Адыгэ Республикэм иминистрэхэм я Кабинет изэIукIэу щыIагъэм 2025-рэ илъэсымкIэ пшъэрылъэу къулыкъухэм зэшIуахын фаехэр Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат къыщигъэнэфагъэх.

Ахэм ащыщых лъэпкъ проектыкIэхэу 2025 – 2030-рэ илъэсхэм ателъытагъэхэм япхыгъэ Iофтхьабзэхэр, АР-м икъэралыгъо программэу «Къуа­джэхэм зэдиштэу хэхъоныгъэ ягъэшIыгъэныр» зыфиIорэр, Адыгэ Респуб­ликэм исоциальнэ-экономикэ хэхъоныгъэкIэ унэе программакIэм къыдалъытэрэ лъэныкъохэр гъэцэкIэгъэн­хэр.
Республикэм и ЛIышъхьэ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, лъэпкъ проектыкIэхэр шIуагъэ хэлъэу зэшIохыгъэ хъунхэм пае пэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэхэр ипIалъэм гъэцэкIэгъэнхэ фае: проект-сметэ документациер гъэхьазырыгъэныр, зэзэгъыныгъэхэр адэшIыгъэнхэр, муниципалитетхэм ахэм япхыгъэ IофшIэныр ащызэхэщэгъэныр.

«Илъэси 6-м къыкIоцI федеральнэ бюджетым къыхагъэкIынышъ, а лъэпкъ проектхэм ягъэцэкIэн пэIуагъэхьащтыр агъэнэфэгъах – сомэ миллиард 23-м ар ехъу. Мы илъэсым лъэпкъ проект­хэм сомэ миллиарди 8 фэдиз, къэралыгъо программэхэм ягъэцэкIэн сомэ миллиарди 5,2-рэ апэIудгъэ­хьащт. Мыщ дэжьым къэIогъэн фае а пчъагъэу зигугъу тшIыхэрэр нахьыбэ хъунхэ зэрилъэкIыщтыр – пшъэры­лъэу тапашъхьэ итхэр псынкIэу ыкIи шIуагъэ хэлъэу зэшIохыгъэ зэрэхъущтхэм ар елъытыгъэщт.
ЗэкIэми пшъэдэкIыжь ин хэлъэу а Iофым шъунаIэ тежъугъэтын фае: Iофэу дгъэцакIэрэм кIэухэу фэхъурэр нахьышIу хъу къэс, мылъкоу къыхэдгъэкIырэри нахьыбэ тшIын тлъэкIыщт. Ащ къикIырэр цIыфхэм ящыIакIэ нахьышIу хъуным пае нахьыбэу Iофтхьэбзэ зэфэшъхьафхэр дгъэцэкIэнхэ зэрэтлъэкIыщтыр ары», — къыIуагъ АР-м и ЛIышъхьэ.
АР-м иминистрэхэм я Кабинет и Тхьаматэу КIэрэщэ Анзаур псэлъэ шъхьа­Iэр къышIыгъ. Ащ къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, 2025-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу Адыгэ Республикэр лъэпкъ проект 12-мэ атегъэпсыхьэгъэ Iофтхьабзэхэм адэлажьэ, ахэм ащыщэу лъэпкъ проектитIур зэпхыгъэр «ЦIыф зэрымыс быбырэ системэхэр» ыкIи «Гъомылапхъэр щынэгъончъэным ишIыкIэхэр анэгъэсыгъэнхэр» зыфиIохэрэр ары. Мылъкум къыхимыубытэрэ зэзэгъыныгъэхэр зэкIэ зэдашIыгъахэх. Шъолъыр проектхэм япаспортхэм ядэлэжьэн макIо.
Урысые Федерацием илъэпкъ проект­хэмрэ къэралыгъо программэхэмрэ атегъэпсыхьэгъэ Iофтхьабзэу зэшIохы­гъэн фаехэр зэпхыгъэхэр псэолъэшIыныр, зэтегъэпсыхьэгъэныр, игъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьыныр, инженер хъытыухэр апышIэгъэнхэр ары. ПстэумкIи ащ фэдэ IофшIэнхэр псэолъэ 77-мэ ащыкIощтых, 2024-рэ илъэсым телъытэгъагъэхэм ащыщхэри къыдыхэлъытагъэхэу.
