2025-р АР-м и Лъэпкъ музейкIэ адырэ пстэумэ ахэушъхьафы­кIы­гъэщт. Загъэпсыгъэр мыгъэ илъэси 100 зэрэхъурэм итамыгъэ чIэтэу рекIокIыщт. Непэ музеир шъолъырым инэпэеплъ, хахъоу ышIыгъэм, лъэпкъым, культурэм гъогоу къакIугъэм игъундж.

Тарихъым инэкIубгъохэр
АР-м и Лъэпкъ музей 1925-рэ илъэсым Краснодар щагъэпсыгъагъ. Адыгэ автоном хэкум изэгъэшIэнкIэ Обществэм ар игукъэкIыгъ. Лъэпкъ тарихъым изэгъэшIэн фэгъэзэгъэщт хэку музеим ипащэу Наурзэ Ибрахьим агъэнэфэгъагъ. Непэрэ Лъэпкъ музеишхом иапэрэ пкъыгъохэу ащ дэжьым хъугъагъэх: пхъэ цуакъэхэр, тыжьын бзылъфыгъэ бгырыпх, мыхъур зытедзэгъэ тыжьын Iэлъын, кремниим хэшIыкIыгъэ кIэрахъу. Ащ ыуж ахэм пкъыгъо шъэ пчъагъэхэр къакIэлъыкIуагъэх. Апэрэ илъэсым музеим иIофышIэхэм хэкур къакIухьэзэ лъэпкъ тарихъым инэпэеплъ пкъыгъо 962-рэ къаугъоигъ. Ащ фэшъхьафэу, тарихъ ыкIи художественнэ мэхьэнэ ин зиIэ пкъыгъохэм якъыхэгъэщынкIэ Наурзэ Ибрахьим Iофышхо ышIэщтыгъ. Лъыхъоным изэфэхьысыжьышIу хъугъэ нэтыхъое ыкIи шапсыгъэ быракъхэр, убых Бэрзэдж лъэпкъым исэшхощтыгъэу 1964-м пачъыхьэм илIыкIоу Кавказым щыIагъэм ратыгъагъэр Грузием къырахыжьхи, музеим къызэрэратыжьыгъэхэр.
1937-рэ илъэсым музеим чIэлъ экспонатхэм япчъагъэ 2817-м нэсыгъ. 1938-м Адыгэ лъэпкъ тарихъым имузей Мыекъуапэ къэкощыжьыгъ. Мыекъопэ районым чIыопсымкIэ икраеведческэ музееу щылажьэщтыгъэм хагъэхьажьышъ, зы ашIыжьых.
1993-рэ илъэсым АР-м и Правительствэ иунашъокIэ Адыгэ хэкум икраеведческэ музей ыцIэ Лъэпкъ музейкIэ зэблахъу.
Музеир непэ
Непэ музеим ихъарзынэщ зыфэдэ къэмыхъугъэ пкъыгъо 328129-рэ фэдиз щызэгъэуIугъ: скульптурэр, графикэр, лъэпкъ тарихъым инэпэеплъхэр, чIыопсыр, искусствэр ыкIи нэмыкIыбэ къизыгъэлъэгъукIырэ экспонатхэр. ШIэныгъэ-ушэтын IофшIэным ылъэныкъокIи музеир игъэкIотыгъэу мэлажьэ. ШIэныгъэ отдели 9 щызэхэщагъ, иунэе тхылъеджапIэрэ хъарзынэщрэ иIэх. Ренэу щызэIухыгъэ къэгъэлъэгъонхэм адыгэ лъэпкъым итарихъ, икультурэ нэIуасэ уафашIы, ичIыопс ухащэ. Ахэм зэкIэми яхъарзынэщ къыхэхыгъэ тарихъ пкъыгъохэр, сурэтхэр, тхыгъэхэр къащыгъэлъэгъуагъэх.
БэмышIэу Лъэпкъ музеим гъэцэкIэжьынышхо щыкIуагъ. ЯIофшIэнкIэ, тарихъ пкъыгъохэм яухъумэнкIэ, зекIохэм Iоф адэшIэгъэнымкIэ амалыкIэхэр яIэхэ хъугъэ. Зэхащэрэ Iофтхьэбзэ зэмылIэужыгъуабэ цIыкIухэм къащыублагъэу анахьыжъхэм анэсыжьэу нэбгырэ шъэ пчъагъэ къызэлъаубыты. Шъолъырым къихьэрэ зекIохэм зэкIэми ар якIуапI. Лъэпкъ культурэм, тарихъым нэIуасэ зыфашIынымкIэ къэкIопIэшху.
Я 100-рэ илъэсыр зыфэдэщтыр
ЛIэшIэгъу ныбжьым ихэгъэунэфыкIын блэкIыгъэ илъэсым къыщегъэжьагъэу музеим зыфигъэхьазырыгъ. Ар зыфэдэщтри пэшIорыгъэшъэу ыгъэнэфагъ. Ахэр зыфэдэхэр къытфиIотагъ АР-м и Лъэпкъ музей ипащэу Джыгунэ Фатимэ.
— Зэрэхабзэу, мыщ фэдэ ныбжьхэр музейхэм къэгъэлъэгъон гъэшIэгъонхэмкIэ хагъэунэфыкIы. Тэри 4 итхъухьагъ. Ахэм яамалхэмкIэ музеим итарихъ, пкъыгъуакIэу зэдгъэуIугъэхэм, аужырэ илъэсхэм зэдгъэгъотыгъэхэм тихьакIэхэр нэIуасэ афэтщIыщтых. Дгъэнэфагъэхэм ащыщ лъэныкъо зэфэшъхьафхэмкIэ тиIэ экспонатхэр зэхэушъхьафыкIыгъэхэу зыдэхьащт тхылъхэм якъыдэгъэкIын. Бжыхьэм шIэныгъэ–практическэ конференцие редгъэкIокIыщт. Тикъэралыгъошхо имузей зэфэшъхьафхэм яIофышIэхэр ащ къедгъэблэгъэщтых. Ащ фэдэ дэкIыгъохэм АР-м и Лъэпкъ музеи илъэс пчъагъэ хъугъэу ахэлажьэ. Республикэм щыпсэухэрэр тиIофшIэн инэшэнэ шъхьаIэхэм ыкIи ишъэфхэм нахь благъэу нэIуасэ афэтшIынхэм пае къэбарлъыгъэIэс амалхэм тадэлэжьэщт.
Музеим ыныбжь илъэси 100 зыщыхъурэм тикъэгъэлъэгъонхэм цIыфхэр къятэгъэблагъэх. Социальнэ нэкIубгъоу хъытыум щытиIэхэм акIэтхэнхэу зафэтэгъазэ. Къэбар гъэшIэгъонэу ыкIи шъхьаIэу тиIэхэмкIэ зэкIэми тадэгощэным тыфэхьазыр! – еIо Джыгунэ Фатимэ.
Джащ фэдэу КIэрэщэ Тембот ыцIэ зыхьырэ музееу Лъэпкъ музеим хахьэрэми игъэцэкIэжьынкIэ мыгъэ IофшIэнхэр рагъэжьэщтых. АщкIэ ищыкIэгъэ тхылъхэм ягъэхьазырын мыгъэ дэлэжьэщтых.
Анцокъо Ирин.