Хэтрэ лъэпкъкIи ныдэлъфыбзэр ным ыкIи нэм ачIыпI. Ащ пхегъахъо, уеIэты, зыкъыуегъэгъоты.

Уахътэр псэу мачъэ, ащ къыхэкIэу, шIэгъэн фаеу кIэкIэтэкъури макIэп. Непэ тэ, адыгэхэмкIэ, анахь Iофыгъо инэу тапашъхьэ итыр адыгабзэм икъызэтегъэнэн, ар зэрифэшъуашэу лэжьыгъэныр ыкIи а зэкIэ ухъумэгъэныр ары. НэмыкIэу къэпIони плъэкIыщт: тыадыгэу ты­къызэтенэнэу тыфаемэ, ушъхьагъунчъэу, ини цIыкIуи ащ тырыгущыIэн фае.
Щэч хэлъэп, анахь зэшIомыхыгъэмэ мыхъущтыр адыгабзэм иIофыгъу. Ащ къыхэкIэу, мы лъэныкъомкIэ ашIэрэр, афэукIочIырэр зэдгъашIэмэ тшIоигъоу гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ респуб­ликэ институтэу Т. М. КIэращэм ыцIэ зы­хьырэм бзэшIэныгъэмкIэ иотдел ипащэу, филологие шIэныгъэхэмкIэ док­торэу Анцокъо Сурэт зыфэдгъэзагъ. Ащ ­Адыгэ педучилищыр ыкIи заочнэу Адыгэ къэра­лыгъо университетыр къыухыхи, Iоф­шIэ­ныр Мыекъопэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэу
N 35-м (илъэси 4-рэ), ащ пыдзагъэу Мые­къопэ гурыт имыкъу еджапIэу N 20-м, апэм — ублэпIэ классхэмкIэ кIэлэ­егъа­джэу, етIанэ апшъэрэ классхэмкIэ адыгабзэмкIэ илъэс 14 Iоф ащишIагъ. Егъэ­джэн-зэгъэшIэн, зэхэфынымкIэ дэгъоу зиушэтыгъ ыкIи наукэмкIэ зигъэзагъ.
2006-рэ илъэсым шIэныгъэ институтым Iоф щишIэнэу бзэм иотдел къаштагъ, илъэс заулэрэ еджапIэм ыкIи институтым зэготэу ащылэжьагъ. Егъэджэн шIыкIэ-­амалэу IэкIэлъ хъугъэхэр адыгабзэм изэ­гъэшIэнкIэ научнэу къыгъэшъыпкъэ­жьынхэу Анцокъом джащыгъум тыриубы­тагъ. Аспирантурэри къыухыжьи, кандидат диссертациер «Адыгабзэм имыдэныгъэ шъуашэ инэшанэхэр» зыфиIорэмкIэ 2009-рэ илъэсым къыушыхьатыгъ. Илъэси 10 ащ тешIагъэу доктор диссертациер «Адыгэ фольклорым ибзэ нэшанэхэр» зыфиIорэмкIэ къыгъэшъып­къагъ. Илъэс 18 хъугъэу бзылъфыгъэм гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ респуб­ликэ институтым Iоф щешIэ, 2019-рэ илъэсым щегъэжьагъэу отделым ипащ. Егъэджэн-гъэсэн опытышхоу IэкIэлъым къыпкъырыкIызэ, адыгабзэм икъызэтегъэнэн-зэгъэшIэн ишъыпкъэу дэлажьэ.

— Сурэт, бзэшIэныгъэ отделэу узипащэм щылажьэхэрэр, ­шъхьадж зыфэгъэзагъэр ори уахэтэу, IофшIагъэу шъуиIэр ыкIи мы илъэсэу икIырэмкIэ наукэм хахъоу фэшъушIыгъэр тшIэмэ тшIоигъуагъ.
— БзэмкIэ отделыр институтымкIэ анахь инмэ ащыщыгъ, ыпэкIэ мыщ нэ­бгыри 8 щылажьэщтыгъ, джы тызэрэхъу­рэр нэбгыри 5. Ахэр зэлъашIэрэ бзэшIэ­ныгъэлэжьхэу Бырсыр Батырбый, Тэу Нуриет, Тыгъужъ Гощсым, Атэжьыхьэ Сэй­хьат, сэры — Анцокъо Сурэт.
