Культурэм илъэпкъ Гупчэу ПсышIуапэ дэтым адыгэ мэкъэмэ Iэмэ-псымэхэм яфестивалэу «КъегъаIу, адыгэ пщын!» зыфиIорэр щыкIуагъ.

Хы ШIуцIэ Iушъо шапсыгъэхэм яобщественнэ организациеу «Адыгэ Хасэм­рэ» адыгэ культурэм и Гупчэрэ зэдагъэхьазырыгъэ проектэу Пшызэ шъолъы­рым игубернатор игрант къэзыхьыгъэм къыдыхэлъытагъэу ар зэхащэгъагъ. Ащ ишIуагъэкIэ лъэпкъ культурэр шIу зылъэ­гъухэрэр пщынэо IэпэIасэу, лIэуж зэфэшъхьафхэм ялIыкIохэр зы сценэ тетхэу ядэIугъэх.
Илъэс тIокIкIэ узэкIэIэбэжьмэ адыгэ пщынаохэр зы сценэ щызэхэугъоегъэнхэр зэшIопхын умылъэкIыщтэу ары зэкIэми къызэращыхъущтыгъэр. Сыда пIомэ, лъэпкъым изекIокIэ-шIыкIэ культурэу ижъыкIэ щыIагъэм епхыгъэ адыгэ инструментальнэ искусствэр зыми фэдэп, адрэхэм ахэкIуакIэрэп. Лъэпкъ мэкъамэ­хэр мэфэкI зэхахьэхэм, нысэщэ джэгухэм нахь якIух, къащэIух. Сыдэущтэу ахэр сценэшхом къыщыбгъэIущтха? ЕтIанэ, ижъыкIэ къыщежьэгъэ инструментальнэ искусствэу, ежь ихэушъхьафыкIыгъэ законхэмкIэ щыIэр, академическэ шапхъэхэм апэчыжь, мэкъамэхэм яфестиваль хэбгъэхьаныр тэрэза? А зэпстэуми уакъыпкъырыкIмэ, «Адыгэ Хасэмрэ» адыгэ культурэм и Гупчэрэ япроект иегъэжьапIэхэм къащыублагъэу узэхъырэхъышэн зэрэхэтыгъэр къыбгурэIо.

Культурэр этносым итеплъ, ныдэлъфыбзэр — ыгу, лъэпкъ акъылышIуагъэр идунэееплъыкI, къызтекIыгъэхэм яхэбзэжъхэр игушъхьэх. Ахэр зэкIэ фольк­лорэу, музыкальнэ ыкIи хореографическэ кIэнэу, непэрэ лIэужхэм къанэсыжьыгъэм щызэхэубытагъэх. Адыгэхэм ягушъхьэ баиныгъэу, лIэшIэгъу пчъагъэ къызэпызычыгъэ яискусствэ, зэрэду­наеу щызэлъашIэрэр къызэтегъэнэгъэныр, зегъэушъомбгъугъэныр къызэрыкIоп, ау умышIэшъунэу щытэп.
Хы ШIуцIэ Шапсыгъэм мы лъэныкъом­кIэ щызэшIохыгъэ хъугъэри, непи щашIэрэри мапкIэп, ау ар егъэжьапIэ ныIэп. «КъегъаIу, адыгэ пщын!» зыфиIорэ фестивалыр апэрэу 2003-рэ илъэсым щыIагъ. Пшызэ шъолъыр ыкIи Адыгеим культурэмкIэ язаслуженнэ IофышIэу Хэшх Аслъан ар зэхищэгъагъ. Лъэпкъ культурэм имэфэкIэу, зэлъашIэрэ пщынаоу Шагудж Махьмудэ ишIэжь фэгъэхьыгъагъэр гъэшIэгъонэу, гум хахьэу хъугъагъ, бэ еплъыгъагъэр. Лъэпкъ музыкальнэ Iэмэ-псымэр, ар зыхэмыт мэфэкI зэхахьэ адыгэхэм яIэрэп, шIу зылъэгъу­рэ музыкантэу лIэуж зэфэшъхьафхэм къахэкIыгъэхэр сценэм зэдытетыгъэх.
А илъэсым хьакIэр бэу щыIагъ. ПроектыкIэм мэхьанэшхо ритэу ащ пае Мыекъуапэ къикIи къэкIогъагъ адыгэ инструментальнэ культурэм илIыкIо цIэрыIоу Лъэцэрыкъо Кимэ. Фестивалым инеущырэ мафэ зэрэхъущтымкIэ ащ игущыIэ осэ ин иIагъ. Кимэ ылъэгъу­гъэм лъэшэу ыгъэрэзэгъагъ.
ЗэхэщакIохэм а зэпстэур нэужыми лъагъэкIотагъ. Къы­кIэлъыкIорэ илъэс­хэм фестивалыр зэлъашIэрэ пщынаохэу Нэпсэу Аскэр (Хьаджыкъо), Нэп­сэу Шъэобыкъо (Хьаджыкъо), Хъурымэ Рэмэзанэ (ШэхэкIэй) ыкIи КIакIыхъу Дамир афэгъэхьыгъагъ. Ащ ипрограммэ нахь гъэшIэгъон, ухэлэжьэныр нахь шъуашэу хъугъэ. Илауреат ухъуным IэпэIэсэныгъэшхоу пхэлъыр къеушыхьаты.
Фестивалым изэхэщакIохэу КIакIыхъу Мэджыдэ зитхьамэтэ Адыгэ Хасэмрэ лъэпкъ культурэм и Гупчэу АР-м культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIэу, Абхъаз Республикэм изаслуженнэ артистэу Хэшх Руслъан зипащэмрэ яIофшIагъэ осэ ин къызэрэфашIырэм тамэ къагуигъэкIа­гъэу пщынаоу хэлажьэхэрэм ямызакъоу, ащ еплъырэм ипчъагъэ нахьыбэ хъуным, цIыфыбэ къызэкIолIэрэ культурнэ Iоф­тхьэбзэ зэфэшъхьафэу Шъачэ щызэхащэхэрэм ащыщ ашIыным фэбанэх.

