Top.Mail.Ru

Насыпым ынэгу рахырэп

Мы гущыIэ зэгъусэм хэлъ гу­пшысэшхом гу лъысэзгъэтагъэр оры. А насып закъоу зэкIэри зыкIэхъопсэу зыфалIэрэр оры сэ къысэзытыгъэр. Мафэр тыгъэм егъэфабэ, чэщыр мазэм егъэ­нэфы. Сэ сыгу цIыкIужъыеу зэкIэ зиIум-пэмыгъэр о зыр ары зыгъэшIугъэр, зэлъызыубытыгъэр. ПкIыхьапIэу слъэгъугъэми сшIошъ хъущтыгъэп мы спэкIэкIыгъэ отэ­рыр, ори ащ фэдэ къабз. ТIуми тыгъуасэп тыкъызалъфыгъэр, тыцIыф чъэпхъыгъэ дэдэу, тигъэ­шIэ гъогумэ азыныкъо ткIугъэ­хагъэ… ЕтIани анахь гъэшIэгъоныр, бэдэдэ шIагъэу тызэрэшIэщтыгъ: тызыщыщи, тызыхэти, тызтегъэпсыхьагъи. ЩыIэныгъэ гъогушхом зэфэдэу тет нэбгырабэм тахэкIуакIэу, хэти зэриха­бзэу, тиIоф зэрэдгъэшIущтым зыдэтымышIэжьэу тызэлъиIы­гъыгъ. Гум къымышIэу, шIомыигъоу хэти сыди хъурэп; тыгухэр, нэмыкI цIыфхэм афэмыдэу, ори, сэри дымыIугъ… Уфэмыеу сыдэущтэу зебгъэзыжьына?!
ПшIэнэу уапэ илъыр хъущ: уеджэн фаемэ, боу тегугъугъ, уепщэн фаеми, тепщэжьыгъ; «Iофы» зыцIэм псэ къыпыдгъа­кIэщтыгъ. Ау тэ тпсэ ифэны­къуагъэм тегупшысахэщтыгъэп. Шъыпкъэ, ори узэщыщтыгъэп, сэри хъэрен кIэшIэгъэшхом сисым фэдэу, хъурэ-шIэрэм сыхаплъэщтыгъ.
Типкъэгъу-лэгъухэм, IофшIэ­гъухэм, ныбджэгъухэм агузэгу чэф-­чэфэу, Тхьэм нахь тымышIэу титыгъ. СэIоба, тшъхьэкIэ тинасыпэу тызIукIэщтым тимыгъэгу­мэкIырэм фэдагъ; умышIэрэмэ кIэлэгъу-ныбжьыкIэгъур къызэтеуцонышъ щытыщт пIонэу… ЕтIанэ, етIанэ зэгъо дэдэрэм, тыпшъыгъэу хэти пIэшъхьагъым тызе­кIужьрэм, къытэшIэкIыгъэ пстэумэ — дакIуи къэзыщи, дэгъуи дэйи, Iаи дахи — шъхьадж инабгъо зэ­ригъотыгъэр зыгорэущтэу шъхьэм къихьэщтыгъ: жьы фыртынэу, ошъуапщэхэр езыфыжьэу, зэхэзыфэу; джащыгъум, мы гулъэчIэ упчIэр къэтIасхъэщтыгъ. Ау уныбжь икъуи къехъужьыгъэу, пшъхьи еппэсырэ гори щымыIэу, пшъхьэ иIоф, гум, шъом ахэзыгъэхъощт насып ялыеу, узыгъащтэу, узажэу узщыгугъырэр зэгъэгъотыгъошIоп… Бащэ ошIэшъ, ущэщтэ «шIулъэгъу» зыфаIорэм пшIапэу, ар хабзэба?! ШIулъэ-­
гъум псэ уасэ фэзышIырэр арыба лъэш дэдэу ащ щыщтэрэр, иакъыл уцугъэкIэ зэкIэ зэпещэчы…
ЕтIани гу цIыкIур мэгумэкIы, мэчэлъао… Мы зэхэшIэ лъапIэр зигъо хъугъэ мыIэрысэп ныIа уIабэмэ, Насыпыр къэпштэнэу е къыпыпчынэу?!
КъашIэ о насыпкIэ заджэхэрэри? ЦIыфыбэм ащыщэу уилэгъу-­уишъогъоу къыбдиштэщтыр къызэрэбгъотыщтыри; пакIэ зытет хъулъфыгъэу щыIэр макIа, насып ябгъотылIэщта? Джары «Iушыщэ мыхъузэ, кIалэми пшъашъэми за­Iэтмэ нахьышIу» зыкIаIорэр, Тхьэ закъор ары а зэкIэ зышIэу, зэхэзыфырэр.


