АР-м и Къэралыгъо Совет – Хасэм я XLII-рэ зэхэсыгъоу иIагъэр мы илъэсымкIэ аужырагъ. Iофтхьабзэр зэрищагъ Парламентым и Тхьаматэу Владимир Нарожнэм.

Зэхэсыгъом хэлэжьагъэх АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат, УФ-м и Федеральнэ ЗэIукIэ исенаторхэу Хъоп­сэрыкъо Мурат, Александр Наролиныр, УФ-м и Президент и Уполномоченнэ лIыкIоу Къыблэ федеральнэ шъолъырым щыIэм и Аппарат иинспектор шъхьаIэу Сергей Дрокиныр, Адыгеим ыкIи Пшызэ шъолъыр арыс быслъымэнхэм ямуфтиеу Къэрдэн Аскэрбый, Мыекъопэ ыкIи Адыгэ епархием яархиепископэу Тихон, министрэхэм я Кабинет хэтхэр, федеральнэ ыкIи республикэ къулыкъухэм япащэхэр, нэмыкIхэр.
Къэралыгъо гражданскэ ыкIи муниципальнэ къулыкъухэм, АР-м ихьыкумышIхэм яколлегие общественностым илIыкIоу хэтхэм, предпринимательхэм яфитыныгъэхэр къэухъумэгъэнхэмкIэ Уполномоченнэм, гъэсэныгъэм, чIыпIэ зыгъэIорышIэжьыпIэхэм, нэмыкIхэм япхыгъэ хэбзэгъэуцугъэхэм зэхъокIыныгъэхэр афэшIыгъэнхэм афэгъэхьыгъэ законопроектхэм, законхэм мы зэхэсыгъом щахэплъагъэх, апэрэ ыкIи ятIонэрэ еджэгъухэмкIэ аштагъэх. 2024-рэ илъэс бюджетыр ыкIи 2025 — 2026-мкIэ агъэ­нэфагъэхэр, шIокI зимыIэ медицинэ страхованиемкIэ Фондым ащ фэдэ ибюджет гъэцэкIагъэ зэрэхъухэрэм афэгъэхьыгъэ докладхэм депутатхэр ядэIугъэх. Республикэм иилъэс бюджет ихахъохэр сомэ миллиардрэ миллион 650-кIэ нахьыбэ хъугъэх, сомэ миллиард 45,2-м ехъугъэх, хъарджхэмкIэ иIахь сомэ миллиардрэ миллион 550-кIэ зэхъо­кIыныгъэхэр фэхъухи, сомэ миллиард 47,9-м нэсыгъ. ШIокI зимыIэ медицинэ страхованием ибюджет хахъохэмкIэ иIахь сомэ миллион 214-кIэ, хъарджхэми ащ фэдиз яхъугъ.

АР-м и ЛIышъхьэ Фондым ипащэ идоклад еплъыкIэу фыриIэр къыриIотыкIызэ, медицинэм иIофышIэхэу адэбз уз зиIэхэр жьэу къыхэзыгъэщыхэрэм апае ахъщэ тедзэу афагъэнэфагъэхэр икъоу къазэрафамылъытагъэм анаIэ тыраригъэдзагъ, псауныгъэм икъэухъу­мэнкIэ Министерствэмрэ Фондымрэ а Iофыр зэдызэхафынэу афигъэпытагъ.
АР-м ихэбзэгъэуцугъэу аштагъэхэм ащыщ сабыибэ зэрыс унагъоу, ипотекэр къызфигъэфедэзэ псэупIэ зэзыгъэгъотыгъэхэм къэралыгъо IэпыIэгъу ятыгъэ­ным фэгъэхьыгъэр. Ащ ­къызэрэщиIорэмкIэ, 2025-рэ илъэсым ищылэ мазэ и 1-м къыщыублагъэу 2027-м итыгъэгъазэ ыкIэм нэс ящэнэрэ ыкIи ащ къыкIэлъы­кIорэ сабый къызэрыхъухьэрэ унагъоу ащ тетэу унэ къэзыщэфыгъэхэм ипотекэр апщынынэу зэтыгъоу ахъщэ аратыщт. Мы хэбзэгъэуцугъэм АР-м и ЛIышъхьэ кIэщакIо фэхъугъ.
