ОшIэ-дэмышIагъэ зы­хэлъ тхьамыкIагъохэр къэмыгъэхъугъэнхэмкIэ ыкIи машIом зыкъимыштэнымкIэ респуб­ликэ комиссием изэхэ­сыгъо Адыгеим и Пра­вительствэ и Унэ щы­кIуагъ.

ЗэIукIэгъум хэлажьэхэрэм 2024-рэ илъэсым тхьамыкIагъохэр къэмыгъэхъу­гъэнхэмкIэ ыкIи ахэм якIэ­уххэр дэгъэзыжьыгъэнхэмкIэ къэралыгъо системэ зыкIым Адыгэ РеспубликэмкIэ ичIыпIэ къутамэ Iофэу ышIагъэм икIэуххэр щызэфахьысыжьыгъэх.
Адыгеим и ЛIышъхьэу Къум­пIыл Мурат Iофтхьабзэр зэрищагъ. Ащ хэлэжьагъэх АР-м и Къэралыгъо Совет — Хасэм и Тхьаматэу Владимир Нарожнэр, министрэ­хэм я Кабинет и Тхьаматэу КIэрэщэ Анзаур, Урысыем ошIэ-дэмышIэ IофхэмкIэ и Министерствэ и ГъэIорышIапIэу Адыгеим щыIэм, ошIэ-­дэмышIэ IофхэмкIэ АР-м и Комитет, хэбзэухъумэкIо ыкIи уплъэкIокIо къулыкъухэм япа­щэхэр, муниципалитетхэм ялIыкIохэр.
КъумпIыл Мурат къызэ­рэ­хигъэщыгъэмкIэ, илъэсэу икIыгъэм республикэм щы­псэу­хэ­рэм ящынэгъончъэнкIэ цы­хьэ­шIэгъоу чIыпIэ къулыкъу­хэм Iоф ашIагъ. Зэдегъэштэныгъэ ахэлъэу пшъэры­лъэу къафагъэуцугъэхэр зэшIуахыгъэх. Адыгеим чIыопс ыкIи техногеннэ нэшанэ зиIэ тхьа­мыкIагъо щагъэунэфы­гъэп.
«Псыхэр къызщыдэкIыхэрэ лъэхъаныр тхьамыкIэгъо ин къыхэмыфэу зэпытчыгъ. ЧIыопс гумэкIыгъо горэхэри щымыIагъэхэу пIон плъэ­кIыщтэп. Илъэсэу икIыгъэм иублэ­гъум фабэ къызэрэ­хъугъэм ыкIи ощхышхохэр зэрэщыIагъэхэм къахэкIэу псыхъохэм адэт псым зы­къы­Iэтыгъагъ. Ащ къыхэкIэу рай­он заулэмэ ящагу 50 фэ­диз­мэ псыр къакIэогъагъ. Зэ­де­гъэштэныгъэ ахэлъэу псынкIэу зэрахьэгъэ Iофтхьабзэхэм яшIуагъэкIэ гумэкIыгъор щагъэзыен алъэкIыгъ», — къы­Iуагъ КъумпIыл Мурат.

Псыр къыдэкIыным ищынагъо щымыIэным пае республикэм ит гидро­псэуалъэхэр зэкIэ зыпкъ рагъэуцожьых, псы нэпкъхэри аукъэбзых. Ащ нэмыкIэу машIом зыкъымыштэным ылъэныкъокIи IофшIэн гъэнэфагъэ зэшIохыгъэ мэхъу. ОшIэ-дэмышIагъэ зыхэлъ тхьамыкIагъохэм цIыфхэр ащыухъумэгъэнхэмкIэ къулыкъухэм IэпэIэсэныгъэ яIэ хъугъэ.
