Граждан Iофхэм язытет тхыгъэнымкIэ (ЗАГС) къулыкъухэм яIофышIэхэм ямэфэкI тыгъэгъазэм и 18-м хагъэунэфыкIыгъ. Ащ епхыгъэу республикэ ЗАГС-м иотделхэм анахьыжъэу Джэджэ районым щыIэм ипащэу Галина Ананевскаям гущыIэгъу тыфэхъугъ. Галина Николай ыпхъум мыщ Iоф зыщишIэрэ илъэс 25-рэм пэщэныгъэ зыдызэрихьэрэр илъэс 15 хъугъэ.

— Галина, сыдэущтэу Джэджэ районым граждан Iофхэм язытет тхыгъэнымкIэ отделым уIухьанэу хъугъа?
— Ар егъашIи сщыгъупшэщтэп, ошIэ-дэмышIэ дэдэу хъугъэ. 1999-рэ илъэсым станицэм цIыфыбэ зыхэлэжьэрэ Iофтхьабзэ щыкIозэ, зы нэбгырэ горэм сыфэгушIонэу гущыIэ къысатыгъагъ. Ащ район тхьаматэри хэлажьэу къычIэкIыгъ. ЗэкIэри ыкIэм зыфакIом, ар къыс­кIэрыхьи, къысиIуагъ: «Мырэу дахэу угущыIэу зэрэщытымкIэ ЗАГС-м Iоф щыпшIэн фае». Джащ лъыпытэу ащ сыIухьагъ ыкIи зы мафэ сырыкIэгъожьэу къыхэкIыгъэп. А лъэхъаным Iоф зышIэщтыгъэ Татьяна Николай ыпхъур сигъусэу икIэрыкIэу зэкIэ IофшIэныр дгъэпсыжьыгъэ. Компьютерхэр щыIагъэхэп, IэкIэ тхьапэхэр ттхыщтыгъэ. Уахътэр лъыкIуатэзэ зэхъокIыгъэр бэ, IофшIэнри нахь псынкIэ къытфэзышIыгъэхэм цифрэ шIыкIэр ащыщ. Мы уахътэм зиIофшIэн хэшIыкI куу, IэпэIэсэныгъэ ин фызиIэ специалистхэм Iоф къы­здашIэ: Елена Цыганковар ыкIи Елена Магуровар.
— ГущыIэ заулэкIэ шъуи­IофшIэн зыфэгъэхьы­гъэр къэпIуагъэмэ дэгъугъэ.
— ТиIофшIэн гъэшIэгъоны, ау ащ дакIоу, пшъэдэкIыжьышхо пылъ. Типшъэрылъ шъхьаIэр хэбзэгъэуцугъэм диштэу граждан Iофхэм язытет тхыгъэныр, цIыфхэм яфитыныгъэхэр ыкIи яшIоигъоныгъэхэр къэухъумэ­гъэнхэр ары. Тыгу изы Iахь цIыкIу нэмыIэми къытэуалIэхэрэм алъыдгъэIэсын фае. СишэнкIэ цIыфхэм Iоф адэсшIэныр, гущыIэгъу сафэхъуныр сикIас.
— Галина, нэмыкI районхэм ащыIэ ЗАГС-м иотделхэм яIофышIэхэм тадэгущыIэу къыхэкIыгъ ыкIи ахэм къызэрэхагъэщырэмкIэ, ныбжьыкIэхэр къалэм кIохэзэ зызэгуарагъэтхэныр нахь къыхахы. А лъэныкъом­кIэ шъуи­Iофхэм язытет сыд фэда?
— Ащ фэдэ гумэкIыгъо тиIэп. Ары пакIошъ, мыщ щыщхэу Краснодар е нэмыкI къалэхэм ащеджэхэрэр, Iоф ащызышIэхэрэр къэкIохэшъ, щызэготэт­хэх. Тигъунэгъу Шэуджэн районым икъутырхэу нахь къытпэблагъэхэми къарыкIыхэу мэхъу. Отделыр зычIэт унэм гъэцэкIэжьынхэр рашIылIагъэх, дахэу зэтегъэпсыхьагъ. ­«Шъугу къикIэу зэготхэн Iофтхьабзэр мыщ зэрэщежъугъэкIокIырэр тыгу рихьэу тыкъэ­кIуагъ» къызытаIокIэ лъэшэу гуапэ тщэхъу.
— Граждан Iоф­хэм язытет лъэныкъо зэфэшъхьафхэмкIэ мыщ щышъотхых. Ары къэс ЗАГС-м иIофышIэ сыда ыгукIэ зэхишIэрэр?