«Президентэу Владимир Путиным пшъэрылъ къызэришIыгъэм тетэу лъэпкъ проект пстэуми Урысыем и Правительствэ ахэплъэжьыгъ, зигъо пшъэрылъхэмрэ Iофыгъохэмрэ къадыхэлъытагъэу зэхъо­кIы­ныгъэхэри афишIыгъэх. Ахэм федеральнэ проектыкIэхэри къахэхъуагъэх. АмалыкIэу тиIэ хъугъэхэм яшIуагъэкIэ гъэхъагъэу тшIыгъэхэм джыри нахь ахэд­гъэхъон тлъэкIыщт, экономикэм зыкъедгъэIэтышъущт, IофышIэхэм ягъэхьазырын нахь игъэкIотыгъэу тыдэлэжьэщт, ныбжьы­кIэхэм Iофэу адызэшIотхырэр нахь тэ­рэзэу зэхэтщэщт, социальнэ, инженер ыкIи транспорт инфраструктурэм шIуагъэу къытырэм хэдгъэхъощт, тыкъэзыуцу­хьэрэ дунаим икъэбзэныгъи нахь ты­лъып­лъэщт. Анахьэу кIэлэцIыкIухэр зэрыс унагъохэм тынаIэ атедгъэтыщт. КIэкIэу къэпIон хъумэ, лъэпкъ проектхэр зэкIэ зытегъэпсыхьагъэхэр сабыйхэр зэрыс унагъохэм ящыIакIэ нахьышIу шIыгъэныр, кIэлэцIыкIоу къэхъурэм хэгъэхъогъэныр ары», — къыIуагъ Адыгеим и ЛIышъхьэ.
КъумпIыл Мурат къызэрэхигъэщыгъэм­кIэ, чIыпIэхэм япащэхэм гъэхъагъэу ашIыхэрэм къакIарамыгъэчэу, илъэс къэс нахь хагъахъозэ, республикэм ихэхъоныгъэкIэ пIэлъэ кIыхьэм телъытэгъэ Iо­фыгъоу къэуцухэрэм язэшIохынкIэ лъапсэу щыIэр джыри нахь гъэпытэгъэн фае.
Республикэм и ЛIышъхьэ зэрилъытэ­рэмкIэ, унэе программэм, партиеу «Единэ Россием» ипроектхэм адиштэу Iофыгъо зэфэшъхьафэу къэуцухэрэр ыкIэм нэсэу зэшIохыгъэнхэм зэкIэми анаIэ зэдытырагъэтын фае, сыда пIомэ цIыфхэм ящыIакIэ зыфэдэщтыр ахэм ялъытыгъэщт.
2025-рэ илъэсым щылэ мазэм и 1-м къыщегъэжьагъэу лъэпкъ проектэу «Гъэ­шIэ кIыхьэр ыкIи чаныр» зыфиIорэм ипхырыщын рагъэжьагъ. Лъэпкъ проектэу «Псауныгъэр къэухъумэгъэным» ар пыдзагъэу щыт, цIыфхэм япсауныгъэ, ящыIакIэ нахьышIу шIыгъэным, унагъохэм IэпыIэгъу ятыгъэным афытегъэпсыхьагъ.
Шъолъыр проектэу «Псауныгъэм икъэухъумэнкIэ пэублэ звенэр гъэ­кIэжьыгъэныр» зыфиIорэм игъэцэкIэн лъагъэкIотэщт, ащ къыдилъытэрэ Iоф­тхьэбзэ шъхьаIэхэр: медицинэ псэуалъэ­хэр шIыгъэнхэр ыкIи игъэкIотыгъэу гъэцэкIэжьыгъэнхэр, ахэм ящыкIэгъэщт Iэмэ-псымэхэр, транспортыр къэщэфыгъэнхэр. Адыгеим врач амбулатории 7 щашIыщт, медицинэ организации 5 игъэ­кIотыгъэу агъэцэкIэжьыщт. Лъэпкъ проектым къыдыхэлъытагъэу гу-лъынтфэ ыкIи адэбз узхэм апэшIуекIорэ Iофтхьабзэхэр зэшIуахыщтых, республикэм имедицинэ организациехэм ящыкIэгъэ IофышIэ пчъагъэр игъэкъугъэным фытегъэпсыхьэгъэ IофшIэныр лъагъэкIотэщт, псауныгъэм икъэухъумэн цифровизацием зыщырагъэушъомбгъущт.
Джыри зы лъэпкъ проектыкIэу мэхьанэшхо зиIэм игугъу къэшIыгъэн фае: «Гъомылапхъэхэр щынэгъончъэным ишIыкIэхэр анэгъэсыгъэнхэр» зыфиIорэм. Ащ тегъэпсыхьагъэу агропромышленнэ комплексым къыхиубытэрэ предприятиехэр ящыкIэгъэ IофышIэхэмкIэ зэтегъэпсыхьэгъэнхэм епхыгъэ Iоф­тхьабзэхэр зэшIуахыщтых.
