Общественнэ движениеу «Адыгэ Хасэм» и Совет зэхэсыгъо иIагъ. 2024-рэ илъэсым Хэсашъхьэм иIофшIэн зыфэдагъэр ащ щызэфахьысыжьыгъ, тапэкIэ пшъэрылъэу зыфигъэуцужьыгъэхэм атегущыIагъэх.

Адыгэ Хасэм итхьаматэу ЛIымыщэкъо Рэмэзан изэфэхьысыжьхэм ащыхигъэ­унэфыкIыгъ общественнэ-политикэ ыкIи культурнэ щыIакIэм, бзэм икъэухъумэн афэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэу Адыгэ Респуб­ликэм щыкIуагъэхэм Хэсашъхьэм хэтхэр чанэу зэрахэлэжьагъэхэр.
— ИлъэситIукIэ узэкIэIэбэжьмэ, АР-м иобщественнэ движениеу «Адыгэ Хасэ – Черкес парламентым» зэфэсэу иIагъэм пшъэрылъ зыщыфэтшIыжьыгъагъ адыгэ культурэр ыкIи бзэр къэгъэнэ­жьыгъэнхэм, IэкIыб къэралхэм ащыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм Iоф адэшIэгъэным, ныбжьыкIэхэм яхэгъэгу шIу алъэгъоу пIугъэнхэм, лъэпкъ зэфыщытыкIэхэр гъэпытэгъэнхэм тадэлэжьэнэу. Мы Iофыгъохэм язэшIохынкIэ блэкIыгъэ илъэсым Адыгэ Хасэм чанэу Iоф ышIагъ, республикэм щыкIогъэ Iофтхьабзэхэм зэкIэми тахэлэжьагъ, — къыIуагъ пэуб­лэм ЛIымыщэкъо Рэмэзан.
Нэужым Хэсашъхьэм итхьаматэ Iоф­тхьабзэу зыхэлэжьагъэхэм ягугъу къы­шIыгъ. Адыгэ тхыбзэм и Мафэ фэгъэхьыгъэу зэхащэгъэ этнографическэ диктантым, Iэнэ хъураем, конференцием ахэлэжьагъэх. БлэкIыгъэ илъэсым мэзаем и 21-м ныдэлъфыбзэм и Дунэе мафэ зэрифэшъуашэу хагъэунэфыкIыным фэшI Адыгеим и ЛIышъхьэ зыфагъази, къадыригъэштагъ. Адыгабзэм изэгъэшIэнкIэ Мыекъуапэ имызакъоу районхэми зэнэ­къокъухэр ащызэхащагъ. Мыхэм ахэлэжьэгъэ кIэлэцIыкIухэм щытхъу тхылъхэр, шIухьафтынхэр афагъэшъошагъэх. Мы илъэсми Iофтхьабзэр лъагъэкIотэщт.
— IэкIыб къэралхэм къарыкIыгъэ тилъэпкъэгъухэм Iофышхо адэтшIагъ. Тыркуем къикIыгъэгъэ лIыкIо куп блэкIыгъэ илъэсым мэлылъфэгъум Адыгеим къэкIо­гъагъ. КАФЕД-м тхьамэтакIэ зэрэфашIыгъэм къыхэкIэу тапэкIэ тызэрэзэдэлэжьэщтым тытегущыIагъ. Купым хэтхэр АР-м и ЛIышъхьэ IудгъэкIагъэх, зекIоным иIофыгъохэмкIэ, тилъэ­пкъэгъухэр нахьыбэу къэкIонхэ алъэкIынымкIэ Iуагъэхэр зэдэтшIыгъэх. Джащ фэдэу гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ рес­публикэ институтым ипащэ IукIагъэх, Лъэпкъ музеим ыкIи Еутых Асе имузей ащыIагъэх. Ащ нэмыкIэу адыгэ чылагъохэу Мэфэхьаблэ, Кощхьаблэ, ХьакIэмзые, Хьакурынэхьаблэ тщагъэх, чъыг цIыкIухэр ащагъэтIысхьагъэх, къоджэдэсхэм нэIуасэ афэтшIыгъэх. КъэIогъэн фае, рес­публикэм икъэлэ шъхьаIэ иадминистрациерэ КАФЕД-мрэ зэзэ­гъыныгъэ зэрэзэдашIыгъэм тетэу АР-м культурэмкIэ иминистрэу Аулъэ Юрэрэ Мыекъуапэ имэрэу Геннадий Митрофановымрэ рагъэблагъэхи, Тыркуем ит къалэу Газиантеп щыкIогъэ фестивалым хэлэжьагъэх, — къыIуагъ Рэмэзан.
