Тиадыгэ Лъэпкъ театрэ ихэхъоныгъэ гъогу игъэзапIэхэр зэкIэ Адыгеим щыIэкIакIэр зэрэщыуцугъэу ыкIи ащ хахъо ышIэу зыкъызэриIэтыгъэм япхыгъ. Адыгэхэр сыдигъуи агукIэ дэхагъэм ыкIи къэбзагъэм зыфищэщтыгъэх.

ГущыIэм ыкIи IокIэ-шIыкIэм, гъэпсыкIэ хабзэм лъэпкъым мэхьанэшхо аритыщтыгъ. Ащ елъытыгъэу, ежь адыгэм ыгу тешIыкIыгъэ искусствэу цIыфхэм алэ­жьырэр иIагъ. Адыгэ джэгум идэхэгъэ-дэгъугъэ изакъоми, ащ епхыгъэ лъэныкъуабэу — пасэм кIэлэ-пшъэшъэ ныбжьыкIэхэм зэIукIапIэу яIагъэр джэгур арэу зэрэщытыгъэр, зэнэкъокъу гущыIэр амыгъэфедэщтыгъэми, пшъэшъэ ныбжьыкIэхэр Iэдэбхэу, лъэпкъ шъуашэр ащыгъэу, къа­шъохэр чыным фэдэу къашIхэу, аIощт-ашIэщтымкIи нэхъоир къя­бэкIэу, ау гулъыти, Iушыгъэ-IупкIагъи ахэлъыгъ.
КIэлакIэхэр пчэгум къытехьэ­хэмэ уямыплъэкIэу зэрэщыты­гъэхэр къаIотэжьы ыкIи къатхыжьыгъ. Джащ фэд «КIапщэр» пштэми, ар сымаджэу фыкъуагъэ зиIэм иуз щыгъэгъупшэгъэным, ыгу къыдэщэегъэным тегъэпсы­хьэгъагъ. ГъэшIэгъон дэдэу ре­кIокIыщтыгъэх шIыхьафхэри.
Лъэпкъ искусствэр цIыфхэм жьым, псым фэдэу ящыкIэгъагъ. Ар къагурыIоу Азэмэтэ Мин-Къу­тас, Цэй Ибрахьимэ, Хьаткъо Ахьмэд, Еутых Аскэр, Натхъо Долэтхъан пьесэ мыинхэр, зы акт хъухэрэр атхых. Драматическэ кружокхэм Iоф ащызышIэщтыгъэхэр педучилищыр, сов­партшколыр, Адыгэ театрэ техникумыр къэ­зыухы­гъэ­хэр ары. Мы уахътэр быр­сырыгъ, ау цIыфхэм ящыкIэгъагъ гудэ­чъыгъо афэ­хъурэ лъэпкъ искусствэр.
1936-рэ илъэ­сым профессиональнэ драматическэ театрэр щыIэ хъугъэ. Мы Iо­фы­гъом изэшIохын дэлэ­жьагъэхэм ащыщ Цэй Ибрахьимэ. Театрэм иIофшIэн псынкIэу ригъэ­жьагъ ыкIи пьесэ заулэ апэрэ илъэс дэдэм ыгъэуцугъ. Ахэм ащыщыгъ А. Корнейчук идрамэу «Гибель эскадры». Джыри илъэс тешIагъэу партием и Адыгэ хэку комитет ыкIи иисполком яуна­шъокIэ, Москва ГИТИС-м къыщеджэщт ныбжьыкIэхэр — апэрэ адыгэ студиер агъэхьазыри, ащ хэтхэр еджакIо агъэкIуагъэх.
Сэнэхьатыр ыкIи апшъэрэ гъэсэныгъэр агъотыгъэу актер ныбжьыкIэхэр Мыекъуапэ 1941-рэ илъэсым къэкIожьыгъэх.
Аслъанбэч
Апэрэ студием къычIитIупщыгъэхэм ащыщыгъ ХьакIэко Ас­лъанбэч Шумафэ ыкъор. Ар мэзаем и 2-м 1915-рэ илъэсым къуаджэу Бжыхьэкъоежъым къы­щыхъугъ. Икъуаджэ кпасси 7 еджапIэр къыщиухи, колхозым илъэси 3 щылэжьагъ. 1933-рэ илъэсым Адыгэ педтехникумым чIэхьагъ, ау илъэсрэ щеджагъэу къычIэкIыжьыгъ ыкIи Адыгэ советскэ-партийнэ еджапIэр къыухыгъ. КIалэм икъоу зыздигъэзэщтыр ышIэщтыгъэп, ау икIэлэ­гъум щегъэжьагъэу артист хъумэ шIо­игъуагъ. ЗыкъэшIын-зыкъэгъэлъэ­гъоныр ятэ хэлъыгъ, ежьри ащ кIырыплъыщтыгъ.
