Тэхъутэмыкъое районым и Афыпсыпэ псэупIэ кой икIэлэцIыкIу спорт еджапIэу «Шапсыгъэм» ипащэу Наш Шыхьам Адыгеим и ЛIышъхьэ иунашъокIэ «АР-м физическэ культурэмкIэ изаслуженнэ IофышI» зыфиIорэ цIэр къыфагъэшъошагъэу джырэблагъэ къызэ­ра­тыжьыгъэхэм ащыщ. 

2001-рэ илъэсым агъэпсыгъэ еджапIэм спорт лъэпкъыбэмэ — дзюдом, самбэм, баскет­болым, волейболым, теннисым, шах­матхэм — ащафагъасэ. Ар зыдэтыр къуаджэу Пэнэхэс, икъутамэхэр Афыпсыпэ, Псэйтыку, Хьащтыку, поселкэу Яблоновскэм къащызэIуахыгъэх. ПстэумкIи нэбгырэ 338-мэ зыщагъасэ, ежь Наш Шыхьам нахьыжъхэу, илъэс 17-м аныбжь шIокIыгъэу нэбгырэ 25-мэ Iоф адешIэ. Ащ ыгъасэхэрэм ащыщэу Мэлышэ Аскэррэ Мамхыгъэ Астемиррэ самбэмкIэ Урысыем ихэшыпыкIыгъэ командэ мызэу, мытIоу хэфагъэх, апэрэ чIыпIэ­хэр хэгъэгум ичемпионатхэм къа­щахьыгъ. ТекIоныгъабэу иIэм анахь шъхьаIэхэм ащыщэу ар ежь елъытэ.
— ЗэкIэмэ апэу АР-м и ЛIы­шъхьэу КъумпIыл Муратрэ спор­тымкIэ Комитетым ипащэу Датхъужъ Муратрэ сиIофшIэн ащ фэдэу осэшхо къызэрэфашIыгъэм пае сызэрафэразэр ясIомэ сшIоигъу, — ыIуагъ Шыхьам гущыIэгъу тызыфэхъум. — Ар сэ сизакъоу къэсылэжьыгъэп, джа кIэлэцIыкIоу, зихэхъогъоу згъа­сэхэрэм, хэшыпыкIыгъэ командэхэм ахэфагъэхэм, Iоф зыдасшIэрэ тренерэу бэнэным фэзыгъасэхэрэм яшIушIэгъэшхо ащ хэлъ. Ахэм акIуачIэ, яуахътэ, яакъыл халъхьэзэ къыдахыгъэ текIоныгъэхэр ары къызэрэ­сылэжьыгъэр. 
Шыхьам щытхъуцIэу къыфагъэ­шъошагъэр тиушъхьагъоу зы­Iуд­гъэкIагъ, ищыIэныгъэ гъогу, спортым гъэхъагъэу щишIыгъэ­хэр къедгъэIотэныр ары гухэлъ шъхьаIэу тиIагъэр. Ежь спорт еджапIэу зипащэм икомандэхэм, кIэлэцIыкIоу, зихэхъогъоу щагъа­сэхэрэм гъэхъагъэу яIэхэр ыпэ ригъэшъыгъэх. Кубок ыкIи медаль зэфэшъхьафыбэу илъэс пчъа­гъэхэм къахьыгъэр ыкIыб дэт «дэпкъышхом» зэрэтефэу те­тых, пылъагъэх. Ары пэпчъ къыздикIыгъэр хэзыгъэ имыIэу, «мыр мы спорт лъэпкъымкIэ мыщ къыщахьыгъагъ, мыдрэр мы къалэм къыщыдахыгъ» ыIо­мэ, Iапэ афишIызэ къыIуатэ­щтыгъ.
Шъыпкъэ, ежь Наш Шыхьам ыцIэ спортыр зикIасэхэм ямыза­къоу, зыпарэкIи ащ пымылъыгъэ­хэм ащыщыбэми ябгъэшIэжьын ищыкIагъэп. Ар тиреспубликэ имызакъоу, зэрэхэгъэгоу щызэ­лъашIэрэ спортсмен, IэкIыбыми ыцIэ бэрэ къыщыраIоу щыт, ар дзюдомкIэ Европэм, самбэмкIэ Дунаим ячемпион, мызэу, мытIоу Урысыем ичемпион хъугъэ, ащ фэдэ зэнэкъокъушхохэм апэрэ чIыпIищым язырэр къызэрэдихыгъэм ипчъагъэ къэIогъуай. Шы­хьам дунэе класс зиIэ мастер.
