдиз щызэхащэ, ахэм ащыщэу 8-р Адыгеим фэгъэзэгъагъ. Партизан отрядхэр Мэхъош мэз­хэм ахэсыгъэх, ау ахэм зэпхыныгъэ адыряIагъ къоджэ, станицэ ыкIи къутырдэсхэм. Инхэм афэдэ къабзэу кIэлэ Iэтахъохэри, ахэм анахь цIыкIухэри зэралъэкIэу нэмыц техакIохэм апэшIуекIуагъэх. Ахэм партизанхэм зэпхыныгъэ адызиIэу, пшъэрылъ щынагъохэр зэшIозыхыгъэхэри, ежь игулъы­тэрэ илIыгъэрэкIэ апэшIуекIуагъэхэри къахэкIыгъ.
Тщыгъупшэщтхэп
Ти Хэгъэгу итарихъ ныбжьырэу къыхэнагъэх пионерхэу, Советскэ Союзым и ЛIыхъужъ хъугъэхэу Новгородскэ хэкумкIэ псэупIэу Лукино щыщэу Леня Голиковыр, Минскэ хэкумкIэ (псэупIэу Станьков) — Марат Казей, украинэ къалэу ШепетовкэмкIэ — Валя Котик ыкIи Витебскэ хэкумкIэ — Зина Портновар.
Хэку пэпчъ иIэх ежь икIэлэцIыкIу-лIыхъужъхэр, ахэм ацIэ ныбжьырэу Хэгъэгу зэошхом итарихъ хэхьагъ.

Ти АдыгейкIэ анахь зэлъашIэу бэрэ зигугъу ашIырэр Женя Поповыр ары, пионер-ЛIыхъу­жъым ыцIэ зыщеджэгъэ Мые­къопэ гурыт еджапIэу N 8-м (джы лицей хъугъэ) ехьы. Жене ежь-ежьырэу фашистхэм банэ аришIылIэгъагъ, связист зишIыгъэу телефон гъучIычхэр лэныстэшхокIэ зэпибзыкIыщтыгъэх. Гитлеровцэхэм ащ ыуж афыгъ шIукIаерэ, етIанэ къыхагъэщи, тыгъэгъазэм и 19-м 1942-рэ илъэсым чIыунэ хьапсым чIа­дзагъ, ау сыд зырашIи зы гущыIэ къафиIуагъэп. Щылэ мазэм и 13-м 1943-рэ илъэсым пионер-­лIыхъужъыр къалэм дащи, Мые­къопэ дубзаводым пэмычыжьэу щаукIыгъ.
Нэмыц техакIохэр Мыекъопэ районым шышъхьэIу мазэм къихьагъэхэу щытыгъ, мышIапхъэу ашIэрэм гъуни-нэзи иIагъэп, цIыф хыехэр, кIэлэцIыкIухэр зэтыраукIэщтыгъэх, зэкIэ тхьамыкIагъоу алъэгъоу, зэха­шIэрэм зыныбжь имыкъугъэ кIэлэцIыкIухэри зэо-банэм къы­фигъэущыгъэх. Фашистхэм хьэ­кIэ-къокIэгъэ ин зэрахьэщтыгъ: нэжъ-Iужъхэр агу зямыIукIэ аукIыщтыгъэх. КIэлэцIыкIуитIоу Сашэрэ Петерэ нэмыц маши­нэхэр зыдэт паркым дэкIуа­шъэхи, гъучIыIунэ папцIэкIэ ящэ­рэхъхэр аугъоныгъэх. Къау­бытыхи, гестапэм ащагъэх, ау сыдэу фашистхэм зызагъэпси, сыд зарашIи, зы гущыIэ къа­фа­Iуагъэп. Ащ щыгъуазэ хъугъэ партизанхэу мэз благъэм хэс­хэм кIэлэцIыкIуитIур къакъырым къыращыжьхи, мэзым зы­дыхащэжьыгъэх.

