МакIэх, ау щыIэх цIыфхэу нэмыкI горэм ишIуагъэ ригъэкIыным пае амалынчъагъэм хэкIыпIэ къыфэзыгъо­ты­хэрэр. Ахэм афэд Борсэ Мухьамэд.

Мухьамэд Хьамзэт ыкъор тичIыгогъу, Хьабэз районым къыщыхъугъ. Гурыт еджэпIэ ужым сэнэхьат зэригъэгъотынэу Пшызэ шъолъырым кIуагъэ, медицинэ институтыр ащ къыщиухыгъ. Сэнаущыгъэ зыхэлъэу, еджагъэу, гу-лъынтфэ зэхэтым­кIэ хирург ныбжьыкIэм чIыпIэ сымэ­джэщхэм ыкIи гъунэгъу шъолъырхэм яIэ­запIэхэм янэплъэгъу къифагъ. ЗиIоф хэшIыкIышхо фызиIэ цIыфхэм тыди ащы­фэныкъох. Ау ежьым Мыекъуапэ къыхихыгъ.
ХэкIыпIэ
щымыIэ хъумэ
Сянэ иуз псынкIэу зиушъомбгъу­щтыгъ. Сэ ары къызэрэсщыхъущтыгъэр. СыгуIэзэ, уахътэр сIэкIэкIыным сыщыщынэу хэкIыпIэ сылъыхъущтыгъ — силыщыщ цIыфым ихьылъэ тесхынымкIэ амалхэм сяусэщтыгъэ. Сымэджэщхэм, врачхэм якъэгъотынкIэ сыхьатыбэу хъытыум щыз­гъэкIуагъэхэм шIуагъэ къатыгъэп. Сянэ сымэджэщым къыщыфагъэуцугъэ узым фэгъэхьыгъэ тхыгъэу щыIэр бэ. Ахэм къызэраIорэмкIэ, хэкIыпIэ закъор — теуцолIэныр ары. Арэу хъуныгъи ошIэ-дэмышIэу нэфынэ дэпсыпIэ къэсымылъэгъугъагъэмэ…
ИлъэсыбэкIэ узэкIэIэбэжьмэ, тиIахьыл бзылъфыгъэр сянэ иуз фэдэм ыгъэгумэкIыщтыгъ. КIэухышIу ащ фэхъугъ, врач IэпэIасэу Борсэ Мухьамэд ихьатыркIэ Тхьэшхом ыуж чIыпIэ къинэу тызэрыуцуагъэм тизыщыжьышъущтэу, сянэ ищыIэныгъэ къэзыгъэнэжьышъущтэу щыIагъэр а цIыф закъор ары — врачэу зигугъу бэрэ зэхэсхыгъэу, ау симынэ­Iуасэщтыгъэу, къэзгъэшIэщтым зыцIэ сщымыгъупшэщтыр.
ГугъапIэ
Борсэ Мухьамэд Адыгэ республикэ клиническэ сымэджэщым гу-лъынтфэ хирургиемкIэ иотделение ипащ. Илъэсым нэбгыришъэ ыкIи мин пчъагъэмэ ар алъэIэ­сы. Щэч хэлъыгъэп, ащ фэдэ врач Iазэм иIэпыIэгъу фэныкъор сянэ зэкъуа­гъэп. Ар зипэщэ отделением чIыпIэ нэкI иIэ­рэп. IофшIэгъу мафэхэм ямызакъоу, зыгъэпсэфыгъоми Кавказым икъогъупэ зэфэшъхьафхэм, зыщыщ Къэрэщэе-Черкес республикэм мафэ къэс телефонкIэ къыфырашIыкIы, упчIэжьэгъу ашIы. Сэ сителефон тео макъэ Москва къикIыгъ — сызыгъэгумэкIырэ упчIэм иджэуап сищыкIэгъагъ, хъунэу щытмэ игъэкIотыгъэу сыдэгущыIэн фэягъ. Ышъхьэ зэ­рэкIэгъэнэгъэ зэпытым емылъытыгъэу джэуапэгъу къысфэхъугъ…
ЗэIукIэгъу
Къэбарыр кIыхьэ-лыхьэ сшIыщтэп, ау сыд фэдэу гуапэ сщыхъугъа врачым сигууз зэрэлъыIэсыгъэр! КъысэдэIугъ, упчIэхэр къыситыгъэх, къызгуригъэIуагъ, медицинэ амалэу щыIэхэм сащигъэгъо­загъ, врач Iазэу зыщыгъуазэхэм ацIэ­хэр къысиIуагъ. Пстэури зэпищэчи, охътабэ ымыкъудыеу, тизэдэгущыIэгъу ыуж мэфи­тIу тешIагъэу, Адыгэ республикэ кли­ни­­ческэ сымэджэщым сянэ игъэкIотыгъэу щауплъэкIугъ. Сымаджэу къыIукIагъэм ищыIэныгъэ къэгъэнэжьыгъэныр ыпэ ри­гъэ­шъэу, иамал къыхьырэр ыкIи нахьы­бэр пIоми хъущт, Борсэ Мухьамэд ышIагъ.
