Ахъщэ къолъхьэ тын-Iыхыным пэшIуекIогъэным иIофыгъохэм афэгъэхьыгъэ зэхэсыгъо Адыгэ Республикэм и Покуратурэ бэмышIэу щыкIуагъ.

Ащ хэлэжьагъэх ахъщэ къолъхьэ тын-Iыхыным пэшIуекIогъэнымкIэ хэбзэгъэуцугъэр гъэцэкIагъэ зэрэхъурэм лъыплъэгъэнымкIэ прокуратурэм иIофышIэхэу Максим Новоселецкэр ыкIи Евгений Базаровыр.
Максим Новоселецкэм къызэриIуагъэм­кIэ, 2024-рэ илъэсым ахъщэ къолъхьэ тын-Iыхыным пэшIуекIогъэнымкIэ ­Лъэпкъ стратегием ыкIи Лъэпкъ планым игъэцэкIэн къадыхэлъытагъэу респуб­ликэм и Прокуратурэ хэбзэ гъэцэкIэкIо, хэбзэухъумэкIо ыкIи лъыплъэн къулыкъухэм зэпхыныгъэ адыряIэу Iоф ада­шIагъ.
2024-рэ илъэсым мэзэ 11-у пыкIы­гъэм къолъхьэ тын-Iыхын нэшанэ зиIэ бзэджэшIэгъи 141-рэ республикэм щагъэунэфыгъ. Ахъщэ къолъхьэ тын-Iыхын бзэджэшIагъэу зэрахьэхэрэм янахьыбэр къуалъхьэ зэраратыгъэм, бюджет ахъщэр зэратыгъугъэм ыкIи зэраштагъэм япхыгъэх. ГущыIэм пае, къолъхьэ тын-Iыхыным епхыгъэ хъугъэ-шIэгъэ 47-рэ къыхагъэщыгъ (блэкIыгъэ илъэсым мыщ фэдэ иуахътэ егъэпшагъэмэ, фэдитIукIэ нахьыб), къуалъхьэ аштагъэу хъугъэ-шIэгъэ 17, къуалъхьэ аратыгъэу – 17, нэмыкIхэри.
Мы лъэныкъом епхыгъэ бзэджэшIагъэ зезыхьэгъэ нэбгырэ 32-рэ хьыкумым ыгъэмысагъ.
ГущыIэм пае, эксперт учреждением иотделение ипащэ ыкIи хьыкум-медицинэ экспертым алъэныкъокIэ къызэIуахыгъэ уголовнэ Iофым Теуцожь район хьыкумыр хэплъагъ. ЗэрагъэунэфыгъэмкIэ, отделением ипащэ бзэджэшIэгъэ 20 фэдиз зэрэзэрихьагъэм (ышIэзэ къуа­лъхьэ зэриштагъэм, иIэнатIэ къызэрэзфигъэфедагъэм, бюджет мылъку зэритыгъугъэм) алъэныкъокIэ агъэмысагъ. Хьыкум-медицинэ экспертым ишIэ хэлъэу гъогогъуи 5 къуалъхьэ къызэраIихыгъэм ыкIи гъогогъуи 3-рэ бюджет мылъкур зэритыгъугъэм афэшI агъэмысэ.
Хьыкумым зэригъэунэфыгъэмкIэ, 2019-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу ­2022-рэ илъэсым нэс отделением ипащэ хьыкум-медицинэ экспертыр игъусэу сомэ мини 5-м къыщегъэжьагъэу мин 30-м нэс къаIахыгъ. ЛIагъэхэр экспертизэ амышIхэу охътэ кIэкIым къыкIоцI ар къэзыушыхьатырэ тхылъыр ыпкIэ хэлъэу аратыжьыщтыгъ. Ащ нэмыкIэу, зидунай зыхъожьыгъэхэр агъэтIылъы­жьынхэм фэгъэхьазырыгъэнхэм пае медицинэ фэIо-фашIэхэм апэIуагъэхьанэу яIахьылхэм хьыкум-медицинэ экспертым ахъщэ ратыгъ. ЗэкIэмкIи къуалъхьэу аштагъэр ыкIи атыгъугъэр сомэ мин 600-м ехъу.
