2025-рэ илъэсым Урысыем иапшъэрэ еджапIэхэм уачIэхьаным шапхъэу пылъхэр къэнэфагъэх, ахэр яхъытыу нэкIубгъохэм къарагъэхьагъэх. УФ-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ гъэрекIо тыгъэгъазэм ыгъэнэфэгъэ Федеральнэ шапхъэхэр къыдалъытэхэзэ ахэр агъэуцугъэх.

БлэкIыгъэ илъэсхэм ялъытыгъэмэ, зэхъокIыныгъэхэр щыIэ хъугъэх. Ахэр зылъэгъугъэ ны-тыхэр ыкIи еджапIэр къэзыухыхэрэр гумэкIыхэу аублагъ. ЫпэкIэ апшъэрэ еджапIэхэм зыкI къэралыгъо ушэтыни 3-мэ язэфэхьысыжьхэр арымэ аштэщтыгъэр, джы плIыр зэрахьылIэн фае къыхэкIыщт. Анахьэу ар апшъэрэ техническэ еджапIэхэм, физикэр ыкIи информатикэр шIокI имыIэу зыгъэфедэхэрэм мы шапхъэр нахь аштэнэу агъэнафэ. Ыпэрэ илъэсхэм еджапIэр къэзыухыхэрэм информатикэр нахь ашIопсынкIэу къыхахыщтыгъэмэ, апшъэрэ техническэ еджапIэхэм мы екIолIакIэр мытэрэзэу алъытагъ, ректорхэм ар къыраIотыкIыгъ.
Урысыем ит апшъэрэ еджапIэхэм яприемнэ комиссиехэм яIофшIэн мэзэ заулэкIэ ауб­лэщт ыкIи ныбжьыкIэхэм атыщт ушэтынхэр къыхахыщтых. Сыд фэдэщтха ахэр?
«Урысые гъэзетым» къызэритырэмкIэ, зыкI къэралыгъо ушэтыниплIым якъэгъэ­лъэгъонхэр къырахьылIэнхэр шапхъэу къэзыгъэуцугъэр Москва дэт къэралыгъо техническэ университетэу Н. Э. Бауманым ыцIэ зыхьырэр ары. Мыщ ифакультет зэфэшъхьафхэм уачIэхьаным пае урысыбзэмкIэ, хьисапымкIэ, физикэмкIэ ыкIи информатикэмкIэ ушэтынхэм язэ­фэхьысыжьхэр епхьылIэнхэ фае.
Мыщ зэрэдырамыгъаштэрэр социальнэ сетьхэм къыщатхы зэхъум, яеплъыкIэ зэблахъугъ. Ректорэу Михаил Гординым къызэриIуагъэмкIэ, 2025-рэ илъэсым мы апшъэрэ еджапIэм учIэхьаным пае ушэтынищымэ язэфэхьысыжь аштэщтыр, ау урысыбзэмрэ хьисапымрэ ягъусэу физикэр анахь шъхьаIэхэм ащы­щэу алъытэщт. НыбжьыкIэр зычIэхьанэу фаем елъытыгъэу химиемкIэ, биологиемкIэ ыкIи информатикэмкIэ ушэтынхэм зэфэхьысыжьэу афэхъугъэхэм яплъыщтых. Ежьхэр зыфэе предметхэр къызщыхахын алъэкIыщт лъэныкъохэри яIэщтых.
Мы университетым ущеджэным пае физикэр ыкIи информатикэр дэгъоу пшIэнхэ фаеу мыщ щалъытэ. ЫпкIэ хэлъэу зыщеджэщтхэ отделениехэм ачIахьэхэрэм апае тест шIыкIэм тетэу мыхэмкIэ заушэтынэу къыхагъэхьагъ.
Мы илъэсым Урысыем ит апшъэрэ еджапIэхэм уачIэхьаным пае сыда пшIэн фаер?
