ЦIыфым ипсауныгъэ къызызэIыхьэкIэ, ынэ нурэу кIэлъыр мэкIоды, гуIэзэ IэзапIэм макIо. Мыщ дэжьым медицинэм иIофышIэхэм мэхьанэу яIэр зэхэошIэ, IэпыIэгъум ущэгугъы.

— Сипсауныгъэ изытет къызэIыхьагъэу, къарыунчъэ сыкъэ­хъоу щытыгъ, ау мэхьанэ есымытэу сиунэгъо Iофхэр сшIэ­щ­тыгъэх, IофышIэ сыкIощтыгъ. Пчыхьэ горэм сынэ къэушIункIи сыкъызэхэфагъ, сиунагъо исхэр гуIэхэзэ IэпыIэгъу псынкIэм къе­джагъэх. Джащ дэжьым цIыфым ипсауныгъэ нахь лъапIэ зэрэщымыIэр къызгурыIуагъ. Лъэтемытэу медицинэм иIофышIэхэр къэсыхи, Адыгэкъалэ дэт сымэджэщым сащагъ. ПсынкIэ Iофэу лъыр схащыгъ, лъыдэкIуаер ашыгъ. Бэ темышIэу сишъоущыгъу 27,7-м нэсыгъэу къысаIуагъ. ШIэхэу Iэзэгъу уцхэр къысатыгъэх, сымэджэщым сычIагъэгъолъхьагъ. Зы такъикъ лые амыгъэ­кIодэу сищыIэныгъэ къызэтырагъэнагъ. Джы сыкъакIозэ къысэIазэх, сэкъатныгъэ зэрэсиIэм къы­хэкIэу уцхэр ыпкIэ хэмылъэу къысатых, — къеIуатэ Адыгэкъалэ щыпсэурэ бзылъфыгъэм.

Мариет илъэс пчъагъэ хъугъэ мы уз гъэтIылъыгъэр иIэу Адыгэкъэлэ сымэджэщым къызеуалIэрэр. Хэхъоныгъэу илъэс зэкIэлъыкIохэм IэзапIэм ышIыхэрэр инэрылъэгъух, врачэу Iутхэр Iушхэу, Iэдэб ахэлъэу, ахэпхын ахэмытэу зэрэщытхэр ащ къыхегъэщы. ХэшIыкI ин зиIэ специалистхэр къызэреIазэхэрэм ыпкъ къикIыкIэ ишъоущыгъу ммоль.л 6-8-м нахьыбэу дэкIуаерэп.
Мы мафэхэм Адыгэкъалэ дэт сымэджэщэу Батмэн Казбек ыцIэ зыхьырэр къызызэIуахыгъэр илъэс 50 хъугъэ. Къалэм дэс бзылъфыгъэу зищыIэныгъэ къагъэнэжьыгъэм изы къэбар къэтIотагъэр, ащ фэдэ тхьапша лIэшIэгъуныкъом къыхэкIыгъэр? Ар къыпфэлъытэщтэп!
Тарихъыр
Сымэджэщым итарихъ Адыгэкъалэ поселкэу зыщэтым дэтыгъэ IэзэпIэ амбулаторием къыщежьэ. Апэрэ врачэу ащ иIагъэр педиатрэу, Хэгъэгу зэошхом хэлэжьагъэу Зинаида Чекаровар ары. Нэужым, 1971-рэ илъэсым къыщыублагъэу, участковэ врач-терапевтэу поселкэм иIагъ Шъхьащэкъо Кларэ. 1994-рэ илъэсым чIыпIэ 200 зиIэ сымэджэщ ыкIи IэзапIэ къызэIуахыгъагъ. Ащ игъэуцун зиIахьышIу хэзылъхьагъэхэр хирургиемкIэ отделением иапэрэ пащэу Семен Волосатовыр, апэрэ акушер-гинекологэу Валентина Волосатовар, терапиемкIэ отделением иапэрэ пащэу Валентина Никман, лаборантэу ЗекIогъу Илмэс, медсестра шъхьаIэу Блэгъожъ Хъаниет, операцие зыщашIырэм чIэтыгъэ медсестрау Мамый Фатим, приемнэм итыгъэ медсестрау Хьакъуй Ильмир, апэрэ акушеркэу яIэгъэ ЛIымыщэкъо Сар, нэмыкIхэри. Медицинэ къулыкъум апэрэ пащэу иIагъэр ыкIи илъэс 40-рэ мы IэнатIэр зыгъэцэкIагъэр УФ-м изаслуженнэ, АР-м инароднэ врачэу, респуб­ликэм итын лъапIэу «Адыгеим и Щытхъузехь» зыфиIорэр зыфагъэшъошэгъэ ПкIыхьалIыкъо Сим.
