Top.Mail.Ru

ИшIэжь агъэлъапIэ

Image description

Лъэпкъ Iэмэ-псымэхэр пхъэм дахэу хэзы­шIыкIыщтыгъэ IэпэIасэу СтIашъу Юсыф щылэ мазэм и 19-м 1947-рэ илъэсым къэ­хъугъ. Культурэм и Унэу Гъобэкъуае дэтым IэпэIасэм ыцIэ зыхьырэ музей хэт. Ащ итворческэ гъогу ащ нафэ кьыщыпфэхъу, IэпэIэсэныгъэ инэу хэлъыгъэр ащ ипкъыгъо­хэм къаушыхьаты.

Юсыф ифэмэ-бжьымэ пкъыгъо пэпчъ къыхэщы. Джащ фэ­дэу, къуаджэм щыщхэм яIэшIэгъэ зэфэшъхьафхэри ащ чIэ­лъых. Музеим иIофышIэу Тхьаркъохъо Хъарет къяуалIэхэрэр СтIашъу Юсыф къыкIугъэ гъогум щегъэгъуазэх, адыгэ Iэмэ-псы­мэу ышIыгъэхэм апылъ тари­хъыр къафеIуатэ. Музеим фэгъэхьыгъэ кружок зэхищагъ.


Мэзаем и 9-м 2006-рэ илъэ­сым СтIашъу Юсыф идунай ыхъо­жьыгъ. Ежь щымыIэжь нахь мышIэми, имузей IофшIэныр зэпигъэурэп, мэлажьэ. Ипхъо­рэлъфэу Тхьаркъохъо Юрэрэ ащ ишъхьэгъусэу Хъаретрэ му­зеим иIофшIэн лъагъэкIуатэ.
IэпэIасэм
фэгъэхьыгъэу

СтIашъу Юсыф Гъобэкъое гурыт еджапIэр къызеухым, Са­ратов дэт политехническэ техникумым чIэхьагъ, 1987-рэ илъэ­сым инженер-нефтяникэу Iоф ышIэнэу ригъэжьагъ. Ыныбжь хэкIотагъэу пхъэм хэ­шIыкIыгъэ Iэмэ-псымэхэм яшIын зыфигъэзагъ. Тарихъ-археоло­гиче­скэ материалхэр ыгъэфе­дэхэзэ арфэ плъышъо музыкаль­нэ Iэмэ-псымэу «пхъуантэпщы­нэр» зэхигъэуцожьыгъ. Санкт-­Петербург щызэхащэгъэ дунэе шIэныгъэлэжь конференцием хэлэжьагъ, пхъонтэпщынэм фэ­гъэхьыгъэ доклад къыщишIыгъ. ПщынэтIаркъор адыгэхэм зэ­рагъэфедэщтыгъэм ехьылIэгъэ къэбархэр илъэсыбэрэ СтIашъу Юсыф ыугъоигъэх. Санкт-Петербург дэт къэгъэ­лъэгъуапIэм музыкальнэ Iэмэ-псымэу ыIэшъхьитIукIэ ышIы­гъэхэр къы­щагъэлъэгъуагъ.


«Адыгэ макъэр» зыщеблэ­гъэгъэ мафэм Тхьаркъохъо Хъа­рет егъэджэн сыхьатэу кIэ­лэеджакIохэм афызэхищагъэм, Iэмэ-псымэхэм яхъишъэ щыщ пычыгъохэр къыщиIотагъ.
Ижъырэ музыкальнэ пкъы­гъоу пхъонтэпщынэм фэгъэхьыгъэ къэбархэр музеим ыугъоигъэх. ШIэныгъэлэжьэу, археологэу А. Д.Резепкиным пхъон­тэпщынэм ипкъыгъохэр къы­гъотыжьыгъэу Санкт-Петербург имузееу Эрмитажым чIэлъых. Ар инэпэеплъэу пщынэр Iэпэ­Iасэм ышIыжьыгъ. Пхъонтэпщы­нэр зыхэшIыкIыгъэр къушъхьэ лъагэмэ къащыкIырэ къужъ чъыг лъэпкъ пытэр ары. Струнэ 34-рэ ащ иI. Инструмент хьа­лэмэтыр мэкъэмитIукIэ зэтекIы. Ижъырэ адыгэ мэкъамэхэр Iэмэ-псымэмкIэ дахэу къэIух. Мыр тихэгъэгу закъоп, IэкIыб къэралхэми ищытхъу ащызэлъа­шIэ. Ижъырэ музыкальнэ Iэмэ-псымэу пщынэтIаркъоми Iэпэ­Iасэм псэ къыпигъэкIэжьыгъ. Ащ ипкъыгъохэу псэупIэу Ново­свободнэм къыщагъотыгъэхэм СтIашъу Юсыф атыришIыкIы­жьыгъ. ПщынэтIаркъом струнэ 24-рэ иI. Музыкальнэ Iэмэ-псы­мэм ибзэпсиблыр мэл кIэтIэй гъэгъугъэм хишIыкIыгъэх. Пхъон­тэпщынэм фэдэу пщынэтIар­къом мэкъэмитIу иI. Къужъ чъыг пытэ лъэпкъым хэшIыкIыгъ. Непи пщынэр бгъэфедэн плъэ­кIыщт. ШIухьафтын пшIын плъэ­кIыщт пхъонтэпщынэ цIыкIоу ышIыгъэхэри музеим чIэлъых,къыIотагъ Хъарет.


