Республикэм и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат пшъэрылъ зэрафишIыгъэм тетэу къалэм итарихъ теплъэ зыпкъ игъэуцожьыгъэнымкIэ IофшIэнхэр лъагъэкIуатэх.

Анахьэу мэхьанэ зэратырэр архитектурэмрэ тарихъымрэ ясаугъэтхэм ягъэ­цэкIэжьынрэ ахэр зыпкъ игъэуцожьыгъэнхэмрэ. Къалэу Мыекъуапэ игупчэ итыгъэ хьакIэщэу «Европейскэр» ахэм зыкIэ ащыщ, республикэм икультурнэ кIэн хэхьэрэ псэуалъэхэми ащыщэу ар алъытагъ. Реестрэм зэритхагъэмкIэ, сатыушIэу Терзиевым и Унэу ар щы­тыгъ, 1900 – 1903-рэ илъэсхэм ашIы­гъагъ. Нафэу зэрэщытымкIэ, зэлъашIэрэ драматургэу Евгений Шварц иунагъо гъогогъуитIо ащ къыщыуцугъагъ.
ТапэкIэ псэуалъэр хэгъэгу кIоцI Iоф­хэмкIэ Министерствэм фэгъэзагъэу щытыгъ. Республикэм ихэбзэ къулыкъу­хэм нэужым муниципальнэ мылъкум ар хагъэхьажьыгъ. Джы культурнэ кIэным ипсэуалъэ зыпкъ игъэуцожьыгъэным иIофыгъо изэшIохын дэлажьэх. Ащ пае АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат а Унэм щыIагъ, IофышIэ гъэнэфагъэхэр игъусэхэу мэхьанэшхо зиIэ псэуалъэм епхыгъэ Iофтхьабзэхэу зэшIуахыщтхэм атегущыIагъэх. Ащ хэлэжьагъэх АР-м иминистрэхэм я Кабинет и Тхьаматэу КIэрэщэ Анзаур, АР-м мылъку зэфыщытыкIэхэмкIэ и Комитет итхьаматэу Ирина Бочарниковар.

Ахэм къызэрэхагъэщыгъэмкIэ, псевдомодернэ шIыкIэм тетэу ашIыгъэгъэ псэуалъэм архитектурнэ-художественнэ гъэпсыкIэу иIэм ар къегъэшъыпкъэжьы. Унэр гъуржъым хэшIыкIыгъ, тIоу зэтет, итеплъэкIэ плIэмыеу щыт.
Непэ псэуалъэр жъы хъугъэ, арышъ, зыпкъ рагъэуцожьыным ыпэкIэ уплъэкIун IофшIэнхэр зэхащэнхэ, проектнэ документациер агъэпсын, IофшIэнхэу рашIы­лIэщтхэр агъэнэфэнхэ фае.
Ащ дакIоу Мыекъуапэ игупчэ изэтегъэпсыхьани лъагъэкIуатэ. Ащ ипэчIынатIэу щыт хьакIэщэу «ЕвропейскэкIэ» заджэщтыгъэхэр. НепэкIэ пшъэрылъэу щытыр къалэм изы Iахь республикэм икъэлэ шъхьаIэ игупчэу зэрэщытым истатус диштэу шIыгъэныр ары. А Iоф зэхэубытагъэхэм къыдалъытэ общественнэ чIыпIэхэр зэтегъэпсыхьэгъэнхэр, зекIонымкIэ мэхьанэшхо зиIэ маршрутхэу «Майкоп Евгения Шварца», «Долина Мые» зыфиIохэрэр, ахэм анэмыкIэу зекIохэр зыпхырыкIыщтхэ нэмыкI чIыпIэхэри зэтегъэпсыхьэгъэн­хэр. Къалэу Мыекъуапэ игупчэ кIэлэцIыкIу цэIэзапIэу итыгъэм иигъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьын ыкIэм фэкIо, гупчэу «Адыгеим иныбжьыкIэхэр» зыфиIорэр ащ чIэтыщт.
Пушкиным и Унэ, концерт залэу «Налмэсыр», медицинэ колледжыр зычIэтыгъэ унэр, псы IэзапIэр, пчыхьэ еджапIэр зэтырагъэпсыхьажьыгъэх. Ахэм тарихъ ыкIи архитектурнэ мэхьанэшхо яI. ЛъэсрыкIо гъогухэм адыгэ тхыпхъэхэр зытешIыхьэгъэ псэуалъэ­хэр, къэралыгъо бзитIумкIэ гущыIэжъхэр зытетхэгъэ пхъэмбгъухэр ащыплъэгъущтых, къалэм игупчэ ит унэ заулэми сурэтышI цIэрыIоу Бырсыр Абдулахь иIофшIагъэхэр атеплъэгъощтых.

«Къалэр зэтегъэпсыхьэгъэным, тарихъ теплъэу ащ иIагъэр зыпкъ игъэуцожьыгъэным апае мы аужырэ илъэсхэм бэ зэшIотхыгъэр. Саугъэтхэр зэтедгъэ­псыхьажьхэзэ, къэлэдэсхэмрэ республикэм хьакIэу къакIохэрэмрэ нахь ашIогъэшIэгъонэу анаIэ зытырадзэн алъэкIыщт чIыпIакIэхэр тэгъэпсых. Тэ тызыфаер ыкIи тыздэлажьэрэр тикъалэ ущыпсэунымкIэ Iэрыфэгъоу, гуIэтыпIэу зэрэщытыщтым имызакъоу, архитектурнэ нэпэ гъэнэфагъэ зэриIэри зекIохэм ядгъэлъэгъуныр ары. А гухэлъым тетэу анахьэу тынаIэ зытетыдзэрэр тарихъым, лъэпкъ нэшанэхэм, республикэм ыцIэ нахьыбэмэ алъызгъэ­Iэсын зылъэкIыщт лъэныкъохэр ары», — къыIуагъ КъумпIыл Мурат.
Ащ дакIоу республикэм и ЛIышъхьэ пшъэрылъ афишIыгъ гъэцэкIэжьын, зыпкъ игъэуцожьын IофшIэнхэр заухыхэрэ нэужым унэхэр тапэкIи зыфагъэфедэщтхэ лъэныкъохэр гъэнэфэгъэнхэмкIэ игъоу алъэ­гъухэрэр къагъэхьазырынхэу.
АР-м и ЛIышъхьэ ипресс-къулыкъу къытырэ къэбархэмкIэ Тхьаркъохъо Сафыет.