2025-рэ илъэсым иублэгъум ыпкIэ хэлъэу еджэщтхэм япчъагъэ пэшIорыгъэшъэу къэнэфэщт. Мыщ ыпэкIэ къе­кIуалIэрэм елъытыгъэу пчъагъэм хагъэ­хъон амал яIагъэмэ, джы чIэхьанхэмкIэ мэзитф щыIэу ыпкIэ зыхэлъ чIыпIэу яIэщтыр апшъэрэ еджапIэхэм къагъэ­нэфэщт. Ар зэблахъужьын алъэкIыщтэп. Ащ къыхэкIыкIэ, ыпкIэ хэлъэу чIэхьащтхэм азыфагуи «зэнэкъокъу» илъынэу агъэнафэ. Ахэм ятхьапэхэм яштэн Iоныгъом и 20-м нэс лъагъэкIотагъ, заштэщтхэр Iоныгъом и 30-р ары.
«Урысые гъэзетым» къызэритырэмкIэ, Московскэ инженер-физическэ институтым учIэхьаным пае анахь балл макIэу уиIэн фаер агъэнэфагъ.
2024-рэ илъэсым мы институтым иприемнэ комиссие къызэригъэлъэгъуа­гъэмкIэ, профильнэ предметхэу хьисапымкIэ, физикэмкIэ, информатикэмкIэ, обществознаниемкIэ, инджылызыбзэмкIэ, тарихъымкIэ, химиемкIэ балл 75-м нахь макIэ зиIагъэр багъэп. УрысыбзэмкIэ балл 70-м нахь макIэ зиIэ университетым къекIолIагъэп. Ащ къыхэкIыкIэ 2025-рэ илъэсым бюджет шIыкIэм тетэу мыщ учIэхьаным фэшI анахь балл макIэу урысыбзэмкIэ – 70-рэ, профильнэ предметхэмкIэ 75-рэ уиIэн фаеу агъэнэфагъ. ЫпкIэ хэлъэу еджэщтхэм урысыбзэмкIэ балл 65-рэ, профильнэ предметхэмкIэ – 70-рэ яIэн фае, гъэрекIорэм елъытыгъэмэ, ар балли 5-кIэ нахь макI.
Апшъэрэ еджапIэм аттестатыр е гъэ­сэныгъэ зэрэзэрагъэгъотыгъэр къэзыушыхьатырэ тхылъ шъыпкъэр (оригиналыр) епхьылIэныр ыпэрэ илъэсхэм афэдэу шIокI имыIэу щытыжьэп. Апшъэ­рэ еджапIэм чIэхьанэу зэрэфаер, зэрезэгъырэр электроннэ шIыкIэм тетэу афигъэхьымэ екъу.
Адыгеим иапшъэрэ еджэпIитIум уачIэхьанымкIэ шапхъэхэм зэхъокIыныгъэу афэхъурэм тыкIэупчIагъ.
Адыгэ къэралыгъо университетым ишапхъэхэм зэхъокIыныгъэ инхэр афэмыхъугъэми, адырэ илъэсхэм афэдэщтэп. Урысыем иапшъэрэ еджапIэхэм афэдэу зэнэкъокъум узыпхырыкIыкIэ, аттестат шъыпкъэр епхьылIэжьыныр ищыкIагъэп. Тхылъ шъыпкъэм ычIыпIэкIэ чIэхьанэу зэрэфаер апшъэрэ еджапIэм щитхын е электроннэ шIыкIэм тетэу афигъэхьын фае. Джащ фэдэу Адыгэ къэралыгъо университетым чIэхьанхэмкIэ зэзэгъыныгъэм зыщыкIатхэхэрэ мафэхэри зэхъокIыгъэх. Лъэныкъо зэфэшъхьафхэмкIэ фэгъэкIотэнхэр зиIэхэм ямафэ шышъхьэIум и 1-м къахьыжьыгъ. Уцугъо шъхьаIэр шышъхьэIум и 5-р арэу агъэ­нэфагъ.
ФэгъэкIотэнхэр зиIэхэу хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлажьэхэу ыкIи ахэм якIэлэцIыкIухэу, янэ-ятэхэр зы­шъхьэ­рымытыжьхэу ыкIи сэкъатныгъэ зиIэхэу бакалавриатым е специалитетым чIэхьащтхэм бюджет чIыпIэхэм япроценти 10 афагъэшъошэщт.
