Лъэпкъ проектэу «Культурэм» къыдыхэлъытэгъэ Iофтхьабзэу «Культурная среда» зыфиIорэм ишIуагъэкIэ 2019-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу модельнэ тхылъеджапIэхэр Адыгеим къыщызэIуахых.

Шэуджэн районым ит псэупIэу Тихоновым модельнэ тхылъеджэпIакIэр зыщылажьэрэр илъэситIу хъугъэ. Адыгеим ия 12-рэ модельнэ тхылъеджапIэу агъэпсыгъэм лъэбэкъукIэхэр ешIых. Ащ ишIын ыкIи изэтегъэпсыхьан федеральнэ ыкIи республикэ бюджетхэм къахэхыгъэ сомэ миллиони 5,5-м ехъу пэIуагъэ­хьагъ. Къутыр тхылъеджапIэщтыгъэр къэмышIэжьынэу зэхъокIыгъ, джырэ шапхъэхэм адештэ.
Компьютернэ, мультимедийнэ псэуа­лъэхэр чIагъэуцуагъэх, конференциехэр зыщырекIокIыщт чIыпIэр шъхьафэу агъэ­псыгъ, тхылъыкIэхэр ащэфыгъэх. Зэ­кIэмкIи тхылъ 9412-рэ мэкIайхэм атет. Мы пчъагъэм щыщэу мини 3510-рэр кIэ.
Модельнэ тхылъеджапIэм икъызэIухын къутырымкIи, районымкIи культурнэ хъугъэ-шIэгъэ ин. Лъэпкъ проектэу «Культурэм» ыкIи республикэ программэу «Культурэм хэхъоныгъэ ышIыныр» зыфиIорэм, Адыгеим и ЛIышъхьэу Къум­пIыл Мурат иIэпыIэгъу ишIуагъэкIэ ар гъэцэкIагъэ хъугъэ. 2020-рэ илъэсым зэхащэгъэ республикэ зэнэкъокъоу «Муниципальнэ тхылъеджэпIэ анахь дэгъу» зыфиIорэм щытекIуагъ, сомэ мин 45-рэ къафагъэшъошагъ. 2023-м Урысые зэнэкъокъоу «Золотая полка» зыфиIорэм Тихоновым дэт модельнэ тхылъеджапIэм текIоныгъэ къыщыдихыгъ.
— Урысыем ишъолъыр 46-мэ ятхылъеджэпIэ 92-рэ зэнэ­къокъум хэлэжьагъ. Культурэм икъоджэ учреждение ыкIи иIофышIэ анахь дэгъухэр къыхэхыгъэнхэм фэшI АР-м культурэмкIэ и Министерствэ зэнэкъокъу зэхищэгъагъ. Ащ изэфэхьысыжьхэмкIэ Тихоновым дэт тхылъеджапIэм сомэ мини 100 къыфагъэшъошагъ, — еIо Шэуджэн районым ит тхылъеджапIэхэм ягупчэ ипащэу Хьамыцу Зарэ.
ТхылъеджапIэу щыIэкIакIэ зыгъотыгъэм Iофтхьэбзэ гъэшIэгъонхэр зэхещэх.
ТхылъеджапIэм ипащэу Марина Кондратьевам къызэриIотагъэмкIэ, мэкъэгъэIу буклетхэр къыдагъэкIых, нэ­рылъэгъу IэпыIэгъухэр нахь гъэшIэгъонэу ашIых. Тхылъхэм яфонд нахьыбэ зэрашIыщтым пылъых, электроннэ шIыкIэм тетэу тхылъхэм Iоф адашIэ. Мыщ щылажьэхэрэмрэ тхылъеджэхэмрэ зэпхыныгъэ яI. Джащ фэдэу Iофтхьэбзэ зэфэшъхьафхэр, зэIукIэхэр, Iэнэ хъураехэр, темэ гъэшIэгъонхэмкIэ конференциехэр зэхащэнхэ амал яIэ хъугъэ.
— ТитхылъеджапIэ сыдигъуи цIыф кIуапI. Шъхьадж шIогъэшIэгъоныр мыщ чIегъуатэ. Къыхэзгъэщмэ сшIоигъу, АР-м и Лъэпкъ тхылъеджапIэ ипроект къыдыхэлъытагъэу, Ханты-Мансийскэ дэт тхылъеджапIэм тыдэлажьэ, шIэныгъэу тIэкIэлъхэмкIэ тызэдэгуащэ. Непэрэ охътакIэм тыдэлъэбакъо, апэрэ телемостэу тиIагъэм шIогъабэ къыхьыгъ, шIыкIэ-амалыкIэхэр дгъэнэфагъэх, — къеIуатэ Марина Кондра­тьевам.

Ленинград блокадэр зэрэтырахыжьыгъэм фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэу зэхащагъэм тызщыкIогъэ мафэм тытефагъ.
— Хэгъэгу зэошхоу 1941 – 1945-рэ илъэсхэм щыIагъэр къызэрыкIуагъэп, хьазабыбэ ащ советскэ цIыфхэм щащэчыгъ, лажьи-хьакъи зимыIэ цIыфхэм ящыIэныгъэхэр зыдихьыгъ. Ленинградцэхэм хьазабэу ащэчы­гъэр ыкIи ящэIэгъэ-лIыблэнэгъэ мыухыжь Iофтхьабзэм къыщыраIотыкIыгъ, — къыхигъэщыгъ Марина Кондратьевам.
Тихоновым дэт гурыт еджапIэм чIэсхэр заом фэгъэхьыгъэ усэхэм къяджагъэх.
— Ленинград дэубытагъэ хъугъэ цIыфхэм къинэу ащэчыгъэр, ахэм ялыуз зэхэсшIагъ. Хьалыгъу такъырым зэрежэщтыгъэхэм, чъыIэм аригъэщэчыгъэм икъин фэдэ егъашIэм тэрэмылъэ­гъужь, — еIо усэ гухэкIым къе­джэгъэ Хьасанэкъо Хьасан.
— Ленинград блокадэр зэрытырахыжьыгъэр тикъэралыгъо итарихъ нэкIубгъохэм мэхьанэ зиIэ мафэу къазэрэхэнагъэр непэ къытфаIотагъ. А охътэ къиным фэгъэхьыгъэ фильмэу тызэплъы­гъэм, карточкэхэмкIэ гъомылапхъэхэр зэращэфыщтыгъэм сыгу цIыкIу ышIыгъ. Блокадэр зэпызычыгъэ цIыфхэм шъхьащэ афэтэшIы,— къыIуагъ усэм къе­джэгъэ Зейнат Имамалиевам.
Тихоновым дэт культурэм и Унэ хэтэу Iоф зышIэрэ модельнэ тхылъеджапIэм гъэхъэгъэшIухэр ешIых, тапэкIэ ыгъэцэкIэщт проектхэр егъэнафэх. Ар цIыфхэм лъэшэу агу рехьы, ягуапэу ини цIыкIуи къэкIох.
Лъэпшъыкъо
Фатим.
Сурэтхэр: Iэшъынэ Аслъан.