Республикэу Татарстан и Премьер-министрэ игуадзэу, къэндзалхэм я Дунэе конгресс и Лъэпкъ Совет и Тхьаматэу Василь Шайхразиевыр Къыблэ ыкIи Темыр-Кавказ федеральнэ шъолъырхэм якъэндзал общественнэ органи­зацие­хэм япащэхэм ыкIи ахэм ахэтхэм аIукIагъ.

ЛIыкIо купыр апэ Кощхьэблэ районым рагъэблэгъагъ. Iоф­тхьабзэм хэлэжьагъ АР-м ­лъэпкъ IофхэмкIэ, IэкIыб къэралхэм ащыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм адыряIэ зэпхыныгъэхэмкIэ ыкIи къэбар жъугъэм иамал­хэмкIэ и Комитет итхьаматэу Шъхьэлэхъо Аскэр. Районым щызэлъашIэрэ цIыф гъэшIуа­гъэхэм нэIуасэ афашIыгъэх, мэщытым щыIагъэх, Хэгъэгу зэошхом хэкIодэгъэ дзэкIолIхэм ясаугъэт дэжь къэгъагъэхэр кIэралъхьагъэх. Ащ ыуж къэндзалхэр нахьыбэу зыщыпсэухэрэ къутырэу Политотделым хьа­кIэхэр еблэгъагъэх, ялъэпкъэгъухэм ящыIэкIэ-псэукIэ зы­фэдэр зэрагъэлъэгъугъ.
— Лъэпкъ зэфэшъхьафхэм ахэсхэу районым щыпсэурэ къэндзалхэм абзэ, якультурэ зэращымыгъупшагъэр шIукIэ афэплъэгъунэу щыт. ЗэIукIэгъур фэбагъэ хэлъэу рекIокIыгъ, тигуап лIыкIо купыр тирайон къызэреблэгъагъэр. ДахэкIэ зэIукIэгъур агу къинэжьынэу тэгугъэ, — къыIуагъ Кощ­хьэ­блэ район администрацием ипащэу Хьамырзэ Заур.
Ащ ыуж Шэуджэн районым ит къутырэу Кировым щыпсэурэ къэндзалхэм адэжь В. Шайхразиевыр зипэщэ лIыкIо купыр кIуагъэ. Шэуджэн район администрацием ипащэу Аулъэ Рэщыдэ къызэриIуагъэмкIэ, апэ­дэдэ къэндзалхэр мы чIыпIэм къызытIысыгъэхэр 1929 — 1930-рэ илъэсхэр ары. 1933-рэ илъэ­сым къэндзал унэгъо 45-мэ Хьатыгъужъыкъуае къабгыни, апэу къэкощыжьыгъэ къэндзал­хэм ахэтIысхьагъэх ыкIи ежьхэм якъутыр агъэпсыгъ, нэужым ащ КировкIэ еджагъэх.
Якультурэ къаухъумэзэ ыкIи хэхъоныгъэ ашIызэ зэгурыIо­ныгъэ ахэлъэу мыщ щызэдэ­псэух къэндзалхэр, урысхэр, адыгэхэр ыкIи ермэлхэр. Ар шIукIэ афэплъэгъунэу щыт.
Нэужым Къыблэ ыкIи Темыр-­Кавказ федеральнэ шъолъырхэм якъэндзал общественнэ организациехэм язэхэсыгъо Мые­къуапэ щыкIуагъ. Къэндзалхэм я Дунэе конгресс игъэцэкIэкIо комитет 2024-рэ илъэсым Iоф зэришIагъэр зэфахьысыжьыгъ, тапэкIэ зыдэлэжьэщт лъэны­къо­хэр агъэнэфагъэх. Iофтхьабзэм хэлэжьагъэх Урысыем ишъо­лъыр зэфэшъхьафхэм ащы­лэжьэрэ къэндзал общественнэ организациехэм ялIыкIо 30 фэ­диз, джащ фэдэу нэмыкI лъэпкъ общественнэ организациехэр ыкIи ДиндэлэжьапIэхэр къэзыгъэлъагъохэрэр.

Адыгэ Республикэм и ЛIы­шъхьэу КъумпIыл Мурат ыцIэкIэ хьакIэхэм шIуфэс гущыIэкIэ закъыфигъэзагъ АР-м лъэпкъ IофхэмкIэ, IэкIыб къэралхэм ащыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм адыряIэ зэпхыныгъэхэмкIэ ыкIи къэбар жъугъэм иамалхэмкIэ и Комитет итхьаматэу Шъхьэлэхъо Аскэр.
«Лъэпкъ ыкIи дин зэгурыIоныгъэу Адыгеим илъым респуб­ликэр ыкIи лъэпкъ организа­циехэр рэгушхо, шIуагъэ къытэу яIофшIэн зэрэзэхащэрэр ыкIи обществэм рэхьатныгъэ ахэ­лъынымкIэ яшIуагъэ къызэрагъакIорэр шIукIэ афэплъэгъунэу щыт. Лъэпкъ общественнэ организациехэм, джащ фэдэу об­ществэу «Дуслыкым» хэтхэм республикэм иобщественнэ щы­IакIэ чанэу хэлажьэх. Лъэпкъ зэфыщытыкIэхэмкIэ ыкIи дин зэпхыныгъэхэмкIэ шъолъырым ипащэ дэжь щызэхащэгъэ Советым, джащ фэдэу АР-м и Общественнэ палатэ ахэтых ыкIи шъолъырым илъ щыIэ­кIэ-псэукIэр нахьышIу шIыгъэным епхыгъэ Iофыгъохэм ахэлажьэх. Якультурэ, яшэн-хабзэхэр, абзэ къызэраухъумэрэм имызакъоу, къыткIэхъухьэрэ лIэужхэм Iоф адашIэ, шъолъырым икультурнэ щыIакIэ яIахьышIу хашIыхьэ, — къыщеIо АР-м и ЛIышъхьэ ишIуфэс псалъэ.