Ащ фэдиз гъэхъагъэр зиIэу, ыкIуачIэкIэ, иакъылкIэ, зыгъэхьазырын мыухыжьхэмкIэ, чэщ мы­чъыехэмкIэ къыдэзыхыгъэ кIалэр нэмыкIхэм затыриIэтыкIэу, зышIошIыжьэу щымытэу, ынатIэ «жъуагъо тесэу» къызщыхъухэрэм зыпарэкIи афэмыдэу, къызэрыкIоу зэрэгущыIэрэр, зэрэзекIорэр, итекIоныгъэхэр иапэрэ тренер ишIушIагъэу зэрилъытэрэр умыгъэшIэгъонэу хъурэп.
Илъэсий ныIэп ыныбжьыгъэр ар дзюдомкIэ секцием кIомэ шIоигъоу ащыгъум зыгъасэщтыгъэхэ Нэпсэу Байзэт зекIуалIэм. Ежь фэдэу нэужым зэлъашIэгъэ бэнакIоу, ышэу Наш Щамилэ игъусагъ.
— ИлъэсыкIэ еджэгъур едгъэ­жьэжьыгъэ къодыеу, Iоныгъо ма­зэм Байзэт, тэ Руслъан тызэреджэщтыгъэр, Айтэч ыкъом тызекIуалIэм, илъэсиим шIомыкIыгъэхэр апэрэ илъэсныкъор темыкIэу ымыштэщтхэу ыIуи къыт­­фидагъэп, — ыгу къэкIы­жьы Шыхьам. — Ары шъхьае, лъэшэу тыфай тыхэхьанэу, тигъу­нэгъу кIалэу илъэс закъокIэ тапэ итхэр макIох. Ащыгъум физкультурэр тэзыгъэхьыщтыгъэ Хьа­гъур Аслъан текIуалIи тыригъэштэнэу телъэIугъ… Ащ тетэу дзюдомкIэ зыдгъэсэнэу едгъэ­жьагъ.

Апэрэ зэнэкъокъур дэгъоу къе­шIэжьы. Щамилэрэ ежьыррэ финалым зэдихьэгъагъэх. Ащыгъуми, къыкIэлъыкIогъэ илъэси­тIуми ар къызэряхъулIэщтыгъэр, Щамилэ нахьыбэрэмкIэ къызэрэтекIощтыгъэр щхызэ къеIотэжьы.
2001-рэ илъэсым Шыхьам Урысыем ихэшыпыкIыгъэ командэ апэрэу хэхьэгъагъ. КъыкIэлъы­кIогъэ 2002-м дзюдомкIэ Европэм ичемпион хъугъэ. 2003-рэ илъэсым самбэм зырити, Урысыем ичемпионат апэрэ чIыпIэр къыщихьыгъ, етIанэ дунэе чемпионатэу Казахстан щыкIуагъэм хэлажьи, текIоныгъэр къыщыдихыгъ. Ащ тетэу самбэмкIи дунаим ичемпион хъугъэ. 
2009-м нэс Урысыем ихэшыпыкIыгъэ командэ хэтыгъэу, зи­гъэпсэфынэу уахътэ къыди­гъэуагъ. Ащ фэдиз гъэхъагъэ зы­шIышъугъэ кIалэм илъэс 24-рэ ныIэп ыныбжьыгъэр.  Зыгъэпсэфыгъо къыдэмыфэ хъущтгъагъэп, кIэлэ дэдэу хэшыпыкIыгъэ командэм зыхафэм, зыгъэхьазырын зэпымыужьым, зэнэкъокъу­бэхэм, къалэхэм, къэралыгъохэм язэ­блэхъун агъэпшъыгъагъ. Ыгъэ­­зэ­жьын гухэлъ иIагъ, ау ыгъэзагъэп. 
— Шъыпкъэ, сыкъызхэкIыжьым ыуж илъэс заулэ зытешIэм сыкIэгъожьыгъагъ, ау сыгужъо­гъагъ, — къеIуатэ ащ.

Шыхьам спортышхор къызегъэтIылъым, ежь зыгъэсэгъэ иапэрэ тренер иIэпыIэгъоу кIуа­гъэ. «ЦIыф IэпэIасэр зэкIэмкIи IэпэIас» зэраIоу, а IофшIэнри гъэ­хъагъэхэмкIэ лъигъэкIотэн елъэ­кIы. 2013-рэ илъэсым Нэ­псэу Байзэт пенсием мэкIофэ Шыхьам иIэпыIэгъугъ, етIанэ ежь тренер хъугъэ. 