Республикэм и ЛIышъхьэ анахьэу анаIэ зытыраригъэдзагъэр пстэуми апэу зэшIохыгъэн фэе Iофыгъохэр ары: гъатхэм псыр къыдэкIын зэрилъэкIыщтымрэ машIом зыкъыштэным игумэкIыгъо пэуцужьыгъэнымрэ языфэгъэхьазырын. Игъом ыкIи икъоу анахь мэхьанэ зиIэ Iофтхьабзэхэр зэкIэ зэрахьанхэ фае. Ар афэгъэхьыгъ псыхъохэм янэпкъхэр укъэбзыгъэнхэм ыкIи гъэпытэгъэн-
хэм, дамбэхэр зэтегъэпсыхьэгъэнхэм, къулыкъу зэфэшъхьафхэм, муниципа­литетхэм япащэхэм яшIэ зэхэлъэу зэдеIэжьынхэм ыкIи зигугъу къэтшIырэ Iоф­тхьабзэхэм япхыгъэ Iофыгъохэр зэ­шIохыгъэ зэрэхъущтхэ амалхэм зэдяусэнхэм. ЧIыпIэ зыгъэIорышIэжьыным икъулыкъухэм яадминистративнэ комиссиехэм пшъэрылъ афашIыгъ хэбзэнчъэу уц гъугъэм машIо кIэзыдзэхэрэр къыхагъэщынхэу, лажьэ зиIэхэм пшъэдэ­кIыжь арагъэхьынэу.
ЦIыф зэрымыс быбырэ аппаратхэу пыим ыгъэфедэхэрэм къахьын алъэкIыщт гумэкIыгъохэр дэгъэзыжьыгъэнхэмкIэ илъэсэу икIыгъэм къулыкъу пстэуми зэдегъэштэныгъэ ахэлъэу, псынкIэу япшъэрылъхэр зэрагъэцэкIагъэхэм пае зэрафэразэр Адыгеим и ЛIышъхьэ къыIуагъ. ПIэлъэ кIэкIым ма­шIохэри агъэкIосэнхэ алъэкIыгъ, цIыфхэри псынкIэу агъэкощыгъэх.
КъумпIыл Мурат анахьэу къызщыуцугъэ Iофыгъохэм ащыщых гумэкIыгъо къэхъумэ цIыфхэм псынкIэу макъэ язы­гъэIун зылъэкIыщт системэм чэщи мафи зэпыу имыIэу ипшъэрылъхэр ыгъэцэкIэнхэр, шъолъыр автоматизированнэ гупчэ системэм икъоу тефэрэр зэшIуихыныр, «системэу 112-м» игъэкIэжьын ыуж ихьанхэр.
«Зигугъу къэтшIыгъэ пстэуми зэпыу ямыIэу, зэрищыкIагъэм тетэу Iоф ашIэным мэхьанэшхо иI. ЦIыфхэм якъэу­хъумэн нахьышIоу зэхэщэгъэнымкIэ Президентым къыгъэуцурэ пшъэрылъхэр зэшIотхынхэм тыфэхьазырын фае, ошIэ-­дэмышIагъэ зыхэлъ тхьамыкIагъохэр къэхъунхэ зэрилъэкIыщтым тыфэхьазырэу, шIуагъэ къэзытыщт Iофтхьабзэхэр зетхьэхэзэ, зэдедгъаштэу, псынкIэу гу­мэ­кIыгъор зэрэдэдгъэзыжьыщтым зэ­кIэми тыфэхьазырын фае», — къыIуагъ КъумпIыл Мурат.
ОшIэ-дэмышIагъэ зыхэлъ гумэкIыгъо къэхъумэ, зэрэзекIощтхэ шIыкIэр ашIэн фае, гъэмэфэ ыкIи кIымэфэ лъэхъаным зекIо къакIохэрэр щынэгъончъэнымкIэ шэпхъэ гъэнэфагъэу щыIэхэр икъоу алъымыгъэIэсыгъэхэ хъущтэп.
ЧIыпIэ къулыкъум 2024-рэ илъэсым Iофэу ышIагъэм икIэуххэм афэгъэхьыгъэу къаIотагъ Урысыем ошIэ-дэмышIэ IофхэмкIэ и Министерствэ и ГъэIорышIапIэу Адыгэ Республикэм щыIэм ипащэу Станислав Илющенкэмрэ ошIэ-дэмышIэ тхьамыкIагъохэм ядэгъэзыжьынкIэ Комитетым итхьаматэу Вячеслав Лотаковымрэ.