— Илъэс 25-рэ хъугъэ зэ­шъхьэгъусэ зэфэхъухэрэр зызэгуастхэхэрэр. Ау ары къэс гумэкIыгъо гъэшIэгъон горэм сызэлъештэ, ащ игъусэуи садэгушIо. Мыщ дэжьым анахь шъхьаIэр мы такъикъым къыщегъэжьагъэу унэгъошIэныр зэрэрагъажьэрэр, ащ имэхьанэ зэрэиныр ныбжьыкIэхэм къагурыгъэIогъэныр ары.
ГушIуагъорэ насыпыгъэрэ унагъом къизыхьэрэр, лъапсэр зыгъэпытэрэр сабыеу ащ къи­хъорэр ары. Мыщ фэдэ гушIуа­гъор къытэзыхьылIэрэ унагъо пэпчъ гущыIэ фабэхэр пэтэгъо­хых, тыгу къыддеIэу тыфэхъуа­хъо.
Джащ фэдэу унагъохэр зэхэкIыжьыхэ зыхъукIи ятхьапэхэр тэ къытахьылIэх. Хьыкумым унашъо ышIыгъахэ зыхъу­кIэ, ащ тыхэIэзыхьажьырэп, къыттефэрэр тэгъэцакIэ. Ау бгъуитIуми яшIэ зэхэлъэу, зыныбжь имыкъугъэ сабый ямыIэмэ, зэготтхыкIынхэ амал тиI. Ащ фэдэ зыхъукIэ зэшъхьэгъусэхэм тадэгущыIэ, мыгузэ­жъонхэу ятэIо, къытэдэIухэу ащыщхэр къызэхэнэжьхэу мэхъу. Зы унагъу нахь нэмыIэми къэтыухъумэмэ мэхьанэшхо иI. ЕтIани, джыри зэ егупшысэ­жьынхэу мэзэ пIалъэ зэраратырэм ишIогъэшхо къэкIо. Зэшъхьэгъусэхэр кIэжъукIыжьых, ашIыщт лъэбэкъум егупшысэжьых.

ГушIуагъом гукъаор готэу зэдэкIох. Граждан Iофхэм язытет тхыгъэнымкIэ отделым иIофышIэхэмкIэ анахь къиныр цIыфыр зэрэщымыIэжьыр къэзыушыхьатырэ тхылъыр аратыжьыныр ары. КъэкIуагъэм тыфэтхьаусыхэ, ищыкIэгъэ гущыIэхэр къыфэдгъотыхэзэ тэгъэIасэ, тызыдэгъхэрэри къа­хэкIых. Джары тыгу ихъыкIырэр.
— Галина, илъэс 25-рэ хъугъэу граждан Iофхэр отхых. Ащ фэдизым зэшъхьэгъусэ тхьапша зэгоптхагъэу къэ­пшIэжьырэр?
— (Щхызэ джэуап къетыжьы). Ащ нахь упчIэ гъэшIэгъон къы­сэптыгъэп. Шъыпкъэр пIощтмэ къэслъытагъэп, сшIэрэп. IофшIэныр зесэгъэжьакIэм 300-м нэсэу илъэсым зэгуаттхэщтыгъэх. Джы бэкIэ нахь макIэ хъугъэ. КъэсIон слъэкIыщт закъор къысэуалIэхэрэм зэкIэми лъэшэу сапэгушIуатэ, агу къинэжьынэу Iофтхьабзэр зэрэрезгъэкIощтым сыдигъокIи сыпылъ. Ащ ишыхьат урамым сыкъырыкIо зыхъукIэ бэхэм сыкъашIэжьы, ­къыскIэрэхьэхэшъ, «тызэгоптхэгъагъ, джы кIэ­лэцIыкIухэр тиIэх» къысаIо. Ащыщхэм ясурэттехыгъэхэр къысфырагъэхьых. Ар сэркIэ зымыуасэ щыIэп.
— Анахь угу къинэжьыгъэ хъугъэ-шIагъэу узэрихьылIагъэхэм ащыщ къытфэIуатэба.
— ЦIыфым гушIуагъо къызекIукIэ ошIэ-дэмышIагъэу къы­хэфэн ылъэкIыщтыр къэшIэ­гъуае. Хъугъэ-шIэгъэ гъэшIэгъонэу тызэрихьылIэрэр макIэп, ау анахьэу сыгу къинагъэр къышъу­фэсIотэн. Зэрэзэгостхагъэхэр къэзыушыхьатырэ тхылъыр унагъом ышъхьэ естыжьызэ, ар зэрэгушIорэм къыхэкIыкIэ зыкъыдзи, сынэгушъо къебэугъагъ. ЗэкIэри апэ къыкIэщтагъэх, нэужым щхыным зэлъиштагъэх.