Мыщ фэдэ мэфэкIэу тикультурэ ибаиныгъэ къэзгъэлъагъохэрэм адыгэхэм музыкальнэ, орэд ыкIи гушъхьэ кIэны­шхо зэряIэр къаушыхьаты. НыбжьыкIэу залым чIэсыгъэхэм ащыщэу, кIэлэцIыкIухэм ягугъу тшIыжьырэп, пщынэм, пхъэкIычым амэкъэ жъынчэу непэрэ дунаим цIыкIу-цIыкIоу хэкIодэжьырэр, зэхэзыхы­гъэр макIэ. Ар гухэкI, сыда пIомэ, тиджэгу­хэр ахэм къагъэдахэх, ащ имузыкальнэ Iахь къагъэбаи.
Шэпхъэ гъэнэфагъэ хэмылъэу аныбжьыкIи, ясэнаущыгъэкIи зэфэмыдэ музыкантхэр сценэм зэдытетых.
— Фестивалым тэркIэ мэхьанэшхо зэриIэм ушъхьагъу заулэ фэхъугъ, — къыхигъэщыгъ Хэшх Руслъан. — Ныбджэгъуныгъэ - фэбагъэ хэлъэу тызэдэгущыIэн амал ащ къытеты, тиинструментальнэ культурэ зызэриушъомбгъурэр, хы ШIуцIэ Iушъо Шапсыгъэр пщынаохэмкIэ зэрэбаир къытегъэлъэгъу. Фестиваль пэпчъ сэнаущыгъэ зыхэлъ ныбжьыкIэхэр зэфещэх, джыри нахь дэгъоу Iоф тшIэным тыфегъэчэфы, проектыкIэхэр гум къырегъа­хьэх.
— Непэ зрителым, анахьэу Шъачэ дэсым, ыгъэшIэгъощтыр макIэ. Илъэс къэс мыщ культурнэ Iоф­тхьэбзэ зэфэшъхьафыбэ щэкIо, — еIо Адыгэ Хасэм итхьаматэу КIакIыхъу Мэджыдэ. — Шъолъырым къихъухьагъэу, щыпсэурэ лъэпкъым икультурэ ямышъогъу нахь къыхэдгъэщыным тыпылъ. Ащ ишIуагъэ къэкIо. Фестивалыр зэхэщэгъэныр хэбзэшIу хъугъэ, ежь ихэбзэ пытэхэр, тарихъ гъэшIэгъон иIэх, лъэпкъ ыкIи ныбжь зэфэшъхьафхэм къахэкIыгъэхэр шIу алъэгъугъэу еплъых.
НЫБЭ Анзор.
Сурэтхэр авторым иех.