1936-м А. ХьакIакор ыпшъэкIэ къызэрэтIуагъэу, апэрэ адыгэ студиеу ГИТИС-м кIонэу агъэхьазырыгъэм хэфагъ, щеджагъ ыкIи къыухи хэкум къэкIожьыгъ.
1941-рэ илъэсым шышъхьэIум дзэ къулыкъум ащагъ ыкIи Камышинскэм дэт танковэ училищым агъэкIуагъ. Ар къызеухым Сталинград дэжь фронтым Iу­хьагъ. Танк бригадэу 121-м хэтэу Аслъанбэч Курскэ дэжь щыкIогъэ заом, Днепрэ штэгъэным ахэлэжьагъ, Хэгъэгу зэошхом игъогу къурпэн кIыхьэ ыкIугъ, пыим пэшIуекIозэ ТекIоныгъэр къыгъэб­лэгъагъ, Венгрием, Чехославакием анэсыгъ. Изэо гъогу ХьакIэко Аслъанбэч жъоныгъуакIэм и 10-м 1945-рэ илъэсым Прагэ унэмысыпэу щиухыгъ. Гвардием икапитаныгъ. Хэгъэгу зэошхом иорденхэу а I-рэ ыкIи я II-рэ шъуашэ зиIэхэр, Жъогъо Плъыжьым иор­ден къыфагъэшъошагъэх. 1946-рэ илъэсым командованием иуна­шъокIэ дзэ академием А.Ш. ХьакIакор агъэкIон мурад яIагъ, ау мы охътэ дэдэм Адыгэ хэку исполкомым ыцIэкIэ командованием письмэ къыIу­кIагъ, адыгэ театрэр лъэпкъ-артист еджэгъэ-гъэсагъэм зэрэфэныкъор итэу. Ежь ХьакIакоми шIоигъуагъ ихэку къэкIожьынэу.
Мыекъопэ драмтеатрэм зэо ужым урыс труппэ закъор ары щылажьэщытыгъэр, ыпэкIэ щыIэгъэ адыгэ театрэр щыIэжьыгъэп. 1941-рэ илъэсым ГИТИС-р къэзыухыгъэхэу, урысыбзэ зышIэхэ­рэр зэтырагъэуцожьыгъэ урыс труппэм хэхьагъэх. Театрэм ире­жиссерыгъэр РСФСР-м искусствэхэмкIэ изаслуженнэ Iофы­шIэшхоу Ахэджэго Мэджыд. 1958-м адыгэ труппэр зэхащэ­жьыгъ.
Ежьри драматургыгъ
ХьакIэко Аслъанбэч драматургыгъ. ИпьесэхэмкIэ спектакль заулэ Адыгэ хэку драмтеатрэм, щагъэуцугъ: «Заурхъан ыкIи Зауркъан» (урысыбзэкIэ «У меня две мамы»), «Сабыим ихьатыр», «Горячие сердца», мыхэр адыгабзэкIи урысыбзэкIи агъэуцу­гъэх, Адыгеим, Къэбэртэе-Бэлъкъарым, Къэрэщэе-Черкесым, Къырым къащагъэлъэгъуагъэх.
ХьакIэко Аслъанбэч усэхэри адыгабзэкIэ ытхыщтыгъэх, орэдышъори хихыщтыгъ. 2000-рэ илъэсым зэлъашIэрэ артист цIэ­рыIом илирическэ усэхэр зыдэт сборникэу «Джырэ адыгэр» къы­дигъэкIыгъ.
ХьакIэко Аслъанбэч Шумафэ ыкъор Хэгъэгу зэошхом илъэ­хъан тикъэралыгъо къэзыухъумагъэхэм, пыим къыIэпызыхыжьыгъэхэм, Адыгэ лъэпкъ искусствэм ыкIи театрэм хахъо афэзышIыгъэу, хьалэлэу лэжьагъэхэм ащыщ, «Адыгеим и Щытхъузехь» зыфи­Iорэ медалыр къыфагъэшъо­шагъ, АР-м изаслуженнэ артист.
ДзэкIолIэу, артистэу, драматургэу А.Ш. ХьакIаком ищыIэныгъэ лIыхъужъ ыкIи творческэ лэжьыгъэкIэ пкIагъэ. ЛIым ищыIэныгъэ мыпсынкIэ гъэшIэгъон лIэужыкIэхэмкIэ щысэ ин.
Мамырыкъо Нуриет.