Целевой шIыкIэм тетэу чIахьэхэрэм гъэхъагъэу яIэхэм ялъытыгъэу балл тедзэу 10 ыпэкIэ афыхагъахъощтыгъэмэ, джы 15-м нагъэсыщт. Тфыр профориентацие Iофтхьабзэхэм зэрахэлажьэ­хэрэм пае афыхагъэхъощт, ащ шапхъэу пылъхэр зэзэгъыныгъэ зыдашIыгъэ компаниехэм агъэнэфэщт.
ФэгъэкIотэнхэр зиIэхэм ащыщхэм зыкI къэралыгъо ушэтынхэм ачIыпIэкIэ апшъэрэ еджапIэм ушэтынхэр щитынхэм ифитыныгъэ яIэ хъугъэ. Ащ къыщихьыгъэр уцугъо шъхьаIэми, нэмыкIхэми арихьылIэн ылъэкIыщт. ЫпэкIэ хэу­шъхьафыкIыгъэ фэгъэкIотэнхэм ялъэ­хъан ныIэп ар зыщагъэфедэн алъэкIыщты­гъэр.
Мы илъэсым магистратурэм ыкIи аспирантурэм ачIэхьанхэм пае къэралыгъо фэIо-фашIэхэмкIэ порталым исервисэу «ПэIудзыгъэ шIыкIэм тетэу апшъэрэ еджапIэм чIахь» зыфиIорэр къызфагъэфедэн алъэкIыщт. ЫпэкIэ ар специалитетым ыкIи бакалавриатым чIахьэхэрэр ары зыгъэфедэн амал зиIагъэр.
Бакалавриатым, специалитетым бюджет мылъкукIэ ащеджэ зышIоигъохэм мэкъуогъум и 20-м къыщегъэжьагъэу бэдзэогъум и 25-м нэс, магистратурэм — шышъхьэIум и 12-м къыщегъэжьа­гъэу тхьапэхэр агъэхьынхэ алъэкIыщт. Ушэтынхэр апшъэрэ еджапIэм щызытыщтхэм бэдзэогъум и 16-м нэс ар ашIэн амал яI. ЫпкIэ хэлъэу еджэн мурад зиIэхэм ятхьапэхэр Iоныгъом и 15-м нэс аштэщтых.
Мыекъопэ къэралыгъо технологическэ университетым ишапхъэхэри зэблэхъугъэ хъугъэх. НэмыкI апшъэрэ еджапIэхэм афэдэу магистратурэм ыкIи аспирантурэм ачIэхьанхэм пае къэралыгъо фэIо-фашIэхэр къызфагъэфедэнхэ алъэкIыщт. ЫпэкIэ щыIэгъэ шIыкIэхэри къэнэжьых: апшъэрэ еджапIэм екIолIэнхэ, ащ иофициальнэ сайт иунэе кабинет къызфагъэфедэн е почтэмкIэ ятхьапэхэр агъэхьынхэ алъэкIыщт.
Мыекъопэ къэралыгъо технологическэ университетым учIэхьаным пае балл анахь цIыкIумэ мы илъэсым ахагъэ­хъуагъ. Профильнэ хьисапымкIэ анахь макIэу балл 40, тарихъымкIэ — 36-рэ яIэн фаеу агъэнэфагъ.
НэмыкI апшъэрэ еджапIэхэм афэдэу, шэпхъэ гъэнэфагъэхэр къызфэзыгъэфедэхэрэм ябалл тедзэхэр 15-м нэсынхэ ылъэкIыщт.
2025-рэ илъэсым Мыекъопэ къэралыгъо технологическэ университетым бюджет чIыпIэ 1115-рэ иIэнэу агъэнафэ. Ащ щыщэу бакалавриатым — 645-рэ, специалитетым — 201-рэ, магистратурэм — 175-рэ, ординатурэм чIыпIэ 34-рэ, аспирантурэм — 12. Апшъэрэ еджапIэм икъутамэу поселкэу Яблоновскэм дэтым бакалавриатым ыкIи специалитетым чIыпIэ 48-рэ яI.
ДЕЛЭКЪО Анет.

Сурэтыр: «Адыгэ макъэм» ихъарзынэщ.