Зытетыубытагъэр
А мэфэ дэдэм, пчыхьэм, иIофшIэпIэ унэ сыригъэблэгъагъ. Джы сапашъхьэ исыгъэр халат фыжьыр зыщыгъыгъэу, щхыпэ къызэмыкIущтыгъэ врачыр арыгъэп, гуапэу IущхыпцIыкIырэ цIыф къызэрыкIу. Сымаджэхэм ар сыдигъуи афэнэгушIу, ренэу зэгыирэр иIофшIэгъу­хэр ары. Зыфэгъэзэгъэ отделением ре­нэу зэкIэ щызэгъэфагъ: икъэбзагъэкIи, щылажьэхэрэм язэфыщытыкIэхэмкIи, сымаджэхэм зэрадэзекIохэрэмкIи. Iоф къыдэзышIэхэрэмкIэ ежьыр апэрэ
щы­сэтехыпI. Сянэ изытеткIэ сигумэкI сшъхьа­щихыныр игухэлъэу къыскIэрыхьи, тым фэдэу ыIэ стэмашъхьэ къытырилъхьагъ, фэбагъэ хэлъэу къысIугушIуи, къысиIуагъ:
— Тызэгъусэу зыгорэм тетыубытэн фае. Зыныбжь икъугъэ нэбгыритIоу уянэ тыдэIэпыIэнэу тыфаемэ, шъыпкъэм ынэ тыкIэплъэщт. Типшъэрылъыр ищыIэныгъэ къэдгъэнэжьыныр арыба? ШIокI имыIэу ар дгъэцэкIэщт. Къарыу къызхэжъугъо­тэжьи мыщ шъукъызэрэкIуагъэр текIоныгъэшху. Операцие тшIынэу Iизын къытэотымэ, адыкIэ Iофым фэгъэзагъэр сэрырэ сиIофшIэгъухэмрэ. Охътэл тешIэ хъущтэп. Неущ нэс уегупшысэнэу уахътэ уиI.
Сянэ ищыIэныгъэ шъхьац налъэм пылъыгъ. Москва иврачхэм къытатыгъэ гугъапIэм тежэфэ, гъогу чыжьэр, мэфэ заулэу Борсэ Мухьамэд зэриуплъэкIугъэр — а пстэумэ игъашIэ агъэкIэкIыщтыгъ. Лъакъоу зилъынтфэхэр процент 70-м кIахьэу Iоф зымышIэжьыщтыгъэхэм икъэгъэнэжьын сегупшысэжьыщтыгъэп. Сянэ псэуным, нахьыбэрэ ижьау сычIэтыным пае сымышIэн щыIагъэп, арыти, ылъакъо пахынэу сеуцолIагъ.
ЩыIэныгъэм
къыфегъэзэжьы
Операциер дэгъоу кIуагъэ. Сянэ игъо­рыгъоу наркозыр кIэкIыгъ, иакъыл мэкIэ-макIэу къэкIожьыщтыгъ. Къиныбэ езыгъэщэчыгъэ лъакъом теIэзэфэ етхьы­лIэгъэ Iэзэгъу уцхэу ишIэжь зэIэзыгъэ­хьагъэхэм ауж а пчэдыжьым сянэ ынэгу нэфыгъэ, ынэмэ псэ къапыкIэжьыгъагъ… Щхыпэм, сянэ ищхыпэ, гуузым ыгъэпшъыгъэ спсэ дагъэ къыщифагъ.
