Top.Mail.Ru

Яхэгъэгу шIу языгъэлъэгъугъэ кIэлэегъадж

Image description

КIэлэегъэджэ сэнэхьатым зищыIэныгъэ гъогу езыпхыгъэу Гъыщ Заурбэч Яхья ыкъом щылэ мазэм и 25-м къызыхъугъэ мафэр хигъэунэфыкIыгъ, ыныбжь илъэс 80 хъугъэ. Ыныбжь емылъытыгъэу чаны, гуфэбэныгъэр къебэкIэу ищыIэныгъэ гъогу къырэкIо.

КIэлэегъэджэ IофшIэным иветеран зыIудгъэкIагъ, ихъарзынэщ хэлъ сурэтхэм, щытхъу тхылъхэм яплъызэ игукъэ­кIыжьхэр къытфиIотагъ.
Гъыщ Заурбэч Яхья ыкъор къуаджэу Къунчыкъохьаблэ 1945-рэ илъэсым къы­щыхъугъ. ЛэжьэкIо, зэгурыIожь унагъо къихъухьагъ. Ятэу Яхья къуаджэм дэт колхозым ифермэ ылъэсыбэрэ Iоф щишIагъ, яни илъэс заулэ колхозым щылэжьагъ. Зэш-зэшыпхъухэу Гощсимэ, Гощмаф, Заурбэч, Аслъанбэч ыкIи Гощнагъо зэфэсакъыжьхэзэ къэхъугъэх. Ятэ чэщи мафи IофышIэ къэтыщтыгъ, кIэ­лэцIыкIу­хэр ным деIэщтыгъэх.
Къуаджэм дэтыгъэ еджапIэм я 8-рэ классым нэс ныIэп зэрэщеджэщтыгъэхэр, я 9 — 10-рэ классхэр гъунэгъу къуа­джэу Джэджэхьаблэ тыкIозэ къыщытыухыжьыгъ. Пчэдыжьым жьэу тыдэкIыщтыгъ, мэзыр зэпытчызэ километри 7 фэдиз ткIущтыгъ. КIымафэрэ ежь еджапIэр зэтырагъэпсыхьэти, тычIэсыщтыгъ. Я 10-рэ классым сятэ кушъхьэфачъэ къысфищэфи, еджапIэм сынэсыныр нахь IэшIэх къысфэхъугъагъ,игукъэкIыжьхэм тигущыIэгъу тащегъэгъуазэ.
1963-рэ илъэсым еджапIэр къызеухым ятэшым икIалэу Гъыщ Шумафэ Ибрахьимэ ыкъор зыщеджэщтыгъэ Адыгэ къэралыгъо институтым чIэхьанэу тыригъэгу­шIухьагъ. Ар ащ дэжьым я 5-рэ курсым исыгъ. КIэлэ ныбжьыкIэр филологиемкIэ факультетым чIэхьагъ, ау бэрэ щемы­джагъэу, 1964-рэ илъэсым, дзэм къулыкъу щихьынэу кIуагъэ. Заурбэч Казахстан ащагъ, илъэсищым къыкIоцI ипшъэрылъхэр зэрифэшъуашэу ыгъэцэкIагъ, ащ ыпкъ къикIыкIэ старшина цIэр къыфагъэшъошэгъагъ. Дзэ ухьазырыным ыгукIэ лъэшэу фэщэгъагъ, къэ­нэжьынэуи ыгу къихьэгъагъ, ау икъоджэ гупсэ къыгъэзэжьыгъ. Институтым еджэ­ныр щылъыпидзэжьыгъ. Студент чанхэм ащыщыгъ, еджэным имызакъоу, апшъэрэ еджапIэм щызэхащэгъэ къэшъокIо купым илъэс пчъагъэрэ хэтыгъ.


