Освенцим. Тщыгъупшэ хъущтэп
![Image description](images_upload?image_name=2025/01/IMG_0527-scaled.jpg)
«Унэ къеIэрэм ыпсэ еIэжь»
ГущыIэжъ
2025-р — Урысыем и Президентэу В. В. Путиным игъо шъыпкъэу Хэгъэгум иухъу-
макIо и Илъэсэу ыгъэнэфагъ. Ащи изакъоп, мы илъэсыр зэошхом илъэхъан тихэгъэгу нэмыц-техакIохэр рафыжьхи, ТекIоныгъэшхор къызыдахыгъэр илъэс 80 зэрэхъурэм афэгъэхьыгъэщт.
Хэгъэгум ышъхьэ къырыкIуагъэр, итарихъ куу дэгъоу ашIэу, блэкIыгъэм акъыл хахэу ныбжьыкIэхэр пIугъэнхэр, шIэныгъэ дэгъухэр ягъэгъотыгъэнхэр Адыгэ Республикэм итхылъеджапIэ щылэ мазэм и 24-м щыкIогъэ ЛIыхъужъныгъэм идесэ ипшъэрылъыгъ.
![](images_upload?image_name=2025/01/80-лет-победа-с-охранным-полем-01-2-584x1024.jpg)
Советскэ дзэкIолIхэм, дзэ пэщэшхохэм ыкIи народым япсэемыблэжьныгъэ ихьатыркIэ щыIэкIэ-псэукIэ тынчыр, мамырныгъэр ухъумагъэ хъугъэх. Ауми, Хэгъэгу зэошхоу илъэси 4-м тичIыгу щыхъушIагъэм хьазаб макIэп цIыфхэм щащэчыгъэр; фашистхэр — къумал-нэпэнчъэ дэдагъэх, зэфэдэкIэ гуегъур ахэм зыщыщ амышIэу, цIыф хые къызэрыкIохэм ахэм «хьэр псашъо арагъэщагъ».
Лъэпкъ тхылъеджапIэм щыкIогъэ Iофтхьабзэр зэрэ Урысыеу щызэхащэрэ «Неделя памяти жертв Холокоста» зыфиIорэм изы Iахьыгъ — «Освенцим. Без срока давности. Это надо помнить» зэреджагъэхэр, фашист гъэр IыгъыпIэ лагерэу Освенцим (Аушвиц — нэмыцыбзэкIэ) шъхьафит зашIыжьыгъэр илъэс 80 зэрэхъугъэм фэгъэхьыгъагъ.
![](images_upload?image_name=2025/01/IMG_0525-1024x683.jpg)
ЛIыхъужъныгъэм идесэ анахьэу зыфэгъэхьыгъагъэр, цIыфыр бадзэу къащымыхъоу, Польшэм итыгъэ концентрационнэ лагерэу «Освенцим» хьазаб мыухыжьэу цIыф лъэпкъхэм, анахьэу джуртхэм, щащэчыгъэр ары. Ини, цIыкIуи, жъи, кIи — зэхэдз яIагъэп фашистхэм, зэфэдэу зэтыраукIыхьэщтыгъэх.
Ауми, цIыф хыехэм янасып жъалымыгъэм текIуагъ. Щылэ мазэм и 27-р — советскэ дзэкIолIхэм Освенцим гъэр лагерыр шъхьафит зашIыжьыгъэм ыкIи Холокостым екIодылIагъэхэм зафэшъыгъохэрэ шIэжь маф.
Iофтхьабзэм хэлэжьагъэх Мыекъопэ гимназиеу N 5-м иеджакIохэр, Росгвардием илIыкIохэр, Адыгэ къэралыгъо университетым икIэлэегъаджэхэр, истудентхэр, ежь лъэпкъ тхылъеджапIэм иIофышIэхэр.
ШIэжь урокыр «Освенцим — надо помнить» зыфиIорэ темэр къызэIуихэу гъэпсыгъагъ. АР-м итхылъеджапIэ иотдел ипащэу Марина Волковец ипэублэ гущыIэ зэошхом ихъугъэ-шIэгъэ анахь гуихымэ Холокостыр зэращыщыр, гъэрыпIэ лагерэу Освенцим цIыфхэм
а охътэ жъалымым хьазабэу щащэчыгъэр, анахьэу джуртхэм, щысэхэмкIэ, пчъагъэхэмкIэ къыриIотыкIыгъ. Освенцим ыкIи Холокостыр зэфэдэу цIыфыр зыгъэкIодэу зэрэщытыгъэр тарихъым къеIуатэ ыкIи тхьамыкIэгъо гуимыкIыжьэу непи къытхэнагъ. ГухэкIми, непи зэо лыгъэр плъыкъорэп…
Освенцим хьадэгъу кIодыпIэ чIыпIагъ. Фашистхэм якъэрарынчъэ-хьайуаныгъэ зэошхом дэгъоу къыщылъэгъуагъ. Мыщ фэдэ цIыфгъэкIод лагерьхэр, зэфэдэкIэ Польшэми, Европэми арытыгъэх.
