Сэнэхьатыр зэбгъэгъоты пшIоигъуа? Ащы­гъум АР-м и Театральнэ зэхахьэ занкIэу екIуалI. Уры­сыем итеатральнэ еджапIэ анахь дэгъухэм ыпкIэ хэмылъэу ащеджэн амал зыгъотыщт творческэ ныб­жьыкIэхэм яхэшыпыкIын АР-м и Театральнэ зэхахьэ щэкIо. Еджэн ужым ахэм къагъэзэжьынышъ, республикэм итеатрэхэр къагъэбаищтых.

— Анахь макIэмэ, нэбгырэ 50 тыугъоинэу тыфай. Къахэтхыщтхэм зыщеджэщтхэ еджапIэхэр ежьхэм ятIощт. ДжырэкIэ ар шъхьэихыгъэ тшIырэп. Мы мазэм Москва сыкIонэу щытышъ, ахэр дгъэнэфэщтых. ШъхьаIэр — еджапкIэр, гъогупкIэр, зыщыпсэущтхэм ыуасэ республикэм афитыщт. Шъхьа­фэу, мазэ къэс мини 10-м къы­щегъэжьагъэу 15-м нэсэу театрэм истипендие афэдгъэ­нэфэнэу тыфай. ЕджапIэм къа­ритыщтыри, социальнэ тынри зэхахъомэ, макIэ мыхъунэу сэлъытэ. Актер сэнэхьатым лэ­жьэпкIэ тэрэз пымылъэу зы­лъытэрэ ны-тыхэри згъэгупсэфыхэ сшIоигъу. ЛэжьапкIэр непэ ифэшъуашэу щыт. Мары илъэсым къыкIоцI ащ заулэрэ къы­хэхъуагъ. Ащ фэшъхьафэу кIэ­гъэгушIу ахъщэхэр (премиехэр) ятэтых. Непэ пшъэрылъыр актер сэнэхьатым ифэшъошэ лэжьапкIэ къыкIэкIоныр, фэныкъуагъэ ямыIэныр ары. Джащ фэдэу киностудиехэм тадэлажьэ. Фильм­хэм нахьыбэрэ ахэлэ­жьэн­хэм тыпылъ. Мы илъэсым ар бэхэм къадэхъугъ. КъэIогъэн фае, актер закъохэр арэп ащ фэдэ IофшIэным хэлажьэхэрэр. Мары Евгений Мироновыр къы­зэкIом, гримхэр зышIыхэрэр, постижер зыфатIохэрэр адэлэ­жьагъэх. Арышъ, еджэнэу фаехэмкIэ амалышIу. Тиактерхэми «джыри зэ теджэмэ хъущта?» аIошъ къысэупчIых (мэщхы), — тыщигъэгъозагъ АР-м искусствэхэмкIэ изаслуженнэ IофышIэу, АР-м и Театральнэ зэхахьэ ихудожественнэ пащэу Ацумыжъ Рустам.
— «Сыактерынэу сыфай, сыфеджэ сшIоигъу» зы­Iоу къышъуфакIорэм сыдэущтэу зыкъыгъэхьа­зырын фая? Сыда ышIэн фаер?
— ДжырэкIэ, гъэтхапэм и 30-м нэс, шIоигъоныгъэ зиIэхэр тэтхых. Ащ дакIоу щылэ мазэм ахэм тадэлажьэу тыублэщт, ищы­кIэгъэ къэбарыр аIэкIэд­гъэхьащт. Гъэнэфагъэ ахэр ак­тер тэ зэрэтымышIыщтхэр. Езыгъэджэщтхэм ахэр хьазыр­хэу, актер хъугъахэхэу ящыкIагъэхэп. Ахэм ящыкIагъэхэр ежь зыфаер зыхашIыкIыщт ныб­жьыкIэхэр ары.
— Къэралыгъом итеат­ральнэ еджапIэхэм жъугъэкIощтхэр сыд фэдизрэ еджэщтха?