Мыщ къыхиубытэщтых республикэм щыпсэоу, зыныбжь илъэс 35-м шIомыкIыгъэ унэгъо ныбжьыкIэхэр. Шапхъэу пылъхэм ащыщ ипотекэр 2027-рэ илъэ­сыр имыкIызэ гъэпсыгъэныр, кIэлэцIыкIухэр Адыгеим итхэгъэнхэр.
АР-м ихэбзэгъэуцугъэу сабый ежэрэ бзылъфыгъэу очнэ шIыкIэм тетэу еджэрэм, учетым зыхэуцогъэ ужым, сомэ 100000 зэтыгъоу етыгъэным фэгъэхьыгъэри шъолъыр Парламентым щаштагъ.
Адыгеим иапшъэрэ еджапIэхэм ащыщ чIэсэу, сабый зежэрэр мэфи 180-м нахь мымакIэр ары мыщ къыхиубытэщтыр. НэмыкI шъолъыр е федеральнэ социальнэ IэпыIэгъоу къыратырэр мыщ дэжьым къыдыхалъытэщтэп.

Заочнэ шIыкIэм тетэу еджэрэм, сабыим зежэрэр мэфи 180-м нэмысыгъэм, гурыт гъэсэныгъэ зыщарагъэгъотырэм чIэсым ахъщэ IэпыIэгъур къынэсыщтэп.
АР-м псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ и Министерствэ къызэритыгъэмкIэ, ­2024-рэ илъэсым сабый ежэрэ бзылъфыгъэу нэбгырэ 25-рэ учетым хагъэ­уцуагъ. ПэшIорыгъэшъэу зэрагъэунэфыгъэмкIэ, 2025-рэ илъэсым нэбгырэ 30 очнэ шIыкIэм тетэу еджэу мы хэбзэгъэ­уцугъэм къыхиубытэщтыр.
Мы зэхэсыгъом зы джэпсалъэ щаш­тагъ. УФ-м энергетикэмкIэ иминистрэу Сергей Цивилевым ар фэгъэзагъ. Гъэстыныпхъэ шхъуантIэр цIыфхэм аIэкIэгъэхьэгъэнымкIэ ыкIи чIыпIэ зыгъэIорышIэжьыпIэхэм афэгъэхьыгъэ федеральнэ хэбзэгъэуцугъэм зэхъокIыныгъэ­хэр фэшIыгъэнхэм ар япхыгъ. Тхылъым игъэхьазырын лъапсэ фэхъугъэр газ хъызмэтым ипсэуалъэхэр учетым хэгъэ­уцогъэнхэмкIэ IэпыIэгъу ящыкIагъэу муниципальнэ образованиехэм зыкъызэрафагъэзагъэр ары.
Гъэстыныпхъэ шхъуантIэр цIыфхэм аIэкIэгъэхьэгъэнымкIэ федеральнэ сис­темэр пчъагъэу зэтеутыгъ. Ащ хэхьэх зыкI системэр, шъолъыр системэр, гъэ­стыныпхъэ шхъуантIэм изэбгырыщын фэгъэзагъэр ыкIи зыми емыпхыгъэ организациехэр. ЧIыпIэ зыгъэIорышIэжьыпIэхэм мы лъэныкъомкIэ фитыныгъэу яIэр цIыфхэм гъэстыныпхъэ шхъуантIэр аIэкIэгъэхьэгъэным изэхэщэн ныIэп. Ащ фэшI, газ хъызмэтым ипсэуалъэу муниципальнэ мылъкум хахьэхэрэр шъолъыр системэм епхыгъэ организацием етыжьыгъэным фэгъэхьыгъэ зэхъокIыныгъэ федеральнэ хэбзэгъэуцугъэм фэшIыгъэныр игъоу тидепутатхэм алъытагъ.
Пстэумэ ауж АР-м и ЛIышъхьэу ­КъумпIыл Мурат гущыIэр зештэм, шъо­лъыр Парламентым, УФ-м и Къэралыгъо Думэ ядепутатхэм, ФедерациемкIэ Советым исенаторхэм 2024-рэ илъэсым Iофышхоу ашIагъэм пае зэрафэразэм къыкIигъэтхъыгъ.