Апэрэ илъэс 20-м сымэджэщым изэтегъэуцон дэлэжьагъэр, апэрэ врач шъхьаIэу иIагъэр Батмэн Казбек, непэ ащ ыцIэ IэзапIэм ехьы, ишIэжь агъэлъа­пIэ. 1992-рэ илъэсым Дэунэжь Нурбый а IэнатIэм тырагъэхьагъ ыкIи илъэс 20-м цIыфхэм япсауныгъэ икъэухъумэн фэлэжьагъ. Мы аужырэ илъэсипшIым сымэджэщым ипащэр ЛIыхэсэ Фатим. ЛIэшIэгъуныкъом пэщищ ныIэп сымэджэщым щызэблахъугъэр, ащ къегъэлъагъо зыпкъитыныгъэ, зэгурыIоныгъэ азыфагу илъэу Iоф зэрашIэрэр, хэхъоныгъэхэр зэряIэхэр.

Шъхьащэкъо Кларэ илъэс 49-рэ Iоф ышIагъ. Бзылъфыгъэм къызэриIуагъэмкIэ, сымэджэщым гъогу дахэ къыкIугъ, хэхъоныгъэхэр ышIыгъэх. Нахьыжъхэр лIэуж дэгъумэ зэблахъугъэх. ТравмотологиемкIэ отделениеу къызэIуахыгъэу мы лъэхъаным чанэу Iоф зышIэрэм осэшхо иI.
Непэрэ мафэр
Нахьыжъхэм зэтырагъэуцогъэ IэзапIэм непэ лъэныкъуакIэхэр къыхагъахьэх, аужырэ шап­хъэхэм адиштэрэ технологиякIэхэр къыз­фагъэфедэх. Мы сымэджэщыр лъэ­ныкъо зэфэшъхьафхэр къызэлъызыубытырэ IэзэпIэ учреждениеу щыт. 2009-рэ илъэсым Федеральнэ программэм къыдыхэлъытагъэу сымэджэщым ищагу хирургием фытегъэпсыхьэгъэ корпусыкIэ къыщызэIуахыгъ. Адыгэкъэлэ сымэджэщым епхыгъэх Пэнэжьы­къое сымэджэщыр, врачебнэ амбулаториеу 3, фельдшер-мамыку IэзэпIэ 19, гурыт еджапIэхэм ыкIи кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм ямедицинэ пункт 31-р. Апэрэ медико-санитарнэ IэпыIэгъур лъэныкъо 24-кIэ цIыфхэм арагъэгъоты. Стационар Iэзэным хэхьэх терапиер, хирургиер, анес­тезиологиер ыкIи реанимациер, травматологиер ыкIи ортопедиер, лъынтфэхэм яIэзэгъэныр, медицинэ реабилитациер, акушерствэр, гинекологиер, нэмыкIхэри.
Нэбгырэ 430-рэ джырэкIэ мыщ чIэт, ащыщэу 93-р — врачых, 222-р медсестрах ыкIи нэмыкI IофышIэх. Мыщ щылажьэхэрэм ящытхъу арагъаIо, Урысые Федерацием, Адыгэ Республикэм щагъэ­нэфэгъэ цIэ лъапIэхэр, щытхъу тхылъхэр зиIэу бэ ахэтыр.
Илъэс 50-м къыкIоцI лIэуж пчъагъэмэ мыщ Iоф щашIагъ, зэкIэми зы пшъэрылъ яIэр – къяуалIэхэрэм ящыкIэгъэ медицинэ IэпыIэгъу ягъэгъотыгъэныр, япсауныгъэ къэухъумэгъэныр ары. Къэралыгъо программэу «Земский доктор» зыфиIорэм ишIуагъэкIэ ­2012-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу нэбгырэ 62-рэ мыщ щылэжьагъ, ахэм ащыщэу 36-р къы­чIэнэжьыгъэхэу Iоф щашIэ. Программэу «Земский фельдшерыр» нэбгыри 6-мэ къызфагъэфедагъ. ЛэжьэпкIэ тедзэ медицинэм иIоф­ышIэхэр къараты зэрэхъу­гъэм ишIуа­гъэкIэ Iоф зышIэщтхэр екъух, ныбжьыкIэхэр бэу къэкIуагъэх, гъунэгъу шъо­лъырми къарыкIыжьхэзэ мыщ къэ­кIожьых.