Дэгъур, дахэр зыми имыштэп. Ау нэтIэгум итхагъэм ублэкIынэу зэрэщымытыр, непэ къэсыжьыгъэу, сэ сшIошъ хъупагъэ.
Узхэдэни щыIагъ, узшIоIофи ахэтыгъ — нэм зи къыIуихьа­гъэп… Бзыу шъхьафит дахэу мы чIым ушъхьащытыгъ… Хэт сыд ыIуагъэми, о къыопэсыгъэу, къып­тефэу, уиIахьэу Тхьэм пфыхихыгъэр къыпIукIэжьыщт: гъэтхэпэ фабэу гур ыщэфэу, гъэмэфэ ощх быбэу зыкъыуищэкIэу, кIымэфэ апэрэ осыцэ жъогъуабэу IупшIэм теткIухьэу, дышъэ бжыхьапэу — узэрэщытэу узэкIэзыубытэу! Е гунэкI-IэнэкIэу укъэнэщт. КIо­чIэшхом игъоу ылъэгъумэ, уиIэтыни, учIидзыни, укъиIэтыжьыни — уигъэнасыпышIони ылъэкIыщт!
Насып, насып! Ар сыд е хэт? Ар шъо зэфэшъхьафыбэу, зэхэшIэ пчъагъэу зэхэт, лъэш ыкIи сакъ: уфэсакъын, уухъумэн, пIэтыныр ищыкIагъ. Узыныр — мыгъуагъ, утIумэ, узышъ — кIуачIэ. ЦIыф щыIэп гушIуагъор, тхъагъор къелыжьыгъэу. Насыпым апэрэр — псауныгъ, тынчыныгъ, мамыр­ныгъ, шъыпкъагъ. Тхьэр а зэ­кIэмкIэ къыотагъэмэ, акъыл дахи уиIэу, узфаер зэбгъотылIэжьэу, уигупсэхэр узынчъэхэу, шыкур!
Ау уегупшысэмэ, шIу пстэоу мы гъашIэм хэлъыр зы нэбгырэм зэрэтемылъытагъэр, гуфаплъэу уплъэми зэхэошIэ. Зы лъэныкъо­кIэ щыIэныгъэр къыотэми, урэзэн фае: оплъэ, окIо, ошхэ, ощхы; укъэшъо, оуджы, огушIо; уикIасэр уимафэ — сэнэхьатмэ уиI, рызыкъмэ уиI, а зэкIэ насыпба?!
Къэнэжьырэ щыIэмэ джыри, зышIогъэIофи ор-орэу Iаби къа­штэ, зыхэмыгъэн, хъупхъэхэм зэрашIэу, ори уиIахь! УгукIэ лъэ­шэу пшIоигъор Тхьэм къыпфишIэу хабзэ; шIу лъэгъу, джащыгъум ори укъалъэгъужьыщт, уиIэм уасэ фэшI, ощ фэдэ нэбгырэр Iэты, гъэлъапIэ, ау «сынасыпышIу!» пIоу, умыкуу, насыпым ынэгу рахырэп; фэсакъых, фэгушIох: апсым фэдэу чэгъошIушъ…
Ау етIани тып-сыпэу гу цIыкIур къытео: матхъэми, мащтэ, мытхъэми, мэтхытхы…
Зизэкъо дэдэу чэщ огум щып­лIэо-щэорэ Мазэм фэдэу, джащыгъум гупсэфыгъор Iэпызыгъэу гу цIыкIур чэщым щэгурымы…


Кушъэм хэлъ сабыеу хэкIуатэ игъорыгъоу чэщыр; сэри гупшысэхэм сагъэхъые, сызэрэхэчъыя­гъэри сымышIэу сыIуичи, нэф къэшъыгъэу, мэфэ ошIу дахэу сыкъэущыжьыгъ. Слъэгъурэм сыгу зыкъыригъэпхъотагъ: гъэтхапэ, огур къаргъо, жьыр къабзэ, бзыу­хэм зэдырагъаштэу орэд къаIо. Сыплъэмэ, чэрэз чъыг цIыкIу къутамэм тес бзыу цIыкIуитIур зэгуагъэпкIагъэхэм фэд, сычэф, сщиз схэхъо, мыдыкIэ телефоныр зэтыричэу къытео, «СыкъэкIо, сыкъэкIо!» сIозэ, джыри зэ бзыуитIум сафеплъэкIыжьыгъ. Мэфэ ошIум сыгу хэкIуакIи, ащ нахьыбэ тесымыгъашIэу къысажэрэм сыфэкIуагъ.
Мамырыкъо Нуриет.
Сурэтхэр: «Фотовзгляд» зыфи­Iорэ буклетым къыдэхыгъэх.