ИIофшIэн уасэ къыфашIыгъ
«Тхылъхэр мэкIайхэм ащыусэпынхэу щытэп, ахэм уяджэн фае», — еIо «Адыгэ Республикэм культурэмкIэ изаслуженнэ IофышI» зыфиIорэ щытхъуцIэр бэмышIэу къызфагъэшъошэгъэ Хьамдэхъу Замрэт. Ар Кощхьэблэ районым игупчэ тхылъеджапIэ ипащэ игуадзэу мэлажьэ.
Замрэт иIофшIэн гъогу зэрэщытэу тхылъеджапIэм фигъэхьыгъ. ЩыIэныгъэ гъогоу къыкIугъэмкIэ, исэнэхьат зэрэфэшъыпкъэмкIэ, хэгъэгум, обществэм шIуагъэ къафихьыным зэрэфэхьазырымкIэ рэзэныгъэ ыкIи щытхъу тхылъыбэ ащ къылэжьыгъ.
Адыгэ къэралыгъо университетыр къызеухым, 2000-рэ илъэсым Кощхьэблэ тхылъеджапIэм Замрэт IофшIэныр щыригъэжьэгъагъ. ТIэкIу тешIагъэу къэбар-библиографическэ отделым ипащэу, ащ ыуж Кощхьэблэ район гупчэ тхылъеджапIэм ипащэ игуадзэу агъэнэфагъ.
Замрэт культурэм IофшIэныр зыщыригъэжьэгъагъэм къыщыублагъэу бэ зэхъокIыгъэр. Иилъэс хьылъэхэри илъэхъанышIухэри ащ къыдикIугъэх, ау ипшъэрылъ шъхьаIэ игъэцэкIэн, ныбжьыкIэхэм тхылъыр шIу аригъэлъэгъуныр, цIыфхэр ащ къыхэщэгъэнхэр зэпигъэугъэп. КIэлэцIыкIухэмрэ ныбжьыкIэхэмрэ тхылъыбэ аджэу, яхэгъэгу шIу алъэгъоу, лъэпкъым итарихъ, ижэрыIо творчествэ ашIэу, ащ уасэ фашIэу пIугъэнхэм мэхьанэшхо реты.
— Уисэнэхьат шIу умылъэгъоу Iоф пшIэн плъэкIыщтэп. Сэ сшъхьэкIэ сицIыкIугъом къыщыублагъэу седжэнэу сикIас. АщкIэ сыфэраз сятэу Гъонэжьыкъо Нурбый. Тиунагъо тхылъым чIыпIэ гъэнэфагъэ щыриIагъ. Сэнэхьатым икъыхэхынкIэ Адыгэкъалэ дэт еджапIэу сызычIэсыгъэм тарихъымкIэ тыщезыгъаджэщтыгъэ УдыкIэко Юрэ ишIуагъэ къысэкIыгъ, — къеIуатэ Замрэт.
ЧылэмкIэ мэхьэнэ ин зиIэ чIыпI тхылъеджапIэр. Непэ ахэр псэупIэхэм якультурнэ гупчэх, къэбар къэкIуапIэх. Хъытыум, технологиякIэхэм дунаир зыщызэлъаштэгъэ лъэхъаным тхылъеджапIэхэр IугъэкIотыгъэ хъугъагъэх, ау аужырэ илъэсхэм псэ къапыкIэжьыгъэу щыIэкIакIэ агъотыжьы. Лъэпкъ проектэу «Культурэм» ыкIи республикэм щылэжьэрэ къэралыгъо программэу «Культурэм хэхъоныгъэ егъэшIыгъэныр» зыфиIорэм ар яхьатыр. ЗэкIэ районым ит тхылъеджапIэхэм зэхъокIыныгъэшIухэр яIэх. АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат ишIуагъэкIэ а пстэур гъэцэкIагъэ мэхъу.

— Къытэпхыгъэ тхылъеджапIэхэм яIофшIэн зэрэзэхэщэгъэщтыр къэзыгъэнэфэрэ шэпхъэ документхэр зэхэсэгъэуцох. Сызфэгъэзэгъэ Iофым елъытыгъэу ыкIи тхылъеджапIэм ипащэ ипшъэрылъкIэ, нэмыкI тхылъеджапIэхэр, хабзэм икъулыкъухэр, ыпшъэкIэ щыIэ организациехэр титхылъеджапIэ зэшIуихырэ Iофтхьабзэхэм, иIофшIэн къыдилъытэрэ лъэныкъохэм ащысэгъэгъуазэх. ТхылъеджапIэхэм яIофыгъохэмкIэ пащэм справкэхэр ыгъэхьазырынымкIэ, ищыкIэгъэ къэбарыр къызIэкIигъэхьанымкIэ IэпыIэгъу сыфэхъу, унашъоу аштэхэрэр гъэцэкIагъэ зэрэхъурэм сылъэплъэ.