— Илъэсищырэ еджэщтых, яплIэнэрэм театрэхэм къагъэ­зэ­жьынхэшъ, ащылэжьэщтых, дип­лом IофшIагъэхэр агъэхьазы­рыщтых. Гухэлъэу тиIэхэм ащыщ АКъУ-м илъэпкъ факультет иаужырэ илъэс еджэгъу нэсыгъэхэр тиныбжьыкIэхэр зыдэщыIэхэм дгъакIохэзэ адыгабзэ зыIулъхэм Iоф адядгъэшIэнэу. Мазэ къэса, мэзитIуа — дгъэ­нэфэщт, ау зэблэкIхэзэ адыгабзэмкIэ Iоф адашIэнэу тыфай. Зэрысыщтхэри, зэрэкIощтхэри тэ тпшъэ дэкIыщт, — къыддэгуащэ тигущыIэгъу.
Театральнэ зэхахьэм ригъэ­кIокIырэ хэшыпыкIыным хэлэ­жьэнхэ зылъэкIыщтхэр я 11-рэ илъэс еджэгъур къэзыухыхэрэр, гурыт сэнэхьат зэзыгъэгъотыгъэ­хэр е сэнэхьатэу къыхихыгъэр зэблэзыхъу зышIоигъо ныбжьыкIэхэр ары. Непэрэ мафэм ехъулIэу республикэм ичIыпIэ зэфэшъхьафхэм ащыщ нэбгырэ 20-мэ зыкъагъэ­лъэ­гъуагъ. Мазэрэ ныкъорэм къыкIоцI, ныб­жьыкIэхэм яугъоин шэкIогъум аублагъ, пчъагъэр мыма­кIэу Ацумыжъ Рустам елъытэ.
— Мы IофшIэным гъэсэныгъэмкIэ районхэм ягъэIорышIапIэхэр къыхэтэгъэлажьэх. Къэбарыр зэкIэми алъыдгъэIэсынэу тыфай. Тэ нахьыбэу тызыфаер районхэм, чылэхэм адэс ныбжьыкIэхэр ары. Сыдигъуи ары зэрэщытыгъэр. «Налмэсым» пайи, театрэри джащ фэд, чылэхэм адахьэхэзэ сэнаущыгъэ зыхэлъхэр къадащыщтыгъэх. ТелевидениемкIи къэбарыр къэ­тэты, зэкIэми зэхахынэу, ашIэ­нэу тыфай, — еIо Ацумыжъ Рустам.
2025-м ныбжьыкIэхэр еджакIо агъэкIонхэр мурад благъэмэ, нахь чыжьэ гу­хэлъхэри щыIэх. Апэрэ кIогъум хэфагъэхэм сэнэхьат агъотэу къы­загъэзэжькIэ, 2028-м нэ­мыкI куп аугъоищт. Ащ дэжьым анаIэ зытырагъэтыщтхэр, рагъэджэщт­хэр режиссерхэмрэ, сурэтышI­хэмрэ. Ау джырэкIэ актерхэр ыпэ игъэшъыгъэнхэр ищыкIэгъэ дэдэу АР-м и Театральнэ зэхахьэ ипащэ къыхегъэщы.
— КъыжъугурыIоным пае мы­рэущтэу къэсIон. Непэ тиактерхэм аныбжь укъыпкъырыкI­мэ, гурытымкIэ илъэс 42-рэ. Спектаклэ дэгъухэр дгъэуцунхэу тыфаемэ, ныбжьыкIэхэр тищыкIагъэх. ИскусствэхэмкIэ колледжэу Тхьабысымэ Умарэ ыцIэ зыхьырэр къэзыухыгъэ нэбгырих мыгъэ тштагъэ. Ахэм заочнэу апшъэрэ гъэсэныгъэ зэрагъэ­гъотыжьы ыкIи Iоф ашIэ. Арышъ, сыд фэдэрэ лъэныкъомкIи IэпыIэгъу тафэхъуным тыфэхьазыр. Мары ахэр бэмышIэу Москва къикIыжьыгъэх. КIэлэ­егъэджэ анахь дэгъухэр мэфи- пшIырэ къадэлэжьагъэх. Вахтанговым итеатрэ джыри зы дгъэкIуагъ. Актер IэпэIэсэны­гъэмкIэ Евгений Князевым Iоф къыдишIэщт. Мары Театрэшхоми (Большой театр) къыIощтым те­жэ. КъэгъэлъэгъоныкIэ ыгъэуцу зыхъукIэ, тисурэтышI ныбжьыкIэхэм зыкъыщагъэсэнэу дгъэ­кIонхэу тыфай. Ащ фэдэ дэкIыгъохэр ищыкIэгъэ дэдэх, — еIо тигущыIэгъу.