Къэндзалхэм яобществэу «Дуслык» зыфиIорэм и Адыгэ шъолъыр организацие ипащэу Алим Ильясовым Iофтхьабзэр зэрищагъ. Ащ къызэриIуагъэмкIэ, Къыблэ ыкIи Темыр-Кавказ федеральнэ шъолъырхэм якъэн­дзал общественнэ организа­циехэм язэхэсыгъо илъэс къэс зэхащэ. Урысыем икъыблэ щыIэ анахь инхэу Ростов-на-Дону, Волгоград, Краснодар ыкIи Астрахань Iофтхьабзэхэр ащыкIуагъ, Мыекъуапэ апэрэу хьа­кIэхэр къеблэгъагъэх. ЛIыкIо купым хэтых Астрахань хэкум, Ставрополь краим, Чэчэн Рес­публикэм, Ростов хэкум, Рес­публикэу Къырым, Къэбэр­тэе-Бэлъкъар Республикэм, Темыр-­Осетием — Аланием ыкIи Луганскэ Народнэ Республикэм къарыкIыгъэхэр.
— Мы мафэм ехъулIэу ­Адыге­им къэндзал мини 3 фэдиз щэпсэу. Илъэс пчъагъэ хъугъэу нэмыкI лъэпкъ общест­веннэ организациехэм афэдэу къэндзалхэм яобществэу «Дуслыкым» республикэм чанэу Iоф щешIэ. Мыщ хэтхэр шъолъыр Iофтхьабзэхэм ыкIи мэфэкIхэм, ащ нэмыкIэу федеральнэ мэхьанэ иIэу къэндзалхэм я Дунэе конгресс зэхищэрэ Iоф­тхьа­бзэ­хэм ахэлажьэх. Адыгэ­хэм якультурэ къытпэблагъэу, ты­зэгурыIоу тызэдэпсэу, — къы­Iуагъ А. Ильясовым.
— Адыгеим апэрэу сыкъэ­кIуагъ, республикэр лъэшэу сыгу рихьыгъ. Анахьэу къыхэзгъэщынэу сыфай мыщ щыпсэурэ лъэпкъхэм хьакIэхэр зэрякIа­сэхэр. 1920 — 1930-рэ илъэс­хэм, тилъэпкъэгъу къэндзалхэр апэрэу Адыгеим псэупIэкIэ къызэкIохэм, адыгэхэмрэ урыс­хэмрэ дахэу къапэгъокIыгъа­гъэх. Сэри нэрылъэгъу сфэ­хъугъ лъэпкъ зэфэшъхьафхэм зэгурыIоныгъэ азыфагу илъэу зэрэзэдэпсэухэрэр. КIэлэцIыкIухэр зы еджапIэм макIох, унагъохэр зэлъэкIох. МыщкIэ Адыгеир щысэтехыпIэу щыт, — къы­Iуагъ Василь Шайхразиевым.
2024-рэ илъэсым къэндзал­хэм я Дунэе конгресс игъэ­цэ­кIэкIо комитет Iоф зэри­шIагъэр къызэфихьысыжьызэ Василь Шайхразиевым къызэриIуагъэмкIэ, блэкIыгъэ илъэсым Урысые Федерацием и Президент ихэдзынхэм къэндзал общественникхэр чанэу хэлэжьагъэх, хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием щыIэхэм шIушIэ IэпыIэгъукIэ адэIэпыIэх, Сыбыр псыкъиунэу щыкIуагъэм къыздихьыгъэ гумэкIыгъохэм ядэгъэзыжьынкIэ яшIуагъэ къа­гъэкIуагъ. 2025-рэ илъэсым пшъэрылъ шъхьаIэу зыфагъэуцужьхэрэм ащыщ Хэгъэгу зэошхом ТекIоныгъэр къызыщыдахыгъэр илъэс 80 зэрэхъурэм фэгъэхьыгъэ Iоф­тхьа­бзэхэм зэрифэшъуашэу ахэ­лэжьэнхэр.
ЗэIукIэгъур Пушкиным ыцIэ зыхьырэ унэу Мыекъуапэ дэтым щылъагъэкIотагъ. МэфэкI шIыкIэм тетэу къэндзалхэм я Дунэе конгресс и Лъэпкъ совет ирэзэныгъэ тхылъхэр обществэу «Дуслык» зыфиIорэм хэт нэ­бгырэ 26-мэ аратыжьыгъэх. Нэужым Адыгеимрэ Татарстанрэ яартистхэр зыхэлэжьэгъэхэ концерт къатыгъ.
КIАРЭ Фатим.
Сурэтхэр: А Лаутеншлегер.