ТитхылъеджапIэхэр цIыф кIуапIэу сыдигъуи щытых. Культурэм иунэхэм кружокыбэ ащэлажьэ. Ахэм къякIолIэрэ кIэлэцIыкIухэри тхылъеджапIэмэ ренэу ачIэхьэх, тиеджакIохэм зэхатшIэу къахэхъо. Шъхьадж шIогъэшIэгъон тхылъыр чIагъуатэ. Кощхьэблэ районым ит псэупIэхэу Кощхьаблэ, Блащэпсынэ, Фэдз ыкIи Майскэм модельнэ тхылъеджапIэхэр къащызэIуахыгъ. Ахэм якъызэIухын Iофышхо дэсшIагъ. Модельнэ ахэр зэрашIыжьыхэрэм дакIоу тхылъеджапIэхэм амалышIухэр агъотыгъэх. Непэрэ шапхъэхэм адиштэхэу, хъоо-пщаухэу гъэпсыгъэх, технологиякIэхэр яIофшIэнкIэ агъэфедэх, кIэлэцIыкIухэм ямызакъоу, нахьыжъхэми ятворческэ амалхэр щаушэтынхэ ыкIи щагъэфедэнхэ алъэкIы. Аужырэ шапхъэхэм адиштэрэ тхылъеджапIэхэр цIыф кIуапIэ хъунхэм тыщэгугъы.Ахэм ащызэхащэрэ Iофтхьабзэхэм ныбжьыкIэхэр чанэу къахэлажьэхэмэ, тхылъмэ «ящыIэныгъэ» нахь кIыхьэ ашIыщт, — къеIуатэ Замрэт.
Тхылъым идунэе гъэшIэгъон ныбжьыкIэхэр хэпщэнхэр IэшIэхэп, интернетыр непэ ахэмкIэ Iэрыфэгъу. Тхылъыр шIэныгъэ къэкIопIэ ин ыкIи гущыIэгъу гъэшIэгъонэу зэрэщытыр агурыгъэIогъуай. Джащ фэдэу къэIогъэн фае тхылъеджапIэ пэпчъ ежь зыдэлэжьэрэ лъэныкъо шъхьаф зэриIэр.
УФ-м и Президентэу Владимир Путиным иунашъокIэ 2025-р Хэгъэгум иухъумакIо и Илъэсэу Урысыем щагъэнэфагъ.
Кощхьэблэ районым ит тхылъеджапIэхэм мы илъэсым патриотическэ сыхьатхэр ащызэхащэнхэу рагъэжьагъ. Ахэм кIэлэцIыкIухэри нахьыжъхэри бэу хэлажьэх. Iофтхьабзэм ыкIэм лIэужым ишIэжь мэхьанэу иIэм, хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлажьэхэрэм ялIыхъужъныгъэ щатегущыIэх. Ятарихъ, якультурэ ашIэу, шIэжьыр агъэлъапIэу, яхэгъэгу шIу алъэгъоу къыткIэхъухьэхэрэр пIугъэнхэм мэхьанэ ин зэриIэр анахь шъхьаIэу къыхагъэщы.
Замрэт иIофшIэн ыгу етыгъэу рэлажьэ. Мафэм уахътэу илъыр шIомакIэу къыхэкIы. Ишъхьэгъусэу Нурдинрэ ежьыррэ илъэс 30 хъугъэу зэдэпсэух. Япшъэшъэ нахьыжъэу Мадинэ Къэбэртэе Бэлъкъарым ит къалэу Баксан щэпсэу, сабыищ иI. Япшъэшъэ нахьыкIэу Динарэ япшIэнэрэ классым щеджэ. Ным анахь тхьамыкIагъоу къехъулIэн ылъэкIыщтым Замрэт рихьылIагъ, икIалэу Щамилэ ыныбжьыкIэ къытефэрэ къулыкъур Мыекъуапэ щихьызэ ащ зэзэгъыныгъэм щыкIатхи, дзэкъулыкъушIэхэм ахэтэу хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлэжьэнэу кIуагъэ. Идзэ пшъэрылъхэр ыгъэцакIэхэзэ, 2022-рэ илъэсым, чъэпыогъум фэхыгъэ.
— ЩыIэныгъэр гъэшIэгъонэу гъэпсыгъэ. ГъашIэм ызыныкъор IофшIэным щытэгъакIо. Джащ фэдэу бэрэ IофышIэм сыкъэтыгъэу сыкъызыкIожькIэ, «Тян, зыми медаль къыпфигъэшъошэщтэп, ащ фэдизэу зымыгъэлIэжь», — сикIалэ ыIощтыгъ. Къысатыгъэ медалыр Щамилэ фэсэгъэшъуашэ. СэркIэ ар тын лъапIэу щыт.
Замрэт лъытэныгъэшхо зыфашIырэ цIыф. ИIофшIэн дэгъоу егъэцакIэ, зэхэщэкIо чан. ИпшъэдэкIыжь къызыгурыIорэ, УрысыемкIи АдыгеимкIи шъыпкъагъэ зыхэлъ цIыф.
ТхылъеджапIэхэм щыIэкIакIэ агъотыным дэлэжьэрэ IофышIэхэр непэрэ мафэм дэлъэбакъох. Ахэм ящыIэныгъэ тхылъеджапIэм фагъэлажьэ.
Лъэпшъыкъо Фатим.
Сурэтхэр: Хьамдэхъу Замрэт ихъарзынэщ.