Хэсашъхьэм итхьаматэ къызэриIотагъэмкIэ, Тыркуем къикIыгъэ купым хэтхэм яшIоигъоныгъэкIэ Рыфабгъо къыщызэIуахыгъэ лъэпкъ лагерым нэбгыри 9 щыIагъ, ахэм адыгабзэр зэрагъэшIагъ. Ахэм пэщэныгъэ адызэрихьагъ Адыгэ Хасэм итхьаматэ игуадзэу Хъот Юныс. Мы илъэсми мы Iофтхьабзэр лъагъэкIо­тэщт. Джащ фэдэу зэзэгъыныгъэ зэрэзэдашIыгъэм тетэу археологием фэгъэ­хьыгъэ конференциеу Тыркуем щызэхащагъэм хэлэжьагъэх археологэу Тэу Аслъанрэ Хасэм хэтэу ГъукIэлI Сусанэрэ. Ащ нэмыкIэу этнографическэ лъэпкъ проект агъэпсыгъэу зэдэлажьэх.
— КАФЕД-р къызэрэкIэлъэIугъэм тетэу дышъэ Iуданэм хэзыдыкIырэ, адыгэ Iэмэ-псымэхэр зышIырэ IэпэIасэхэр республикэм и Мафэ тефэу къедгъэблагъэхи, Iофтхьэбзэ зэфэшъхьафхэм ахэдгъэлэжьагъэх, яIэшIагъэхэр къагъэлъэгъуагъэх. Ащ нэмыкIэу тилъэпкъэгъу 40-м ехъу зекIоу Адыгеим къэкIуагъэх. Ахэр ти­республикэ нэIуасэ фэтшIыгъэх, чIыпIэ дахэу тиIэхэр ядгъэлъэ­гъугъ, цIыф гъэшIэгъонхэм аIудгъэкIагъэх. Проектэу тызыдэлажьэрэм хахьэу КАФЕД-мрэ Адыгэ Хасэмрэ ягукъэкIыкIэ тиорэдыIо купэу «Ащэмэзымрэ» къэшъокIо купэу «Синдикэмрэ» Тыркуем дгъэкIогъагъэх, къэлэ 11-мэ концерт къащатыгъ. Ащ нэмыкIэу театральнэ кIэлэцIыкIу купэу «Щыгъыжъыер» Тыркуем щыIагъ. ТапэкIи нэмыкI купхэр дгъэкIонхэр типроект къыдыхэлъытагъ. Тиапшъэрэ еджапIэхэм ачIэс тилъэпкъэгъухэм япчъагъэ хэдгъэхъонэу тыфай, мыщ фэIорышIэщт проектхэри тиIэх, — еIо Рэмэзан.
— Адыгэ Хасэр икIэщакIоу АР-м физическэ культурэмкIэ ыкIи спортымкIэ и Комитет къыддыригъашти, гъэзетэу «Адыгэ макъэм» ижурналист цIэрыIоу ЕмтIылъ Нурбый ишIэжь фэгъэ­хьыгъэ турнир дзюдомкIэ зэхэтщагъ, — лъегъэкIуатэ игущыIэ Хэсашъхьэм итхьаматэ. — Илъэс къэс мыщ фэдэ шIэжь зэнэкъокъу зэхэтщэнэу итхъу­хьагъ, сыда пIомэ Нурбый спортыр лъэшэу икIасэу фатхэ­щтыгъ, ар зыщыдгъэгъупшэ хъущтэп. «Адыгэ макъэмрэ» Адыгэ Хасэмрэ тызэгъусэу хьакIэщ зэ­хэ­сыгъохэу редгъэкIокIыгъагъэ­хэм апытыдзэжьынэу сэгугъэ. Ащ нэмыкIэу МэщбэшIэ Исхьакъ, МэщфэшIу Нэдждэт, Шэуджэн Асхьад ыкIи тиорэдыIохэм ащыщ­хэм ныбжьыкIэ­хэр аIуд­гъа­кIэхи, хьакIэщ зэхэтщагъ. Дунэе Адыгэ Хасэр къы­кIэлъэIуи ащ изэхахьэ Мыекъуапэ щыредгъэ­кIокIыгъ. Ащ нэмыкIэу адыгэ быракъым, шъуашэм, ЗыкIыныгъэм, ШIэжьым ямафэхэм тахэлэ­жьагъ. КIэлакIэхэм адыгэ джэгухэр афы­зэхэтэщэ. ТапэкIэ тыплъэн, тиныбжьыкIэхэр гъогу тэрэз тетынхэм тынаIэ тедгъэтын фае.