Илъэсэу икIыгъэм Адыгеим ипсы­хъохэм нэбгыри 7 ахэкIодагъ. МашIом гъогогъу 1900-м ехъурэ зыкъышти, агъэ­кIосэжьыгъ, ахэм нэбгырэ 17 ахэкIо­дагъ. Лъыхъон-къэгъэнэжьын Iофтхьэбзи 112-рэ зэшIуахыгъ. 2024-рэ илъэсым нэбгырэ 266-рэ машIохэм ащаухъумагъ. ШIушIэ IэпыIэгъу хьылъэхэр Урысыем ичIыпIакIэхэм анагъэсыгъэх. Анапэ чIы­дагъэр къызэращышIудэкIыгъэм икIэуххэм ядэгъэзыжьынкIэ амал зэфэшъхьафхэр агъэфедэх.
Псыхъохэм, псыубытыпIэхэм щынэгъончъэу цIыфхэм защагъэпсэфыным пае Iофтхьабзэу зэрахьэхэрэм, гъэпсэфыпIэ лагерьхэм кIэлэцIыкIухэм щы­нэгъончъэу защагъэпсэфыным пае шап­хъэу щыIэхэр аукъо зэрэмыхъущтхэм хэушъхьафыкIыгъэу атегущыIагъэх. Къэ­ралыгъо гъэIорышIэным, гъэсэныгъэм, псауныгъэм икъэухъумэн, цIыфхэр социальнэу ухъумэгъэнхэм алъэныкъокIэ уплъэкIун Iофтхьабзэхэр зэрахьагъэх. Административнэ хэбзэукъоныгъэу ашIыгъэхэм апае тазырэу сомэ миллионрэ мин 900-рэ фэдиз атыралъхьагъ. МашIом зыкъыштэным ищынагъо анахь лъэшэу зышъхьащыт чIыпIэхэм патруль Iофтхьабзэу 1700-м ехъу ащызэшIуахыгъ.
ОшIэ-дэмышIагъэ зыхэлъ тхьамы­кIагъохэр къызщыхъун ылъэкIыщт чIыпIэхэм уплъэкIунэу ащызэхащагъэхэм якIэуххэри зэфахьысыжьыгъэх. «Систе­мэу 112»-м гъогогъу мин 394-рэ макъэ къырагъэIугъэу агъэунэфыгъ. ОшIэ-дэмышIагъэ зыхэлъ тхьамыкIагъохэм цIыфхэр ащыухъумэгъэнхэм ылъэны­къокIэ а Iофым фэгъэзэгъэ Iэшъхьэтетхэм яегъэджэни зэхащэгъагъ. Непэ республикэм АПК-у «Щынэгъончъэ къа­лэр» зыфиIорэм икамерэ 648-мэ Iоф щашIэ. Гъогухэм къатехъухьэрэ шэп­хъэукъоныгъэхэр ахэм агъэунэфых. Мы илъэсым ащ фэдэ камери 120-рэ джыри агъэуцунэу рахъухьагъ.
Зэхэсыгъом икIэуххэм ателъытагъэу Адыгеим и ЛIышъхьэ пшъэрылъ заулэ афишIыгъ. Ахэр зыфэгъэхьыгъэхэр рес­публикэм ичIыпIэхэу псыр къакIэоным ищынагъо нахь зышъхьащытхэм якартэ зэхэгъэуцогъэныр, сабыибэ зэрыс унагъохэм машIом зыкъыштэным ищынагъо зэрэщыIэмкIэ макъэ къэзыгъэIурэ пкъы­гъохэр яунэхэм арыгъэуцогъэнхэр, лъэ­мыджхэм ыкIи нэмыкI чIыпIэхэу цIыф­хэмрэ псэупIэхэмрэ якъэу­хъумэн фытегъэпсыхьагъэхэм мы лъэныкъомкIэ яфэIо-фашIэхэр игъом зэшIохыгъэнхэр.
АР-м и ЛIышъхьэ ипресс-къулыкъу
къытырэ къэбархэмкIэ
Тхьаркъохъо Сафыет.