— ЗэкIэ къызщежьэрэр трене­рыр ары. Гъэхъагъэу спортым щысиIэм анахьыбэу зишIушIагъэ хэлъыр Байзэт Айтэч ыкъор ары. Ащ лъэпсэ пытэу сигъэшIыгъэм текIоныгъэхэр къыздихьыгъэх. Iофэу джы згъэцакIэрэм хэсшIыкIырэр зэкIэ сэзыгъэшIагъэри ары, — еIо ащ. — КIэлэцIыкIу­хэм узэрафыщытыщтыри, узэра­дэгущыIэщтыри, анахьэу унаIэ зытебгъэтын фаехэри ащ сыкIырыплъызэ къыпысхыгъэх. Шъыпкъэ, ар цIыф акъылышIуагъ, ащ сыкIэхьаным сыпэчыжь, арэу щытми, къысхилъхьагъэр хэзыгъэ имыIэу згъэцэкIэным сыпылъ. 
Шыхьам игъэхъагъэхэр итренерыгъэр ятэм фэдэу шIу дэдэ зэрилъэгъущтыгъэм, шъхьэкIэфэныгъэшхоу фыриIагъэм, щысэте­хыпIэ зэрэфэхъугъэм яшыхьатэу, бэрэ игугъу къышIыгъ, шIогъабэ къыриIолIагъ. Итренер непэ зэ­рэщымыIэжьыр ымакъэ цIыкIоу къыIуагъ.
Ежь Шыхьам а IофшIэныр зи­гъэцакIэрэр илъэсиплI нахьыбэ хъугъагъэп ыгъасэхэрэм ащыщ кIэлитIу Урысыем ихэшыпыкIыгъэ командэ зыхахьэхэм. Нахь кIасэу спорт еджапIэм ипащи ашIыгъ. Арэу щытми, кIалэхэм ягъэсэн ыгъэтIылъы­гъэп, хэшыпыкIыгъэ командэм хэтхэми Iоф адешIэ. 
— Сыда тренерым анахь шэн шъхьаIэу хэлъын фаер? — теупчIыгъ ащ. 
— ЩэIагъэ иIэн фай, — къы­тыжьыгъ джэуап. — Непэрэ кIэлэцIыкIухэр нэмыкIых, тэщ фэдэхэп. Лъэхъанэу къызхиубытагъэхэр ары аущтэу зышIыгъэ­хэр. Тэ чылэм тигъасэщтыгъ, нахьыжъхэр тызэрэзекIуагъэр агу римыхьымэ, къытфэгубжынхэ фитыгъэх. ТыукIытэжьы­щтыгъ, титренер тыщыщынэщтыгъ, шъхьэ­кIафэ фэтшIыщтыгъ. ГущыIэм пае, джэгу горэм тыдэтэу ар зытлъэгъукIэ, зыдгъэбылъыти, тыкъыдэкIыжьыщтыгъ. Непэ ащ фэдэ щыIэжьэп. ЕтIанэ, тэ унэгъо IофшIэнхэм тафагъасэщтыгъ, хатэм тыдэтыщтыгъ, былымхэм яфэIо-фашIэхэр дгъэцакIэщты­гъэх. Ахэм пкъынэ-лынэр апсы­хьэ­щтыгъ. Джы кIалэхэр компью­терым, телефоным ахэсых, ма­хэх, пытагъэ зыхэлъыр макIэ. А зэпстэур къыдэплъытэзэ Iоф адэпшIэн фае.    
Наш Шыхьам испорт гъогу те­хьагъ илъэси 9 зыныбжь ­ишъаоу Артур. Ар Наш Щамилэ егъасэ. Ятэ фэдэу ащ жьэу гъэхъагъэхэр ышIынхэу ригъэ­жьагъ. ЛъэгэпIэ инхэм анэсы-
нэу, Адыгеим, шапсыгъэхэм
ацIэ шIу­кIэ ыгъэIунэу ятэ щэгугъы, ежь кIэлэцIыкIури ащ фэбанэ. ЯгухэлъышIухэр къадэ­хъунхэу тафэлъаIо, щытхъуцIэу Шыхьам къыфагъэшъошагъэм пай тыфэгушIо.
ХЪУТ Нэфсэт.