Лъэпкъ проектэу «ЩыIэныгъэм пае инфраструктурэр» зыфиIорэр къызыкIэлъыкIуагъэр лъэпкъ проектхэу «Щынэгъончъэ ыкIи шэпхъэшIухэм адиштэрэ гъогухэмрэ» «ЦIыфхэр зычIэсыщтхэ унэ­хэмрэ къэлэ щыIакIэмрэ» зыфиIохэрэр ары.
Лъэпкъ проектым тегъэпсыхьагъэу цIыфхэр зыщыпсэущтхэ унэхэр нахьыбэу ашIыщтых, зэхэтэкъоным нэсыгъэ унэхэм япчъагъэ къыкIырагъэчыщт, общественнэ чIыпIэхэр зэтырагъэпсыхьащтых, инфраструктурэр агъэкIэжьыщт, автомобиль гъогухэр шапхъэхэм адиштэхэу ашIыщтых, гъогузекIоныр щынэгъончъэным пае ахэм атехъухьэрэр къэзыгъэлъэгъощт камерэхэр атырагъэуцощтых.
2026-рэ илъэсым лъэпкъ проектыкIэу «IофышIэхэр» пхыращэу рагъэжьэщт, цIыфхэм IофшIэн ягъэгъотыгъэнымкIэ гупчи 9 гъэцэкIэжьыгъэным, уахътэм диштэу зэтегъэпсыхьэгъэным иамал щыIэ хъущт.
Лъэпкъ проектэу «Дунэе кооперациемрэ экспортымрэ» зыфиIорэм игъэцэкIэн лъагъэкIотэщт. 2025-рэ илъэсым Адыгэ Республикэм Iофтхьэбзэ гъэнэфагъэхэр щызэшIуахыщтых лъэпкъ проектэу «ЗекIонымрэ хьакIэ пэгъокIынымрэ» зыфиIорэм къыдыхэлъытагъэу. ГущыIэм пае, зыгъэпсэфыпIэу «Лэгъонакъэ» иинфраструктурэ епхыгъэ Iофхэр агъэцэкIэщтых.
Лъэпкъ проектэу «Амалхэм яэкономикэрэ къэралыгъор цифрэ шапхъэм тетынымрэ» зыфиIорэм къыдыхэлъытагъэу электрон шIыкIэм тетэу социальнэ мэхьанэ зиIэ къэралыгъо ыкIи муниципальнэ фэIо-фашIэхэр цIыф жъугъэхэм апае зэшIуахын алъэкIыным иамалхэр ащ къытыщтых.
Лъэпкъ проектэу «Тыкъэзыуцухьэрэ дунаир дэгъуныр» зыфиIорэм игъэцэкIэн лъэкIуатэ. Ащ къыдилъытэхэрэр мэзхэр зыпкъ игъэуцожьыгъэнхэр, псыхъо нэпкъхэр гъэкъэбзэгъэнхэр, коммунальнэ пыдзэфэ пытэхэр къыдэгъэкIыжьыгъэнхэм епхыгъэ амалэу щыIэхэр нахь игъэкIотыгъэу гъэфедэгъэнхэр.
Проектэу «ШIуагъэ къэзытырэ ыкIи зэнэкъокъур зылъэпсэ экономикэр» зыфиIорэм тегъэпсыхьагъэу социальнэ лъэныкъомкIэ къэралыгъо ыкIи муниципальнэ организацие пстэуми IофшIэныр нахьышIоу ащызэхэщэгъэнымкIэ амалыкIэхэр агъэфедэщтых. Экономикэм ипред­приятие гурытхэмрэ ыкIи инхэмрэ кIэ­угъоеным иамал зэфэшъхьафхэр нахь игъэкIотыгъэу къазфагъэфедэщтых.
2025-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу лъэпкъ проектэу «НыбжьыкIэхэмрэ кIэлэцIыкIухэмрэ» зыфиIорэр агъэцакIэу аублэщт. А проектыр зэпхыгъэр «Гъэсэныгъэр» зыфиIорэ проектыр ары. Хэгъэ­гум ицIыфхэр якъэралыгъо фэшъыпкъэ­хэу, цIыфыгъэ шэпхъэ дахэхэм арыгъуа­зэхэу, пшъэдэкIыжь ахьэу, Урысыем тапэкIи хэхъоныгъэ ышIыным фэлажьэхэу пIугъэнхэр ары.
Лъэпкъ проектым къыдыхэлъытагъэу гъэсэныгъэм епхыгъэ Iофтхьабзэхэр уахътэм диштэу зэхэщэгъэнхэм тегъэ­псыхьагъэу IофшIэныр рагъэкIокIыщт. IофышIэхэм ягъэхьазырын, сэнэхьат зэфэшъхьафхэмкIэ гурыт звенэм къыхиубытэрэ IофышIэхэмрэ рабочхэмрэ бэу щыIэнхэм дэлэжьэщтых.