— IэкIыб къэралыгъохэм ащыщхэм къарыкIыгъэ­хэм унагъо адашIэу къы­хэкIыгъа?
— Тызхэт илъэсым имэзэ 11-м пстэумкIи зэшъхьэгъуси 127-рэ зэготтхагъ, 3-р IэкIыб къэралыгъо благъэхэм ащыщых. Зэшъхьэгъусэ 56-рэ апэрэу къэзэрэщагъэх, 42-р – ятIонэрэу. ГухэкI нахь мышIэми, мыгъэ къэзэрэщагъэхэм япчъагъэ нахьи зэхэкIыжьыгъэхэр нахьыб (143-рэ).
IэкIыб къэралыгъо чыжьэхэм къарыкIыгъэу мыгъэ зи зэготтхагъэп. Ау гъэшIэгъонэу шъу­лъытэнкIи хъун, илъэс заулэкIэ узэкIэIэбэжьымэ къэхъугъэ хъугъэ-шIагъэм игугъу къэс­шIыщт. Станицэу Джаджэм щыщ пшъашъэр Пакистан къикIыгъэу Москва щеджэщтыгъэ кIалэм нэIуасэ фэхъуи, мыщ къыщызэрэщагъэх, псэогъу зэрэзэфэхъугъэхэр тиотдел щыт­тхыгъ.
— Пчъагъэхэм ягугъу къэ­тшIынэу зэредгъэ­жьагъэзэ мы илъэсым щыIэныгъакIэу шъуирайон къыфихьыгъэхэм ягугъу къытфэшIыба.
— ПIалъэу зигугъу къэтшIырэм къыкIоцI Джэджэ районым сабыи 127-рэ къыщыхъугъ, ахэм ащыщэу 66-р – кIалэх, 61-р – пшъашъэх. Бэмэ афамыусырэ цIэ гъэшIэгъонэу тызэрихьылIагъэхэр: Одисей, Елизар, Сармат, Оливия, Ярмила, Мулиат.
— Галина, мы уахътэм ныбжьыкIэхэр унэгъошIэным дэгуIэхэрэп. О сыд еплъыкIа ащ фыуиIэр? Унагъом иинститут гъэпытэгъэным епхыгъэ Iофтхьабзэу режъугъэкIокIыхэрэм сыда анахь къахэбгъэщын плъэкIыщтыр?
— Сыд фэдэрэ лъэхъани унагъом имэхьанэ зэхъокIырэп. Илъэсишъэ пчъагъэхэм къа­кIоцI лIэуж зэфэшъхьафхэр зэрипхыхэзэ, сыд фэдэ лъэныкъо­кIи обществэмрэ къэралыгъомрэ япытапIэу унагъор щыт. Къэзэрэщэхэрэм зызэгуатхэным, сабыибэ яIэным, унагъомкIэ пшъэдэкIыжьэу ахьырэм имэхьанэ зыкъегъэIэтыгъэным фэIорышIэрэ къэралыгъо политикэу Урысыем щыпхыращырэм Адыгеим дырегъаштэ. Унагъор ары цIыфыр насыпышIо зышIырэр. Арышъ, унагъом иинститут мэхьанэшхо иI. Унагъом, шIулъэ­гъум ыкIи шъыпкъагъэм я Мафэ хэтэгъэунэфыкIы, илъэсыбэ зэдэпсэугъэ зэшъхьэгъусэхэр, ныбжь хэкIотагъэ зиIэхэр, ныхэр, сабыеу къэхъугъакIэхэр тэгъашIох. Мы Iофтхьабзэхэм ныбжьыкIэхэр къахэтэгъэлажьэх.
— Тхьауегъэпсэу гущыIэгъу укъызэрэтфэхъугъэмкIэ.
ГущыIэ уж: ЦIыфыр къэхъу, мэпсэу, мэлIэжьы, граждан Iофхэм язытет тхыгъэнымкIэ актхэм илъэуж къахэнэ. ТищыIэныгъэ мэхьанэ зиIэ хъугъэ-шIагъэу хэхъухьэхэрэр мыщ зэкIужьэу щатхых. А пстэуми лъапсэ афэхъурэр ЗАГС-м икъу­лыкъушIэхэм яIофшIагъ.
Iэшъынэ Сусан.
Сурэтхэр: Джэджэ районым и ЗАГС.