Тиехэм лъэшэу адеIагъэу, зишIуагъэ къэкIуагъэхэм ащыщыгъ Абадзехскэ гурыт еджапIэм ипионерэу Федя Токаревыр. Ащ ышэу Гришэ игъусэу советскэ летчикэу ныкъосты хъугъэр гъэрыпIэм щаухъумагъ, фашистхэм ямашинэу IашэкIэ ушъэ­гъагъэр къагъэуагъ, нэбгы­ритIури аукIыгъ. Ыужым Федя Токаревыр партизан отрядэу N 3-м иразведчик хъугъэ. Чъэ­пыогъум и 7-м Ф. Токаревыр фашист укIакIохэм аIэкIэфагъ ыкIи чъэ­пыогъум и 15-м 1942-рэ илъэсым зэрэпсаоу станицэу Хаджох ыкIыбкIэ щычIатIагъ.
Ау лажьи-хьакъи зимыIэ цIыф­хэр къинэу пыим зыхи­дзагъэхэр зылъэгъурэ кIэлэ­цIыкIухэр къэбгъэуцунхэу щытыгъэхэп. Саша Нетесовым иныбджэгъу цIыкIухэр игъусэу телефон гъучIычхэр зэщагъа­къощтыгъ. Ау къыхагъэщхи, кIэлэцIыкIухэр аубытхи, аукIыгъэх. Джэджэ районымкIэ псэу­пIэу. Сергиевскэм мы кIэлэцIыкIухэм ясаугъэт дэт.
Юра Сазоновыр ыкIи Коля Токаревыр Тульскэ партизан отрядэу N 2-м исвязноигъэх, нэбгыритIур сыдигъуи зэгъусэу, батальоным икомандирэу, майорэу Николай Пискуновым пшъэ­рылъэу къафишIырэр зэ­шIуахыщтыгъ. Зэныбджэгъу пат­­риот цIыкIуитIури фашистхэм аIэкIафэхи, чъэпыогъум и 25-м 1942-м аукIыгъэх.
Шъэожъыехэм ямызакъоу, пшъэшъэжъыехэми лIыгъэ зы­хэлъхэр, заом имэхъэджагъэ зыгу нэсхэрэр ахэтыгъэх. Надя Гнездиловар станицэу Даховскэм (Мыекъопэ район) къыщыхъугъ. Заор къызежьэм я 6-рэ классым исыгъ. КIэлэегъа­джэ хъуным кIэхъопсыщтыгъ, ау игугъэ лъыкIэхьагъэп, стани­цэр пыим зеубытым, бэ мы­хъо-мышIэу щагъэхъагъэр. Теха­кIо­хэр Гнездиловхэм яунэ къи­бэнагъэх, ахэм Надерэ янэу Прасковьерэ агъэтIысыгъэх, сымэджэщым ичIыунэ чIадзагъэх. Ащ совет хабзэм гот цIыфыбэ щаIыгъыгъ. Янэ нэдэплъыпIэ зэрегъотэу пшъэшъэ­жъыер чIыунэм къычIитIупщыгъ, зэрэзэзэгъыгъэхэу, псын­кIэу Наде цIыкIум унэкъогъу зишIыгъ. Мэзым хэс парти­занхэм адэжь кIон ыкIи зэкIэ ариIотэн ыгу хэлъыгъ. Ар дэдэм партизан отрядыр станицэм къыдахьи, агъэтIысыгъэхэр шъхьа­фит хъужьыгъэх. Ау станицэр пыим къыIэпахыжь зэ­хъум, пшъэшъэжъыем уIагъэ хьылъэ къытыращагъ ыкIи ащ илIыкIыгъ. Хэгъэгум ыщэчыгъэ хьазабыр фашизмэм пэшIуекIон зылъэкIыгъэ кIэлэцIыкIу-лIы­хъужъхэми ащэчыгъ. Яхэгъэгу шIулъэгъу цIыкIуи ини гъунэнчъагъ, джары фашизмэм советскэ народыр тезыгъэкIуагъэр. Узэкъотмэ, укIодыщтэп! Зэфагъэр, шъыпкъагъэр, къэбзагъэр мамырныгъэм, ТекIоныгъэшхом алъапс.
Мамырыкъо
Нуриет.
Сурэтхэр: «Адыгэ макъэм» ихъарзынэщ.