— Лъэпкъ проектэу «Адэбз узхэм апэуцужьыгъэныр» зыфиIорэм ишIуагъэ­кIэ 2019-рэ илъэсым Iоныгъо мазэм къыщегъэжьагъэу адэбз уз зиIэхэм IэпыIэгъу афэхъугъэнымкIэ амбулаторнэ Гупчэу къызэIутхыгъэм Адыгэкъалэ, Теуцожь ыкIи Тэхъутэмыкъое районхэм къарыкIыгъэхэр къеуалIэх. Ащ нэмыкIэу, медицинэ организацие зэфэшъхьафхэм тадэлажьэ. Пшъэрылъэу иIэмкIэ гъунэпкъэ гъэнэфагъэ зиIэ обществэу «Диализный центр» зыфиIорэм Iоф щешIэ. Ащ ишIуагъэкIэ сымаджэхэр чыжьэу мыкIохэу медицинэ IэпыIэгъу агъоты. Обществэу «Формула здоровья» зыфиIорэм шIокI зимыIэ медицинэ страхованиемкIэ зищыкIагъэхэм МРТ афешIы. РеспубликэмкIэ апэрэу псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ къэралыгъо­-унэе зэзэгъыныгъэ дэтшIыгъэу 2019-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу рентгенэндоваскулярнэ хирургием иотделение мыщ Iоф щешIэ. Пшъэрылъэу иIэмкIэ гъунэпкъэ гъэнэфагъэ зиIэ организациеу «Лаборатория здоровья» зыфиIорэм коронароангиографиер щагъэфедэ. Мыщ фэдэ амал сымэджэщышхохэр ары ыпэкIэ зиIагъэр. Ащ тырэгушхо, цIыфыбэ къытэуалIэ, — еIо сымэджэщым иврач шъхьаIэу ЛIыхэсэ Фатимэ.
Лъынтфэ узхэр зиIэхэм, инсульт, инфаркт хъугъэхэм япсауныгъэ зэтырагъэуцожьыным фытегъэпсыхьагъэу ­2014-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу зыщакIущт отделениер Пэнэжьыкъое сымэджэщым медицинэ реабилитацие къыдыхэлъытагъэу агъэпсыгъагъ, мы илъэсым къыщыублагъэу Адыгэкъэлэ сымэджэщым ар къахьыжьыгъ.

ГъэрекIо къыщегъэжьагъэу хирургиемкIэ отделением травматологие пIэкIорхэр иIэхэ хъугъэ, шэпхъэшIухэм адиштэрэ медицинэ IэпыIэгъу сымэджэщым къеуалIэхэрэм арагъэгъоты. Уз зэфэшъхьаф зиIэхэм анэмыкIэу гъогу хъугъэ-шIагъэхэм ахафэхэрэр бэу къя­уалIэх.
Илъэс зэкIэлъыкIохэм сабыибэ мы сымэджэщым къыщыхъугъ. Тэ тызыщыкIогъэ мафэм нэбгыритф мыщ чIэлъыгъ, илъэсым къыкIоцI сабый 240-рэ фэдиз къыщыхъугъ. Ащ нэмыкIэу, аужырэ шапхъэхэм адиштэрэ операциехэри бзылъфыгъэхэм афашIых.
Хэхъоныгъэхэр
Сымэджэщым иматериальнэ-техническэ базэ мы аужырэ илъэсхэм хэхъо­ныгъэхэр ешIых. Лъэпкъ проектэу «Псауныгъэр къэухъумэгъэныр» зыфиIорэм ишIуагъэкIэ илъэситфым къыкIоцI сомэ миллиони 180-рэ зытефэгъэ Iэмэ-псымэ зэфэшъхьафхэр къащэфыгъэх, фельдшер-мамыку IэзэпIи 10 кIэу ашIыгъ, Джэджэхьаблэ врачебнэ амбулаторие къыщызэIуахыгъ. Автомобильхэр кIэу къаратыгъэх. Сыд фэдэрэ уахъти АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат IэпыIэгъу къызэрафэхъурэр, ящыкIагъэр зэраригъэгъотырэр, АР-м псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ и Министерствэ лъэшэу анаIэ къызэратетыр Фатимэ къыхигъэщыгъ.
Хэхъоныгъэхэм ащыщ лъэпкъ проектым ишIуагъэкIэ компьютернэ томограф яIэ зэрэхъугъэр. Сомэ миллион 40 ащ тефагъ. ЫпэкIэ яIагъэр нэмыкI псэуа­лъэм чIэтыгъ, ар Iэрыфэгъугъэп псынкIэу сымаджэм IэпыIэгъу уфэхъунымкIэ. Джы амбулаторнэ сымаджэхэр рауплъэкIунхэу ар къагъэнагъ, кIэр приемнэ отделением пэгъунэгъоу агъэуцугъ. Ащ ишIуагъэкIэ къяолIэгъэ сымаджэхэм япсауныгъэ изытет псынкIэу ауплъэкIу, охътэ лые амыгъакIоу ахэм яфэIо-фашIэхэр агъэцакIэх. Аужырэ илъэсхэм яамалхэм зэрахэхъуагъэм ишIуагъэкIэ операциеу сымэджэщым щашIыхэрэри нахьыбэ хъугъэ. АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат мы илъэсым къытIупщыгъэ сомэ миллиони 10-мкIэ наркоз зэраратырэ аппаратитIу зэрагъэгъотыгъ. Джащ фэдэу тхьабылым Iоф езыгъэшIэрэ пкъыкъуитIу, зыр зепхьэрэм фэдэу, мыгъэ къащэфыгъ.