— Ащ фэдэ зэдэлэжьэныгъэм гупчэ театрэхэр псынкIэу къеуцуалIэха? Агу рехьа?
— Агу рехьы, зафэбгъэза­гъэу «хьау» аIорэп. Мары бэмышIэу Безруковым иакадемие ащ ты­щытегущыIагъ. Зэдэлэжьэны­гъэмкIэ, актерхэм яшIэныгъэхэм ахагъэхъонымкIэ зыдэдгъэкIошъущтхэмкIэ къэбархэр итэу, тыхахьэмэ, тызэдэгущыIэшъунэу приложение горэ тиIэн фаеу тлъытагъэ. Тэри, Театральнэ зэ­хахьэмкIэ, джащ фэдэу лъэныкъо лъэшэу тиIэмкIэ тадэгощэн тлъэкIыщт.
— Адыгеим илъэныкъо лъэшыр сыда? Къэралыгъо театрэ пэрытхэм яартистхэр къызебла­гъэ­­хэкIэ, сыда къыхагъэ­щырэр?
— ЫпэрапшIэу актерхэр ары. Урыс ыкIи адыгэ труппэхэр ашIолъэшых. Техникэм ылъэныкъокIи джащ фэдэу тыкъыхагъэ­щы. СурэтышIхэми ацIэ къыраIо, сыда пIомэ декорациехэр зэкIэ тэр-тэрэу тэшIых. ЗыхэтшIыкIыщтыр тэщэфы къодый ныIэп. Ащ бэу мэхьанэшхо иI. «Па­чъыхьэу Эдип» зыпштэкIэ, гущыIэм пае, Чэчэным тщэгъагъэ. Спектаклэ 200-м ехъумэ хэлэ­жьэнхэ ашIоигъоу тхылъхэр къа­тыгъагъ, ау хэфагъэр 13 ныIэп. Ахэм тэ тахэтыгъ. Моск­ва къикIыгъэ экс­пертэу ащ еплъыгъэхэр къэ­гъэлъэгъон ужым къыскIэры­хьэхэти, ыуасэм­кIэ къысэуп­чIыщтыгъэх. Спектак­лым сомэ миллионитIу тефагъ. АР-м и ЛIышъхьэ ар къы­титыгъ. СурэтышI-сценографым, видеографым, режиссерым яттыгъэр, шэкIхэр, нэфы­нэм пае осты­гъэхэр — а зэ­кIэми сомэ миллионитIур афи­къугъ. Ар зясэIом, агъэшIэ­гъуагъ. Москва а зэ­кIэ­мэ, анахь макIэмэ, сомэ миллион 15 ащы­тефэщтыгъэу ­аIуагъ. Сыд ащ иушъхьагъур? Деко­рациехэр ежь театрэхэм ашIы­хэрэп. ЗэзэгъыныгъэкIэ зыго­рэхэм къафашIы. Тэ а пстэур зышIыщтхэр тиIэх.
Джыдэдэм «Пачъыхьэу Эдип» зэнэкъокъу-фестивалэу «Золотая маска» зыфиIорэм хэфагъ. Адыгэ ыкIи урыс театритIум ятарихъкIэ апэрэу ар къыддэ­хъугъ. Спектаклэхэр ыпэкIи хэ­лажьэщтыгъэх. Ау зыми пхырыкIыщтыгъэхэп. Джы «соискатель» зыфаIорэм тынэсыгъ, хэ­шIыкIышхо зиIэхэр ащ еплъын­хэшъ, нэужым осэшI купыр хэплъэщт. Мы илъэсым ыкIэ нэс къэнэфэщт тшIошIыгъ, ау адрэ гъэм тыхэхьащт, — къыт­фиIотагъ Рустам.
