«ИдэгъугъэкIэ зыфэдэ къэмыхъугъэ врач сызIэкIэфагъэр. Ащ фэдэ дэдэ джырэ нэс сырихьылIагъэп», — къысиIуагъ зыIэ ифэгъэ врачым пае зилъыдэкIуае 200-м нэсэу Кощхьэблэ район сымэджэщым агъэгъолъыгъэ сятэ. Апэ мэхьанэ естыгъэп ащ игущыIэхэм. Ау ыужкIэ сэри ар нафэ къысфэхъугъ. Сятэ изакъоп, нэмыкIыбэми гущыIэ дахэхэр ащ фаIохэу бэрэ зэхэсэхы.

Хъунэго Тая – джары ыцIэр зыфэдэ къэмыхъугъэ врачым. Тым иIоф изытет сыкIэупчIэн зысэIом, кIэрыхьэгъуае хъугъэп. Тызэсэгъэ «уахътэ сиIэпыр», «етIан» къысимыIоу, сызэримыгъажэу илэжьапIэ сычIищагъ. СигъэтIыси, сымэджэ тхылъыр къызэгуихыгъ. Уплъэ­кIунэу тым рашIылIагъэ пэпчъ къыIомэ, ахэм къагъэлъэгъуагъэр къысфызэхифыжьымэ, зэреIэзэщтыр къысиIозэ, зэкIэ къысфиIотагъ. Сятэ изакъопышъ, сэри ащ фэдэ сырихьылIагъэп. Нахьыбэрэм врачхэм акIэрыхьэгъуай.
Хъунэго Тае бэшIагъэп Кощхьэблэ район сымэджэщым зыщылажьэрэр, илъэс хъугъэп. Бытырбыф (Санкт-Петербург) илъэситIу ординатурэр къыщиухи, терапевтэу Адыгеим къыгъэзэжьыгъ. ЛэжьапIэкIэ Кощхьаблэ къыхихыгъ. «Зем­ский доктор» зыфиIорэ къэралыгъо программэми къыхиубытагъ.
— Чылэм сыдигъуи сыфэягъ. КъызысшIэжьырэм ары сызкIэхъопсыщтыгъэр. Къэлэшхо­хэр сыгу рихьыхэрэп. Шъхьан­гъупчъэм сиплъымэ, мары мы сынэ кIэтыр слъэгъун фае: шъофхэр, чъыгхэр, шхъонтIэгъа­кIэхэр, чылэ унэхэр. Сыдэсыгъ къэлэшхоу Дамаски, ау сыдигъуи сыгу чылэм щыIагъ, — къытфиIотагъ Хъунэго Тае.
Ары, Хъунэго Тае Сирием къикIы­жьыгъ. 2012-рэ илъэсым, къэралыгъор джыри бырсыр дэдэ къэмыхъузэ, янэ-ятэхэмрэ ышитIурэ игъу­сэхэу яхэку, Адыгеим, къэкIожьыгъагъэх. Ащ дэжьым илъэс 18 ыныбжьыгъ. ЕджэпIэ ужым сэнэхьат зэригъэгъотын фэягъэ, ау урысыбзэ зэримышIэрэм къыхэкIэу апшъэрэ еджапIэр илъэс­кIэ IугъэкIотыгъэ хъугъа­гъэ. А уахътэм къыкIоцI Адыгэ къэралыгъо университетым гъэхьазырын егъэджэнхэр щикIухи, урысыбзэр тIэкIу къызIэкIигъэхьагъ. Ащ ихьатыркIэ Мые­къопэ къэралыгъо технологическэ университетым медицинэмкIэ и Институт чIэхьагъ ыкIи анахь дэгъухэм ахэтэу къыухыгъ. Бытырбыф ординатурэр ащ къыкIэлъыкIуагъ. «Бытырбыф къикIыжьыгъэ врач ар!» аIошъ, исымаджэхэр Хъунэго Тае рэпагэх. Ау ащи изакъоп. ИгущыIакIэ, IэзакIэу ыгъэфедэхэрэм, ахэр къазэрашъхьапэрэм, къогъанэ имыIэу амалэу щыIэр зэрарихьылIэрэм, анахь шъхьаIэр — гущыIэкIэ дахэу IэкIэ­лъым, цIыфыгъэу хэлъым ахэр дехьыхых.
— Мыщ сыкъакIо зэхъум тIэкIу сыщынагъ: «Сыдэущтэу зы­къысфашIыщта, агу сырихьыщта?» сIощтыгъ. Ау сызэ­рэгугъагъэм нахьышIоу къы­чIэкIыгъ. ШъхьаIэр – гу фабэ уиIэу IофышIэ укъэкIоныр ары. Ащ мэхьанэшхо иI – гущыIэ дахэкIэ сымаджэхэм уапэгъо­кIыным. Апэрэ зэIукIэгъум къыщегъэжьагъэу цыхьэ къыпфашIын фае. Дахэу уздэгущыIэрэм джа дэдэр иджэуа­пыщт. Iэзэныр пIомэ, сымэджэщым амалэу иIэр зэкIэ тэгъэфедэ. КъысIэкIэфэгъэ сымаджэр зыгъэгумэкIырэм елъытыгъэу ищыкIэгъэ уплъэкIунхэр тэшIых, ащ телъытэгъэ IэзакIэр етэхьылIэ, — еIо врачым.