ЗэхъокIыныгъэхэр
Псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ къу­лыкъум ишэпхъакIэхэм ялъытыгъэу мыхэми зэхъокIыныгъэхэр яIэх. Пэнэжьыкъое сымэджэщым терапиемкIэ иотделение, мафэрэ зыщяIэзэхэрэ отделение ыкIи «сестринский уход» зыфиIорэр джы хэты хъугъэх. Сыиэджэщым чIэмылъхэу мафэрэ узэIэзэн плъэкIыщтхэу псэупIэм нахь пэгъунэгъухэр ащ екIуалIэх. Гу-лъын­тфэ уз зиIэхэр нахьыбэрэмкIэ Адыгэкъалэ макIох.
ТравматологиемкIэ гупчэу къызэIуа­хыгъэм муниципалитетищ къызэлъеубыты. ЫпшъэкIэ къызэрэщытIуагъэу, Адыгэкъалэ имызакъоу, Теуцожь ыкIи Тэхъутэмыкъое районхэм сымаджэхэр къарэкIых. Мы илъэсым къупшъхьэ зэрытыпIэмэ япхыгъэ операцие хьылъэ 40-м ехъу афашIыгъ. Краснодар къи­кIыжьыгъэ Цурмыт Мурат ныбжьыкIэхэр игъусэхэу операциехэр ешIых. Сымэджэщыр федеральнэ гъогушхом зэрэпэблагъэм къыхэкIэу гъогу хъугъэ-шIагъэхэм апкъ къикIэу къяуалIэрэр нахьыбэ мэхъу зэпыт.
Пшъэрылъхэр
Непэ Адыгэкъалэ дэт сымэджэщыр зэрыгушхон иI, ау джыри пшъэрылъ гъэнэфагъэхэр зыфегъэуцужьых. ГумэкIыгъо зимыIэ щыIэп, ау федеральнэ ыкIи шъолъыр программэ зэфэ­-
шъхьафхэм яшIуагъэкIэ хэхъоныгъэхэр ешIых. Лъэныкъо зэфэшъхьафхэмкIэ афимыкъурэ Iэмэ-псымэхэри зэрагъэгъотынэу мэгугъэх. Сымаджэу зэIэзагъэхэм япсауныгъэ нахь зыщагъэпытэрэ гупчэм шIуагъэ къызэритырэр агъэунэфыгъэу ащ хэхъоныгъэхэр рагъэшIынхэу сомэ миллион 16 зытефэщт Iэмэ-псымэхэр джыри зэрагъэгъотынхэу щыт. Къэ­кIорэ илъэсым поликлиникэми игъэкIотыгъэ гъэцэкIэжьынхэр рашIылIэнхэу агъэнафэ.
— Гъэхъагъэу, зэхъокIыныгъэу тиIэхэм тарэгушхо, ау ащ тыкъыщыуцущтэп, джыри хэхъоныгъэхэр тшIыным тыфэхьазыр. ЦIыфым анахь лъапIэу иIэр ипсауныгъ, ар бэкIэ тIэ илъышъ, зэрифэшъуашэу типшъэрылъхэр дгъэцэкIэнхэм тыдэлажьэ. Уахътэр макIо, лIэуж зэфэшъхьафхэр къэкIох, сымэджэщым итеплъэ зэхъокIы, къэнэжьырэр зы — къытэолIэрэ сымаджэхэм япсауныгъэ зэтедгъэуцожьыныр, амалэу щыIэмкIэ тадеIэныр ары. Нахьыжъхэм къытагъэлъэгъугъэ гъогум тытетэу, ащ хэдгъахъозэ тэлажьэ. Коллективым зэгурыIоныгъэу, зыкIыныгъэу хэлъым, шIэныгъэ куу зэряIэм яшIуагъэкIэ нэбгырэ шъэ пчъагъэмэ ящыIэныгъэ, япсауныгъэ къызэтенагъ, — къыIуагъ кIэухым ЛIыхэсэ Фатимэ.
ДЕЛЭКЪО
Анет.
Сурэтхэр: сымэджэщым ихъарзынэщ.