Тарихъым епхыгъэ къэгъэ­лъэгъонхэм ягъэуцун АР-м и Лъэпкъ театрэ нахьыбэ ышIын игухэлъ. Театральнэ зэхахьэм ипащэ къызэриIуагъэмкIэ, къэ­кIорэ илъэсым ахэм игъэкIотыгъэу адэлэжьэщтых, сыда пIомэ уахътэми ар къегъэнафэ, цIыф­хэми ящыкIагъэу алъытэ.
— ЦIыфхэм зыгорэ япIон, уадэгущыIэн фае. Пьесэ пштэу бгъэуцущтыр непэрэ театрэп. БлэкIыгъэм тыкъыпкъырыкIызэ, тэ тихудожественнэ еплъыкIэкIэ инсценировкэхэр тшIынхэ фае. Спектаклым цIыфыр зеплъыкIэ зыгорэм ригъэгупшысэнэу ары, кIэухым упчIэ иIэнэу е джэуап ыгъотынэу. Непэрэ театрэр джащ фэд. Арышъ, щылэ мазэм къыщегъэжьагъэу репертуарыр зэблэтхъущт, ащ тыдэлэжьэщт.
— Ар ищыкIагъэу зэ­хэошIа?
— Ары, зэхэсэшIэ. ЦIыфхэм яIофыгъо горэхэр къэтIэтынхэу тыфай. Марыба «СышъолъэIу, сыжъугъэтIылъыжь» зыфиIорэмкIэ арыба тшIагъэр, инсцениров­кэхэр тшIыгъэ. КIэухыр пIомэ, ублапIэр арымэ, ар тэ къэтыугупшысыгъ, сюжетыр непэрэ мафэм диштэу ыкIи ныбжьыкIэхэм ашIогъэшIэгъонынэу. СэмэркъэумкIэ еплъыхэрэр тэ­гъэубэлэрэгъых, етIанэ лъэпкъым инепэрэ гумэкIыгъо къэтэIэты — бзэр, тыбзэкIэ тызэрэмыгущыIэрэр. ЕтIанэ гу зылъыттагъэр — ныбжьыкIэхэр нахьыбэу къытфакIохэ хъугъэх. Ар зихьатырыр къэгъэлъэгъонэу дгъэуцухэрэм ядэгъугъ, амалэу дгъэфедэхэрэр. Тыгъосэрэ шIыкIэхэмкIэ непэ Iоф тшIэмэ къыт­фэкIощтхэп. Е къэкIощтхэр джа есагъэ горэхэр ары, ау ныбжьыкIэщтхэп, — еIо Рустам.
Театральнэ зэхахьэм иIоф­шIэнкIэ мурадыбэ зыфегъэуцу­жьы. Зигугъу къэтшIыгъэхэр ягухэлъхэм яIахь къодый. Ау шъхьаIэу къыхигъэщырэр: къяп­лъыхэрэм ялIэужыкIэ яIэным пае ежьхэми Iоф зыдашIэжьын, ясэнаущыгъэ зырагъэужьын, актер ныбжьыкIэхэр апIунхэ фае. Къэралыгъом итеатрэ пэ­рытхэм еджакIо зэрагъэкIощтхэр ащкIэ зы лъэбэкъу. ЗыгорэкIэ творческэ сэнаущыгъэ зыхэзылъэгъожьырэ щыIэмэ, джыри зитхынэу уахътэ иI. 2025-рэ илъэсым игъэтхэпэ мазэ ыкIэ нэс шIоигъоныгъэ зиIэхэм АР-м и Театральнэ зэхахьэ къяжэ.
Анцокъо Ирин.