Лъэпкъ проектхэм яшIуагъэкIэ культурэм зэхъокIыны­гъэ­шIухэр зэрэфэхъухэрэм ты-
­­рэгушхо. КъыткIэхъухьэрэ лIэ­ужхэм ялъэпкъ культурэ уасэ фашIэу пIугъэнхэм, ар къау­хъу­мэным, хагъэхъоным тыдэла­жьэ. Тарихъ пкъыгъо гъэшIэгъон­хэр зыщызэхэугъоегъэ музеир цIыф кIуапI. Культурэм и Унэ кружокыбэ щэлажьэ. Гъобэкъое гурыт еджапIэм ще­джэхэрэм, кIэлэцIыкIухэм Iоф адэтэшIэ. Пхъэм хэшIыкIыгъэ пкъыгъохэр IэпэIэсэ цIыкIухэм ашIых. АщкIэ Тхьаркъохъо Хъа­рет Iофтхьэбзэ гъэшIэгъоныбэ зэхещэ,
къы­Iуагъ культурэм и Унэ ипащэу Тхьаркъохъо Дариет.
НэмыкI пкъыгъоу музеим чIэлъхэр гъэшIэгъон дэдэх. Юсыф ыIэшъхьитIукIэ ышIыгъэ «пщы пхъэнтIэкIукIэ» зэджагъэр хьалэмэтэу гъэпсыгъ. Ащ СтIашъу лIакъом итамыгъэ тыришIыхьагъ. Чъыг пытэ лъэп­къым хэшIыкIыгъэ пхъэнтIэкIум ылъакъохэр дахэу хэбзыкIыгъэх. Адыгэ унагъом анахь ыгъэлъэпIэрэ джэныкъо машIом чIыпIэ гъэнэфагъэ музеим щыриI. Ащ ышъхьагъ чыифым хэшIыкIы­гъэу етIэ гъожькIэ игъэ онджэкъыр ит. СтIашъу Юсыф ыIэшъхьи­тIукIэ хьаку онджэкъыр ыигъ.
ПщынэтIаркъомрэ пхъонтэпщынэмрэ испунэм къыщагъотыжьыгъэу тарихъым хэт. Ахэм чIыпIэ гъэнэфагъэ музеим щыряI.


ТилъэпкъкIэ мэхьанэшхо зиIэ Iэнэ лъэкъуищыр IэпэIасэм ышIыгъэу пчэгум ит, ар Iэнай чъыг лъэпкъым (анай аIоуи мэхъу) хэшIыкIыгъ, ылъакъохэм тхыпхъэ кIэракIэхэр ахэбзы­кIыгъ. IэпэIасэм ар кIэракIэу ыгъэпсыгъ. Iэнэ лъэкъуищым ыкIыIу шыу Iанэ тет. ИжъыкIэ зекIо кIорэ шыумэ ар агъэфе­дэщтыгъ. Iанэм ыкIыIу лагъэр щыхэупкIыгъ, шыур къемыпсыхэу щышхэн амал иIагъ.
Адыгэ пщынэм уедэIумэ, лъэпкъым ыбзи, иорэди зэхэп­хыщт. ПщынэтIаркъор, пхъон­тэпщынэр, шыкIэпщынэр, Iэпэпщынэр — мы музыкальнэ Iэмэ-­псымэхэр адыгэ лъэпкъым идунай иIотакIох. Ахэм тари­хъэу апылъыр лIэужыкIэм лъыдгъэIэ­сыжьыныр пшъэрылъ шъхьаIэу тиI. СтIашъу Юсыф къытфигъэ­нэгъэ кIэныр лъэшэу тэгъэлъапIэ, — къыIуагъ Хъариет.
2025-рэ илъэсым СтIашъу Юсыф зыщымыIэжьыр илъэс 20 мэхъу, ащ фэгъэхьыгъэу Iоф­тхьэбзэ зэфэшъхьафхэр зэхащэщтых.
«Лъэпкъ IэпэIасэу СтIашъу Юсыф икIэн» зыфиIорэр ащ ишIэжь мафэ тефэу редгъэкIо­кIыщт. Ащ иунагъо къедгъэблэгъэщт. ШIушIэгъабэ зиIэ СтIашъу Юсыф ищыIэныгъэ гъогу зэха­хьэм къыщитIотыкIыщт. Лъэ­хъа­ныр, IэшIагъэр ыкIи цIыфыр зэ­гопчынхэу зэрэщымытхэр, пытэу зэрэзэпхыгъэхэр Юсыф ищысэ хэхыгъэкIэ къэдгъэлъэгъощт,къыIуагъ Хъарет.
ГъашIэ бгъэшIэныр къызэрыкIо Iофэу зэрэщымытыр, уауж лъэуж дахэ къэбгъэнэн фаеу зэрыщытыр IэпэIасэм ищыIэныгъэ гъогу къеушыхьаты.
Лъэпшъыкъо
Фатим.

Сурэтхэр: Iэшъынэ Аслъан.