— Лъэныкъо пстэумкIи респуб­ликэм хэхъоныгъэхэр ышIыгъэ­хэу илъэсыр екIы. Мэзэ 11-р пштэмэ, ежь ихахъоу шъолъыр бюджетым фэхъурэр процент 30-кIэ нахьыбэ хъугъэ, инфраструктурэм, цIыфхэм апае унэхэм ыкIи социальнэ псэуалъэ­хэм яшIын алъэныкъо­кIэ проектыбэ дгъэцэкIагъ. Арэу щытми, джыри тшIэнэу тапэ илъыр бэ. УФ-м и Президентэу Владимир Путиным пшъэрылъыбэ къытфегъэуцу. Ахэм ягъэцэкIэн хэбзэ къулыкъу­хэм ямызакъоу, общественнэ организациехэри, динлэжьхэри, бизнесым пылъхэри, Адыгеим инеущырэ мафэ ыгъэгумэкIырэр зэкIэ къыхэлэжьэн фае. ХэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлажьэхэрэмрэ ахэм ягупсэхэмрэ IэпыIэгъу ятыгъэныр пстэумэ анахь шъхьа­Iэу къэнэжьы. Федеральнэ гупчэм ахэм апае къыгъэнэфагъэр зэкIэ Адыгеим щыпхырытэщы, шъолъыр IэпыIэгъу­хэри ахэм ахэдгъэхъуагъ. Мы Iофым хэлажьэхэрэм зэкIэми сызэрафэразэр къыхэзгъэщымэ сшIоигъу, — къыIуагъ АР-м и ЛIышъхьэ.
Владимир Нарожнэм АР-м и ЛIышъхьэ зыфигъазэзэ, депутатхэм яIофшIэн осэ ин къызэрэфишIыгъэм пае къызэрэфэразэхэр къыIуагъ. КIэкIэу илъэсыр къызэфихьысыжьзэ, хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием хэлажьэхэрэмрэ ахэм яунагъохэмрэ IэпыIэгъоу аратыщтыр зэкIэмэ апшъэ зэрашIырэм къыкIигъэт­хъыгъ.
2024-рэ илъэсым хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием епхыгъэ IофшIэнхэм язэшIохын фэгъэзагъэу АР-м и Къэралыгъо Совет — Хасэм и Тхьаматэ игуадзэу Цэй Эдуард пэщэныгъэ дызэрихьэзэ, зэуапIэм пэблэгъэ районхэм шIушIэ IэпыIэгъу мызэу, мытIоу депутатхэм афатIупщыгъ, партиехэм яIоф­тхьабзэхэм ахэлэжьагъэх, дзэкIолIхэм яунагъохэм, ягупсэхэм адэжь щыIагъэх. Депутатхэм ащ пае лъэшэу зэрафэразэр Парламентым и Тхьаматэ къыхигъэ­-
щыгъ.
Ащ къызэриIуагъэмкIэ, 2024-рэ илъэ­сым АР-м и Парламент зэхэсыгъо 12 иIагъ, Iофыгъо 221-м ахэм ащыхэплъагъэх, унэшъо 230-рэ, хэбзэгъэуцугъи 125-рэ аштагъ. Республикэ хэбзэгъэ­уцугъэу аштагъэм ипроцент 30-р шъолъы­рым иэкономикэ хэхъоныгъэхэр егъэшIыгъэнхэм, 35-р къэралыгъо гъэпсыным ыкIи чIыпIэ зыгъэIорышIэжьыным, процент 22-м ехъур псауныгъэм икъэ­ухъумэн, гъэсэныгъэм, культурэм ыкIи цIыфхэр социальнэу къэухъумэгъэнхэм, 10-р мэкъумэщ хъызмэтым, чIыгу хэбзэгъэуцуным ыкIи экологием афэгъэхьыгъэх. ЦIыфым ифитыныгъэхэмрэ ишъхьа­фитныгъэрэ якъэухъумэн, хэбзэухъумэным, общественнэ щынэгъончъагъэм, лъэпкъ проектхэм япхырыщын, цIыфхэм псэукIэ амалэу яIэр нахьышIу шIыгъэным афытегъэпсыхьагъ хэбзэгъэуцугъэхэм япроцент 44-р.
ХЪУТ Нэфсэт.
Сурэтхэр: А. Гусев.