Ащ ыуж тхьамэфитIу зэтегъэуцожьыныр едгъэжьагъ. Ау уахътэм къыкIоцI Борсэ Мухьамэд имызакъоу, отделе­нием Iутхэм зэкIэми яIофшIакIэ ишыхьат сы­хъугъ. Яврач шъхьаIэ къариIуагъэр шIокI имыIэу ныбжьыкIэхэм агъэцакIэщтыгъ, медицинэмкIэ апшъэрэ еджапIэм иятIо­нэрэ илъэс еджэгъу зыкIухэрэр ахэм алъыплъэщтыгъэх, загъасэщтыгъ. Зы хъугъэ-шIагъэм игугъу къэсшIын. Опера­цие ужым сымаджэм тепхагъэхэр зэ­блихъухэзэ, зызыгъэсэрэ пшъэшъэ­жъыер дэи къэхъугъ. Ебэджынэу ежьэгъэ еджэ­кIо цIыкIур Борсэ Мухьамэд елбэтэу къыубытыгъ. КъыIэти, сымаджэхэм зы­щяIэзэхэрэ унэм ыхьыгъ, къыгъэнэхъэ­жьыгъ. Зыгорэм ыIонкIи хъун: «Сыда ащ хэлъыр? Хэтырэ хъулъфыгъи ары ышIэщтыр». Ау врач хъущт ныбжьыкIэм ар зэрэфэгумэкIыщтыгъэр плъэгъун фэя­гъэ. НахьышIу къэхъужьыфэ кIэрыкIыгъэп.
Унэм
Ябгъонэрэ мафэм сянэ сымэджэщым къычIатхыкIыжьыгъ. ПсынкIэу зэтеуцожьыщтыгъ. Врачыр ащ бэрэ кIэрысыщтыгъ, иуIагъэ теIабэрэм фэдэу шъабэу, дахэу дэгущыIэщтыгъ. Джащ фэдэу щы­IэкIакIэу иIэм сянэ игупшысэхэмкIэ цIыкIу-цIыкIоу еуцуалIэщтыгъ, ащ зыригъэсэнышъ, ищыIэныгъэ фэбэнэнэу гу къызIэпишIыхьэщтыгъ. Ежь ышъхьэ пае бэнэн фэягъэ, илъфыгъэхэм ясабыйхэр къызэрэхъухэрэр, гъатхэм кIымафэр зэрэзэблихъурэр ылъэгъунхэм пае…
Сянэ къычIатхыкIыжьыгъ. Зэрэотделениеу къагъэкIотэжьыгъ. «Сыдэу цIыф шIагъоха, гукIэгъушIылэха…», — ыIощтыгъ ащ, курэжъыем исэу къызэплъэ­кIыжьызэ. Слъэгъугъэ сэ сымэджабэ чIэкIыжьхэ зыхъукIэ пчъэр къызэрадзэ­кIэу зэрэIумыкIыжьыхэрэр. Къэуцухэти, къызэплъэкIыжьыщтыгъэх, заплъыхьэщтыгъ… ШIу алъэгъугъэ докторым инэ­плъэгъу джыри зэ лъыхъущтыгъэх. Сяни ащ фэдэ зэхашIэхэр иIагъэх. ИщыIэныгъэ къэзыгъэнэжьыгъэу, бэрэчэтэу, гу­шхо зиIэу, зисэнэхьат хьарыф инкIэ атхырэ Борсэ Мухьамэд джыри зэ IаплI рищэкIыжьынэу фэягъ.
Светлана Килба.

ШъушIэным пае
Борсэ Мухьамэд АР-м псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ изаслуженнэ IофышI, медицинэ шIэныгъэхэмкIэ кандидат, доцент, гу-лъынтфэ зэхэтымкIэ апшъэрэ категорие зиIэ хирург, Адыгэ республикэ клиническэ сымэджэщым гу-лъынтфэ хирургиемкIэ иотделение ипащ. Джащ фэдэу МКъТУ-м имедицинэ институт щырегъаджэх. ШIэныгъэ, шIэныгъэ-методи­ческэ IофшIэгъэ 55-рэ ытхыгъ.