IэкIыб къэралхэм ащыIэ ти­лъэпкъэгъу­хэр тинэплъэгъу ид­гъэ­кIыхэрэп, ахэм зэрифэшъуа­шэу тадэлажьэ. Амалэу тиIэм елъытыгъэу IэпыIэгъу тафэхъу. Бзэм икъызэтегъэнэн, тикIэлакIэхэм ныдэлъфыбзэр ашIэным тыпылъ. Проектэу тиIэхэм яшIуагъэкIэ грантэу сомэ миллионрэ ныкъорэ къыта­тыгъ, тэ тимылъкуи хэлъэу адыгэ хабзэмрэ адыгабзэмрэ къэухъумэ­гъэнхэм ыкIи хэхъоныгъэ ягъэшIыгъэным фэIорышIэрэ Iоф­тхьабзэхэм язэхэщэн тыдэла­жьэ. Бзэм икъэу­хъумэн фэгъэ­хьыгъэ Советэу АР-м и ЛIышъхьэ дэжь щызэхащагъэм иIоф­шIэн тыхэлажьэ. КIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэр, еджапIэхэр къэт­кIухьэхэзэ ахэм аIутхэм, ачIэс­хэм гущыIэгъу тафэхъугъ, гумэкIыгъохэм защыдгъэгъозагъ, хэ­кIыпIэу щыIэхэм тарыгущыIагъ.
Мы илъэсым мэзаем и 21-м ныдэлъфыбзэм и Дунэе мафэ фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэм хэлэжьэнэу Адыгэ Хасэм зегъэхьазыры. Хэсашъхьэм игукъэкIыкIэ гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ респуб­ликэ институтым конференцие щырагъэ­кIокIыщт. ПэIудзыгъэ шIыкIэм тетэу ащ къыхэлэжьэщтых Тыркуем, Европэм, Иорданием ащыпсэурэ тилъэпкъэгъухэр.
Урысыем ис лъэпкъхэм я Ассамблее ишъолъыр къутамэ Адыгеим щызэха­щагъ. Ар общественнэу щытыгъ. Iофтхьабзэу зэхащэхэрэм мылъкукIэ IэпыIэгъу афэхъу­гъэным пае общественнэ-къэралыгъо шIыкIэр агъэфедэнэу зэдаштагъ. Мы организацием лъэпкъ зэфэшъхьафхэм ялIыкIохэр хэхьэх, ахэм адыгэхэри ащыщых.
Адыгэ Хасэм и Хэсашъхьэ хэтэу Мэщ­фэшIу Нэдждэт анахьэу ынаIэ зытыридза­гъэр тилъэпкъэгъоу къэзгъэзэжьы зышIоигъохэм ятхьапэхэм ягъэхьазырын гу­мэкIыгъоу пылъхэр ары. АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ кощын IофхэмкIэ и ГъэIорышIапIэ мы лъэныкъом­кIэ иIофшIэн зэригъэцакIэрэм икъоу ыгъэразэхэрэп. Iофыр къин къэзышIы­хэ­рэм ащыщ къэкIожьы зышIоигъом хьапс ыкIи пшъэдэкIыжь зэрэтемылъыр, къэра­лыгъоу зыщыпсэурэм къызэрэрамыфыгъэр, бзэджэшIагъэ зэримышIагъэр къэзыушыхьатырэ тхьапэр къызэрэрамытырэр. Мы гумэкIыгъом фэгъэхьыгъэу АР-м лъэпкъ IофхэмкIэ, IэкIыб къэралхэм ащы­псэурэ тилъэпкъэгъухэм адыряIэ зэпхыныгъэхэмкIэ ыкIи къэбар жъугъэм иамалхэмкIэ и Комитет итхьаматэу Шъхьэ­лэхъо Аскэр, Адыгэ Хасэм хэтхэм АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат зыфагъэзагъ. Комиссие зэхащэнышъ, ащ къаритырэ тхьапэм Комитетым имыхъур тедзагъэу аратынэу Iуагъэ зэдашIыгъ.
Хэгъэгум илъ лъэпкъ зыкIыныгъэр гъэпытэгъэным мэхьанэшхо зэриIэр, дунэе экстремизмэм, терроризмэм ыкIи хымэ идеологием апэуцужьыгъэным яIофыгъохэр гумэкIыгъо шхьаIэу зэрэщытыр къэгущыIагъэхэм къыхагъэщыгъ. ЩыкIагъэхэр дэгъэзыжьыгъэнхэм Адыгэ Хасэм хэтхэм анаIэ тырагъэтыщт.
КIАРЭ Фатим.