Бырсыр Батырбый илъэс пчъагъэм бзэшIэныгъэр лъэныкъуабэкIэ ыушэтыгъ, ышIэрэр ыкIи шIагъэу иIэр бэдэд. Мы илъэсымкIэ Батырбый темэ инэу «Джырэ адыгабзэм играмматикэ абхъазыбзэм егъэпшагъэу» зыфиIорэм дэлэжьагъ. Ащ нэмыкIэу «Русско-адыгейский, кабардино-черкесский словарь» зыфиIорэм ты­зэгъусэу илъэси 4 фэдиз хъугъэу тыдэлажьэ, ащ иапэрэ Iахь къихьащт 2025-рэ илъэсым къыдэкIынэу щыт.
Анцокъо Сурэт гъусэ иIэу адыгабзэкIэ ыкIи урысыбзэкIэ тхылъэу «Джырэ адыга­бзэм ибзэ хабзэхэр» зыфиIорэр кIэлэеджакIохэм, студентхэм ыкIи ежь-­ежьырэу бзэр зэзыгъашIэхэрэм апае къыдигъэкIыгъ.
Тхылъым джырэ адыгэ литература­бзэм играмматикэ гъэкIэкIыгъэу ыкIи гурыIогъошIоу къыщытыгъ. Бзэм иIахьхэм ащыщхэу фонетикэр, лексикэр, морфологиер, тамыгъэгъэуцуныр, синтакси-
сыр кIэкIэу къыщытхыхьагъэх. Тхылъыр адыга­бзэр языгъэхьырэ кIэлэегъаджэ-
хэм ыкIи бзэр зышIэмэ зышIоигъохэм къашъхьапэщт.
Тэу Нуриет ыпэкIэ къыдэкIыгъэ урыс-­адыгэ гущыIалъэхэм къадэхьэгъэ урыс гущыIэхэр икъоу адыгабзэкIэ къэтыгъэн­хэм, цIыфыцIэхэм адэлажьэ.
Атэжьыхьэ Сэйхьат урыс ыкIи адыгэ гущыIэухыгъэхэм язэхэтыкIэ-гъэпсыкIэ Iоф дешIэ.
Тыгъужъ Гощсымэ адыгэ фразеологиз­мэхэм ягущыIалъэ (анахьэу Ю. Тхьаркъуахъом фразеологиемкIэ игущыIалъэ иIэубытыпIэу) хэгъахъохэр фишIыхэзэ дэлажьэ.
— СиятIонэрэ упчIэ зыфэгъэзэгъэщтыр адыгабзэм икъызэтегъэнэн-зэгъэшIэнкIэ Iофэу шъу­шIагъэр ары. БзэмкIэ ыкIи литературэмкIэ тхылъхэр щы­Iэха? Шъо ахэм шъузэрахэла­жьэрэр?
— Тиныдэлъфыбзэ икъызэтегъэнэн-­ухъумэн хэтрэ адыгэкIи анахь мэхьанэ зиIэу сеплъы. Тэ институтым иIофышIэ-­шIэныгъэлэжьхэр зэрэтлъэкIэу ащ тыхэ­лажьэ 2019-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу непэрэ мафэхэм къанэсыжьэу. Шъыпкъэ, мы тхылъхэм якъыдэгъэкIын-­гъэхьазырын нахь фэгъэагъэр АР-м гъэ­сэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэрэ сэнэхьат IэпэIэсэныгъэм зыщыхагъэхъорэ институтымрэ арых. Ахэм игъоу алъэгъоу зыкъызытфагъа­зэкIэ, тэри, тиуниверситетхэм якIэлэ­егъаджэхэм ащыщхэри тхылъхэм якъыдэгъэкIын зэфэдэу тыдэлажьэ. Къыхэзгъэщымэ сшIоигъор, адыгабзэм ыкIи адыгэ литературэм язэгъэшIэнкIэ а 1 — 11-рэ классхэм апаекIэ учебникхэр, мэкъэпчъым (азбукэм) къыщежьэу къы­зэрэдэдгъэкIыгъэхэр ары. Ахэр федеральнэ переченым хэхьагъэх.