Освенцим ехьылIэгъэ гущыIэ кIэкI къышIыгъ Адыгэ къэралыгъо университетым идоцентэу, тарихъ шIэныгъэхэмкIэ докторэу Нэджыкъо Схьатбый Адылджэрые ыкъом. Холокостыр къызщежьагъэр Гитлер 1933-рэ илъэсым хабзэр зеубытыр ары ыкIи 1945-м нэс ар кIуагъэ. Мы уахътэм къыкIоцI нацистхэм джурт миллиони 6 фэдиз гъэрыпIэ лагерьхэм адэсыгъэу агъэкIодыгъ. Джуртхэм ямызакъоу, мы уахътэм мыщ фэдэ лагерьхэм ачIадзэхи, Европэм зэфэдэкIэ, хьадэгъур къызфахьыгъэхэм СССР-м ицIыф миллиони 10 фэдиз ахэтыгъ. Нацистхэм анахь мурад бзаджэу зыдаIыгъыгъэр, Советскэ Союзым инэбгырэ миллион 20 — 30-р (лыеу алъытагъэхэу) гъэкIодыгъэнхэр ары. Холокостым екIодылIагъэхэм апэдэдэ ащыщыгъэх советскэ дзэкIолIхэр ыкIи джуртхэр.
Адыгэ къэралыгъо университетым итарихъ факультет истудентхэу Анастасия Соколенкэм блэкIыгъэ зэошхо хьазабыр пчъагъэхэмкIэ къыриIотыкIыгъ.
![](images_upload?image_name=2025/01/IMG_0546-1024x539.jpg)
Iофтхьабзэм тхылъ къэгъэлъэгъон инэу «Преступление против человечества» зыфиIоу къыщагъэхьазырыгъэр тхылъеджапIэм ибиблиограф шъхьаIэу Александр Данильченкэм IупкIэу еджакIохэм къафыриIотыкIыгъ.
Гъэтхапэм, 1944-рэ илъэсым румынхэм ашIыгъэ гъэрыпIэу Украинэм итыгъэм тидзэхэм къыдащыжьхи, джурт мин 50 фэдиз, джащ фэдэу Венгрием — Будапешт гъэр мин 95-рэ шъхьафит ащашIыжьыгъагъ.
ШышъхьэIум, 1945-рэ илъэсым, СССР-р, Франциер, США-р зэзэгъыныгъэм кIэтхагъэх ыкIи Нюрнберг Дунэе дзэ трибуналыр щызэхащэгъагъ. Ащ елъытыгъэу нацист къумалхэр шэкIогъум и 20-м, 1945-рэ илъэсым аумысыгъэх. Нэбгырэ 19-у тэмэтелъ инхэр зиIагъэхэм укI атыралъхьагъ. Холокостыр зэхэщэгъэныр зигукъэкIхэр ыкIи ащ хэлэжьагъэхэр агъэтIысыгъэх.
Щылэ мазэм и 27-м, 2025-рэ илъэсым Дзэ Плъыжьым нацист лагерэу Освенцим дэсыгъэхэр, — (Аушвиц Европэм зэрэщашIэрэр) шъхьафит зашIыжьыгъэхэр илъэс 80 мэхъу, ащ епхыгъэу шIэжь Iофтхьабзэхэр тыди щэкIох.
Советскэ дзэкIолIхэр фашизмэм тезгъэкIуагъэхэр язэфэгъэ-хыягъ, яхэгъэгу шIулъэгъу ин. Зэошхом лъыр псыхъоу щычъагъ, нэбгырэ миллион 27-рэ нахьыбэ хэкIодагъ, ау советскэ цIыфхэм Родинэм паекIэ апсэ атызэ, напэр ащэфыгъ. Хэгъэгу зэошхом ифронтхэм ащыфэхыгъэхэм япчъагъэ процент 80-у къалъытэ, ахэм ащыщэу советскэ дзэкIолIхэм къаготхэу, джурт дзэкIолI мин 200-р зэуагъэ, нэбгыри 148-рэм Советскэ Союзым и ЛIыхъужъыцIэр къалэжьыгъ.
Мамырыкъо
Нуриет.
Сурэтхэр: тхылъеджапIэм щытырахыгъэх.