2025-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу лъэпкъ проектэу «Унагъор» агъэцакIэу аублэщт, ар зэпхыгъэр ыпэкIэ пхыращыщтыгъэ проектхэу «Демографиемрэ» «Культурэмрэ».
Шъолъыр проектэу «Ныхэмрэ кIэлэцIыкIухэмрэ къэухъумэгъэнхэр» зыфиIо­рэм диштэу республикэм щызэшIуахыщт Iофтхьабзэхэр зыфэгъэхьыгъэщтхэр ным­рэ кIэлэцIыкIумрэ медицинэ IэпыIэгъур нахь дэгъоу, уахътэм диштэу ятыгъэныр ары. Сабыйхэр къызщыхъухэрэ гупчэр медицинэ Iэмэ-псымэхэмкIэ зэтырагъэпсыхьащт, бзылъфыгъэ консультации 3 ашIыщт. Ащ нэмыкIэу лъэпкъ проектым диштэу еджапIэм джыри мыкIохэрэр зыщаIыгъхэрэ унэхэр игъэкIотыгъэу агъэцэкIэжьыщтых, сабыибэ зэрыс унагъохэм IэпыIэгъу ятыгъэнымкIэ, зыныбжь хэкIотагъэхэмрэ сэкъатныгъэ зиIэхэмрэ анаIэ атырагъэтынымкIэ рес­публикэ амалхэр агъэфедэщтых.
Шъолъыр проектэу «Унэгъо шэн-хабзэхэмрэ культурэмрэ якъэухъумэн» зыфиIорэм къыдыхэлъытагъэу 2025-рэ илъэсым Шэуджэн районым зы музей щызэтырагъэпсыхьащт, аужырэ шапхъэ­хэм адиштэу тхылъеджэпIи 2 агъэкIэ­жьыщт. Адыгэ Республикэм икъэралыгъо бюджет учреждениеу «Адыгэ республикэ кIэлэцIыкIу тхылъ еджапIэр» зыфиIорэмрэ культурэм и Унэу псэупIэу Кужорскэм дэтымрэ игъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьынхэр ащаублэщтых.
Лъэпкъ проектэу «ЦIыф зэрымыс быбырэ системэхэр» зыфиIорэм къыдилъытэрэ Iофтхьабзэхэри лъагъэкIуатэх. Мэзхэм алъэныкъокIэ агъэфедэнэу ащ фэдэ системи 6 ащэфынэу 2024-рэ илъэ­сым мылъку къыхагъэкIыгъ. Техникэм ылъэныкъокIэ ахэм яфэIо-фашIэхэр гъэ­цэкIэгъэнхэм пае къызщытIысыщтхэ чIыпIэхэр тапэкIэ агъэхьазырыщтых.
АР-м икъэралыгъо программэу «Къуа­джэхэм зэдиштэу хэхъоныгъэ ягъэшIыгъэныр» зыфиIорэм къыдыхэлъытагъэу зэшIуахырэ Iофтхьабзэхэм ыкIи пшъэрылъэу къапыщылъхэм афэгъэхьыгъэу къэгущыIагъ АР-м мэкъу-мэщымкIэ иминистрэу Къуанэ Анзаур. 2025-рэ илъэсым сомэ миллиард 1,58-рэ а гу­хэлъхэм апае къыхагъэкIыгъ. Мылъкур псэолъэ 34-мэ яшIын пэIуагъэхьащт.
Адыгэ Республикэм социальнэ-экономикэ хэхъоныгъэу ышIыщтымкIэ унэе программакIэм къыдилъытэрэ Iофтхьабзэхэр гъэцэкIагъэ зэрэхъухэрэм ыкIи пшъэрылъэу щытхэм къатегущыIагъ АР-м экономикэ хэхъоныгъэмкIэ ыкIи сатыумкIэ иминистрэу Шэуджэн Заур. А программэм къызэрэдилъытэрэм тетэу 2025-рэ илъэсым Iофтхьэбзи 4 зэшIуа­хыщт, ахэм сомэ миллиардым ехъу атефэщт. ПсэупIэу Инэм производственнэ унэу щашIыщтым епхыгъэ проект документацием ахъщэр пэIуагъэхьащт, ащ нэмыкIэу Адыгэ Республикэм предпринимательствэм IэпыIэгъу етыгъэнымкIэ и Фонд, промышленностым ихэхъоныгъэкIэ и Фонд, цумпэ лъэпкъ зэфэшъхьафхэм якъэгъэкIын фэгъэзэгъэ чIыгулэжьхэм афалъэгъужьыщт ахъщэри ащ къыхеубытэ.
Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэ ипресс-къулыкъу къытырэ
къэбархэмкIэ
Тхьаркъохъо Сафыет.