«Адыгэ мэкъэпчъ чэф» зыцIэ тхылъ ин дахэр кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм е еджапIэм чIэхьэгъэ къодыехэм атегъэпсы­хьагъ, ащ иавторыр Анцокъо Сурэт. Хьарыфылъэм хэт хьарыф 66-рэм мыщ нэIуасэ уафешIы. Мэкъэ пычыгъохэр зыхэт гущыIэ къызэрыкIохэр, сурэтхэр ягъусэхэу, усэхэр, сурэтхэмкIэ гъэкIэ­рэ­кIагъэхэу, къыщытыгъэх. Усэхэр, гущы­Iэжъхэр адыгабзэкIи урысыбзэкIи тхылъым къыдэхьагъэх. Мы зэкIэм яшIуагъэкIэ, сабыйхэм апэрэ шIэныгъэ­хэр ыкIи пIуныгъэ гъэнэфагъэ агъоты.
Тхылъым къыщытыгъэ хьарыф пэпчъ QR-код игъус, ащ хъытыум урещэ: зэкIэ гущыIэхэр ыкIи хьарыфхэу къащытыгъэ­хэр олъэгъух, уядэIун, къадэпIон амал къыуеты, джэгукIэ десэхэри ахэм къа­кIэлъэкIох, ор-орэу зыуушэтын амал къыуаты. Мы тхылъыр ятIонэрэу къыты­радзэжьыгъ.
ТизэдэгущыIэгъу къыхэлэжьэрэ шIэны­гъэлэжьэу, бзэ отделым ипащэу Анцокъо Сурэт сиупчIэхэр ышIэщтыгъэм фэдэу къыдэкIыгъэ учебникэу, нэмыкIэу къыздиштагъэр бэ.
АдыгабзэмкIэ зэреджэщтхэ тхылъхэр къыдэкIыгъэх, ахэмкIэ мы аужырэ илъэс­хэм рагъаджэх. Учебник пэпчъ «Адыга­бзэ» зэреджагъэхэр. А 1 — 2-рэ классхэм апае тхылъитIум Iоф адэзышIа-­
гъэр ыкIи яавторыр Апыщ Фатим. Я 3-рэ классым ием КIэсэбэжъ Нэфсэт гъусэ иIэу, я 4-рэ классымкIэ Анцокъо С., Мамый М.
Джащ фэдэу класс пэпчъ «Адыгабзэ» зыцIэ учебникхэм кIэлэегъаджэхэм апае методикэ IэпыIэгъу-тхылъ ягъус. Ащи изакъоп, тхэн IофшIэнхэмкIэ тетрадыр ягъусэжь. Мыхэр зэкIэ федеральнэ къэ­ралыгъо гъэсэныгъэ шапхъэмрэ ублэпIэ зыкI гъэсэныгъэм иа I — IV-рэ классхэм ащарагъэшIэрэ предметэу «Адыгабзэ» зыфиIорэм ипрограммэрэ адештэх.
Ау зэкIэ мы егъэджэн учебникхэм, IэпыIэгъухэм, тхэн IофшIэнхэмкIэ тетрадым, шъыпкъэр пIощтмэ, уинми тIэкIу пшъхьэ ахэунэзыхьэ. Ащ елъытыгъэу, еджакIохэми тIэкIу къяхьылъэкIын ылъэ­кIыщт. Ау зэкIэми анахь шъхьаIэр къэп­штэн ыкIи бгъэфедэн плъэкIынэу щыт тхылъхэр щыIэ зэрэхъугъэхэр ары.
Адыгабзэм изэгъэшIэн-къызэтегъэнэн лъэныкъокIэ гъэзагъэу мы илъэсэу икIы­рэм IофшIэгъэ гъэнэфагъэ иI гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтэу Т. КIэращэм ыцIэ зыхьырэм бзэшIэныгъэмкIэ иотдел, джыри ащ къы­фэдгъэзэжьынышъ, шIагъэу иIэхэм шъуа­фэдгъэнэIосэщт.
— Тхьауегъэпсэу, Сурэт, IупкIэу, зэгъэкIугъэу зэкIэ къызэрэтфэпIотагъэмкIэ.
— Ори, опсэу.
ДэгущыIагъэр
Мамырыкъо Нуриет.