1971-рэ илъэсым шы­шъхьэIум и 31-м IофышIэ сызэрэкIогъа­гъэр дэгъоу сыгу къэкIыжьы. КIэ­лэегъаджэу сиIагъэхэм Iоф адэсшIэныр сшIопсынкIагъэп, ау сыд фэдэ упчIэ сиIэми IэпыIэгъу къызэрэсфэхъущтхэр сшIэ­щтыгъ. Шъоджэ Юсыф ХьапIатIэ ыкъор, Пэнэшъу Шухьаибэ ­Аслъанчэрые ыкъор, Пэнэшъу Гощсэхъу Мэлахъо ыпхъур, Гъыщ Арамбый Амзанэ ыкъор Хэгъэгу зэошхом хэлэжьагъэхэу, шъхьакIафэ афашIэу, щысэ атырахэу чылэм дэсыгъэх, еIо тигущыIэгъу.
Гъыщ Заурбэч еджапIэм зыIохьэм ащ нэбгыришъэрэ тIокIищрэ ирэ зэрэчIэсыгъэр дэгъоу ыгу къэкIыжьы. Урысыбзэмрэ литературэмрэ ыкIи адыгабзэмрэ адыгэ литературэмрэ аригъэхьыщтыгъ, мафэм урок пчъагъэ иIэу къыхэкIы­щтыгъ. Апэрэ илъэсныкъом кIэлэ ныбжьыкIэм къин ылъэгъугъ, ау мэзих тешIагъэу бзылъфыгъэ къашти, адыгабзэр ратыжьыгъагъ. ИлъэситIо урысыбзэр аригъэхьыгъэу, а лъэхъаным пащэу тетыгъэр къеджи, еджапIэхэм зэкIэми дзэм фэгъэхьыгъэ егъэджэнхэр зэращызэхащэщтхэр къыриIуагъ ыкIи мы предметыр аригъэхьынэу фаемэ къеупчIыгъ.
Дзэм къулыкъу щысэхьыфэ мы лъэныкъом сыгукIэ сыфэщагъэ хъугъэти, бэрэ сегупшыса­гъэп. Сиегъэджэн сыхьатхэр зэрэгъэшIэгъоныщтхэм, ныбжьыкIэхэм яхэгъэгу шIу зэряз­гъэлъэгъущтым сыпылъыгъ. Илъэс пчъагъэрэ, 1981-рэ илъэсым нэс пэублэ дзэ ухьазырыныр язгъэшIагъ, 1991-рэм ОБЖ-мкIэ ар зэблахъу­жьыгъагъ. 2012-рэ илъэсым нэс Iоф сшIагъэ,къыт­феIуатэ тигущыIэгъу.
Заурбэч Яхья ыкъом исэнэхьат фэшъыпкъэу илъэс пчъагъэрэ рылэжьагъ. КIэлэеджакIохэм яхэгъэгу шIу алъэгъоу пIугъэнхэм иIахьышIу хэлъ.
Гурыт еджапIэм къызыIокIыжьыми ыуж, къоджэ псэупIэм иветеранхэм я Совет ипэщагъ, илъэси 9-рэ ищытхъу аригъаIозэ Iоф ышIагъ.
1972-рэ илъэсым Заурбэчрэ Пэнэшъу­хэм япхъоу Раерэ унагъо зэдашIагъ. Бзылъфыгъэр илъэсыбэрэ ищытхъу аригъаIоу колхозым бухгалтерэу щылэжьагъ. Зэшъхьэгъусэхэм сабыиплI зэдапIугъ. Анахьыжъэу Заремэ илъэс 32-рэ хъугъэу Адыгэ республикэ гимназием Iоф щешIэ, кIэлэегъэджэ пэрыт. Саниети ятэ фэдэу кIэлэегъэджэ сэнэхьатыр зэригъэгъотыгъ, дэгъу дэдэу еджагъ. КIэлэцIыкIу IыгъыпIэм кIэлэпIу шъхьаIэу илъэс пчъагъэ хъугъэу Iоф щешIэ. Тыр шъэ­ожъыехэм нахь пхъашэу апылъыгъ, лIыгъэ ахилъхьагъ. Хъызыр дзэм къулыкъу зыщехьым ОМОН-м хэхьагъ, Чэчэным щыкIогъэ зэо-зэпэуцужьым хэлэжьагъ, ветеран хъугъэ. Джы хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием щыI. Мыхьамоди Чэчэным щыкIогъэ заом лIыхъужъныгъэ щызэрихьагъ, ветеран хъугъэ.
Зэшъхьэгъусэхэм ясабыйхэм шъыпкъагъэ, цIыфыгъэ ахэлъэу агъэсэнхэм пылъыгъэх ыкIи ар дэгъоу къадэхъугъ. Нэбгырэ пэпчъ ищыIэныгъэ гъогу дахэу рэкIо, сабыйхэри къапыфагъэх. Рае коронавирусым ыпкъ къикIыкIэ непэ ахэмытыжьыми, тым, тыжъым исабый­хэр, икъорэлъф-пхъорэлъфхэр ыгъэ­нэтIупцIэхэрэп, игуфэбэныгъэ апегъохы. Ежьыри ибын хаплъэ зыхъукIэ насыпышIоу зелъытэжьы, мы дунаим хьаулыеу зэрэтемытыр зэхешIэ, ягъэхъагъэ­хэм арэгушхо.
Хъулъфыгъэ нэгушIом орэд къеIо, къэшъо, сэмэркъэу дахэ хэлъ ыкIи усэхэр етхых. Ихэгъэгу, иныбджэгъухэм, илIакъо апае бэ ытхыгъэр. Ипшъэшъэ нахьыжъэу Заремэ ыныбжь илъэс 50 зыщыхъущтым ехъулIэу усэ шъэныкъо зыдэт тхылъ къыфыдигъэкIыгъ.
Заурбэч ригъэджагъэхэм ащыщэу Къэтбамбэт Инвер медицинэ колледжым Iут, илъэс пчъагъэхэм студентхэм ОБЖ-р арегъэхьы.
Заурбэч Яхья ыкъом иIофшIэн зэрэзэхищэщтыгъэр сыдигъуи сыгу илъ, ащ фэдэ кIэлэегъаджэ сыхъумэ сшIоигъу. ШIэныгъэу къытитыгъэр къытшъхьэпэжьыгъ. Иегъэджэн сыхьатхэр гъэшIэгъонэу кIощтыгъэх. Тихэгъэгу шIу тлъэгъуным, ти­пшъэрылъхэр дгъэцэкIэнхэм тафипIугъ. Автоматэу Калашниковым иугъоин пылъ шъэфхэр тигъэшIагъ. Зэнэкъокъухэм ренэу тахигъэлэжьагъ, нэмыкI­хэм такъыхэщыщтыгъ. Ри­гъэ­джагъэхэм ацIэкIэ тикIэлэегъа­джэ имэфэкIкIэ тыфэгушIо, илъэсыбэрэ джыри къытхэты­нэу фэтэIо, къыIуагъ Инвер.
Гъыщ Заурбэч Яхья ыкъом къызыхъу­гъэ имэфэкIкIэ тыфэгушIо, псауныгъэ пытэ иIэу ибын унагъо датхъэу щыIэнэу тыфэлъаIо.
ДЕЛЭКЪО Анет.
Сурэтхэр: унагъом ихъарзынэщ.