Прокурорыр зэрэкIэдэугъэм тетэу хьыкумым отделением ипащэ илъэси 10 хьапс тырилъхьагъ ыкIи илъэси 8 пIалъэ­кIэ врачэу Iоф ышIэн фимытэу унашъор ышIыгъ. Хьыкум-медицинэ экспертым илъэси 8 хьапс тырилъхьагъ, ащи илъэ­си 6 пIалъэкIэ врачэу Iоф ышIэн фитыщ­тэп.
Евгений Базаровым къызэриIуагъэмкIэ, къэралыгъо ыкIи муниципальнэ къулыкъушIэхэм яхэбзэ пшъэрылъхэр зэрагъэцакIэхэрэм анаIэ тырагъэтыгъ. Къолъхьэ тын-Iыхын нэшанэ зиIэ бзэджэшIагъэу зэрахьэхэрэм, IэнатIэхэм аIутхэу хэбзэгъэуцугъэр зыукъохэрэм якъыхэгъэщынкIэ пэшIорыгъэшъ Iоф­тхьабзэхэр прокуратурэм зэхищагъэх. Мы лъэныкъомкIэ уплъэкIунэу ашIыгъэ­хэм къызэрагъэлъэгъуагъэмкIэ, къолъхьэ тын-Iыхын нэшанэ зиIэ бзэджэшIагъэ зэрахьагъэу IэнатIэ зыIыгъ нэбгыри 5-мэ цыхьэ афамышIыжьэу IофшIапIэхэм аIуагъэкIыгъэх.
Хэбзэгъэуцугъэм къызэрэдилъытэу, къэралыгъо ыкIи муниципальнэ къулыкъушIэхэм мылъкоу ыкIи федэу яIэр, агъэкIодыгъэр зыфэдизыр зэрытхэгъэ тхьапэр аIэкIагъахьэмэ, прокуратурэм икъулыкъушIэхэм ренэу уплъэкIунхэр зэхащэх. Мы лъэныкъомкIэ хэукъоныгъэ зышIыгъэхэр къыхагъэщыгъэх ыкIи IэнатIэ зыIыгъ нэбгырэ 56-мэ дисциплинарнэ пшъэдэкIыжь атыралъхьагъ.
Къолъхьэ тын-Iыхыным пэшIуекIогъэнымкIэ экспертизэм иIофшIэн хахьэу къэралыгъо хэбзэгъэуцугъэм ыкIи чIыпIэ зыгъэIорышIэжьын къулыкъухэм яшэпхъэ правовой актхэр гъогогъу 234-рэ аукъуа­гъэу къыхигъэщыгъ.
Къолъхьэ тын-Iыхыным ылъэныкъокIэ зэрахьэгъэ бзэджэшIагъэм зэрарэу арагъэшIыгъэ сомэ миллиони 3,377-м икъегъэгъэзэжьынкIэ прокурорхэм ядэуи 3-мэ хьыкумыр ахэплъагъ. Ащ щыщэу сомэ миллион 1,6-м къырагъэгъэзэжьыгъ.
Прокурорхэм яунашъокIэ юридическэ нэбгыритIумэ административнэ тазырэу сомэ миллиони 3,5-рэ атыралъхьагъ. Къэралыгъо ыкIи муниципальнэ къулыкъушIэу щытыгъэхэм хэбзэнчъэу Iоф зэрарагъэшIагъэм къыхэкIэу IэнатIэ зыIыгъ ыкIи юридическэ лицэ 12-мэ тазырэу сомэ мин 420-рэ атыралъхьагъ.
Прокурорхэм къызэраIуагъэмкIэ, ахъщэ къолъхьэ тын-Iыхыным ылъэныкъокIэ хэбзэухъумэкIо къулыкъухэм яIофшIэн шIуагъэ къытэу зэхащэным лъэкIэу яIэр зэкIэ рахьылIэныр, общест­вэмкIэ щынагъо къэзытырэ бзэджэшIагъэхэр нахь макIэ шIыгъэнхэр прокуратурэм иIофышIэхэм пшъэрылъэу зыфагъэуцужьыхэрэм ащыщ.
КIАРЭ Фатим.
Сурэтыр: АР-м и Прокуратур.