АМ: Сымэджэщым инепэрэ амалхэр бгъэфедэхэзэ, IофшIэным сыда кIэу къыхэплъхьанэу, зэпхъокIынэу узкIэгушIурэр?
— Сымаджэу сызылъыIэсырэр нахьыбэ сшIынэу, икъоу, лъэныкъо пстэумкIи тыуплъэкIухэрэм ахэзгъэхъонэу ары, — еIо тигущыIэгъу.
Хъунэго Тае Сирием къыщыхъугъ нахь мышIэми, адыгабзэр IэкIэлъ. Ыныбжь илъэсихым нэсыфэ инэдэ­лъфыбзэ фэшъхьафкIэ гущыIэщтыгъэп. Зы хьарыф арапыбзэкIэ къыIонэу ышIэщтыгъэп. ЕджапIэм зычIэхьэм, зэригъэ­шIэн фае хъугъагъэ.
— Унэгъо кIоцIым зэкIэми тызэрэгущыIэщтыгъэр адыгабз. Сянэжъ-сятэжъхэм арапыбзэ тэрэзи ашIэщтыгъэп. КъэсэшIэжьы, гущыIэхэр зэхагъэкIуа­кIэщтыгъэх. ЕджапIэм сызычIэхьэм, седжэнэу сыфаемэ, арапыбзэр сшIэн фэягъэ. МэзитIукIэ адыгабзэр сIэкIэзы­гъагъ. Ары нахь мышIэми, непэ дэгъу дэд сымыIощтми, адыгабзэ сэшIэ, къызгурэIо, — тыщигъэгъозагъ Тае.
ТапэкIэ Хъунэго Тае Кощхьаблэ гугъэпIэшIухэр репхых. Чылэр, цIыфхэр лъэшэу ыгу рихьыгъэх. Унэ ыщэфынышъ, къыдэнэнэу фай. ПсэупIэ фэхъущт хапIэм лъэхъу. Ытыщхэр Мыекъуапэ зэрэдэс­хэми дихьыхырэп. Ишъхьэгъусэу ХьэтIо­хъущокъуэ Умар ащкIэ къыдырегъаштэ. Къоджэ щыIакIэр ащи пэблагъ. Ари Сирием къикIыжьыгъэхэм ащыщ, экономист, IT лъэныкъомкIэ пэIудзыгъэу унэм исэу мэлажьэ.
— Сэщ нахьи нахь лъэшэу къуа­джэр ащ ыгу рехьы. ЗэкIэри нэгушIох, пстэуми сэлам къыуахы. Мары еджапIэм сыкъыблэкIы зыхъурэм, кIэлэцIыкIухэм зэкIэми шIуфэс къысахы, инхэри джащ фэдэх, — ащ щэгушIукIы Хъунэго Тае.
АМ: Адыгэ хэкум, чылэхэм якъэ­бар шъуиунэ щыIущтыгъа, ягугъу щашIыщтыгъа?
— Я 90-рэ илъэсхэм сятэ Адыгеим къэкIогъагъ. Къуаджэхэм ащыIагъ, тиIахьылхэр къыкIухьэгъагъэх. Ащ ыуж хэкур пкIыхьэ лъэгу фэхъугъэу къыгъэзэжьыгъагъ. КъэкIожьынэу фаеу, чIыпIэ зыфигъотыжьыщтыгъэп. Унагъор, сабыйхэр, IофшIэныр ыIозэ, фэгъэхъущтыгъэп. Ау 2012-рэ илъэсым тиIэр зэкIэ тщэжьи, тыкъэкIожьыгъ. Джы сянэ-сятэхэр Мыекъуапэ дэсых, ау сятэ чылэми фай. Тхьэм ыIомэ, ари къыдэхъущт, — къыддэгощагъ Тае.
ЫшIэныя Сирием къыщыхъугъэ пшъэ­шъэжъыем Адыгеим ит къуаджэу Кощ­хьаблэ псэупIэ фэхъуныр, щылэжьэныр? КъыраIуагъэми, ышIошъ хъуныеп. Ау ар щыIэныгъ. ШъхьаIэр узщыщымрэ уздэщыIэмрэ ямылъытыгъэу, цIыфыгъэ, гукIэгъу пхэлъынхэр ары. ВрачымкIэ ар шIокI зимыIэ нэшан. Сыда пIомэ Iэзэгъу уцым гущыIэ дахэр голъмэ, сымаджэмкIэ ишIуагъэ нахь лъэшыщт.
ГущыIэуж
Непэ сятэ илъыдэкIуае зыпкъ иуцуагъ, шIукIае хъугъэ сымэджэщми къызчIэкIыжьыгъэр. Ау Хъунэго Тае ыцIэ мафэ къэс къыреIо, «тхьауе­гъэпсэукIэ» зыфегъазэ. «Мэузы» зыIорэмэ зэкIэми «Тае дэжь шъукIу. Ар врач дэгъу дэд» ареIо. Сятэ изакъоп. Хъунэго Тае зэ зэIэзагъэ пэпчъ ахэр игущыIэх.
Анцокъо Ирин.

Сурэтыр: Хъунэго Тае ихъарзынэщ.