Узфэсакъыжьыныр апшъ
Тыгъэгъазэм и 1-м СПИД-м пэуцужьыгъэным и Дунэе мафэ хагъэунэфыкIы.
ВИЧ-инфекцием ыкIи СПИД-м алъэныкъокIэ Адыгеим Iофхэм язытет къедгъэIотагъ АР-м псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ и Министерствэ зэпахырэ узхэмкIэ иштат хэмыт специалист шъхьаIэу, зэпахырэ узхэм зыщяIэзэхэрэ Адыгэ республикэ клиническэ сымэджэщым иврач шъхьаIэу Лъэустэнджэл Розэ.
— Роза, мы узыр къызэузыхэрэм япчъагъэ зыфэдизымкIэ тизэдэгущыIэгъу едгъэжьагъэмэ дэгъугъэ. ИкIыгъэ илъэсым ебгъапшэмэ, мыгъэ ар къызхагъэщыгъэр нахьыба?
— Мы узым пэуцужьыгъэнымкIэ гъэхъагъэу щыIэхэм ямылъытыгъэу, зэрэдунаеу псауныгъэр къэухъумэгъэным иIофыгъо шъхьаIэхэм ВИЧ-инфекциер ащыщ. РеспубликэмкIэ Iофхэм язытет уигъэгумэкIынэу щыт, сыда пIомэ мыгъэ ар къызхагъэщыгъэхэм япчъагъэ нахьыбэ хъугъэ. 2024-рэ илъэсым шэкIогъум и 1-м ехъулIэу нэбгырэ 81-рэ атхыгъ, икIыгъэ илъэсым — 75-рэ. Мы уахътэ ВИЧ-р зиIэ нэбгырэ 888-рэ диспансер учетым хэт, ахэм ащыщэу 10-р кIэлэцIыкIух. Ахэм антиретровируснэ терапие афашIы.
Мы узым нэмыкI шъолъырхэм зызэращиушъомбгъурэм ебгъапшэмэ, мы пчъагъэр бэп, ау республикэр зэрэцIыкIум елъытыгъэмэ, макIэп.
— ЩыIэныгъэр ыпэкIэ лъэкIуатэ, медицинэми гъэхъэгъэшIухэр щашIых. Мы узым еIэзэгъэнымкIэ препаратыкIэхэр къаугупшысыгъэха? Санкциехэр къызежьэхэм Iэзэгъу уцхэр республикэм къыIэкIэхьанхэмкIэ зэпыугъухэр фэхъугъа?
— ВИЧ-инфекциер зиIэу агъэунэфыгъэ сымаджэм ипсауныгъэ изытет ыкIи нэмыкI уз гъэтIылъыгъэу иIэхэм ялъытыгъэу ищыкIэгъэ Iэзэгъур врачым фегъэнафэ. А IэзэкIэ шIыкIэхэр илъэс къэс зэрэдунаеу зэрэщагъэкIэжьырэм диштэу тэ тишъолъыри ахэм щадеплъых. ГущыIэм пае, джырэ уахътэм цIы-
фым чэщ-зымафэм зы таблеткэ ришъумэ фэхъумэ, джы научнэ ушэтынхэр ашIых зэ уц ешъогъум мэзэ заулэрэ ишIуагъэ къэкIонэу.
Зигугъу къэтшIырэ зэпахырэ узым тишъолъыр зэрэщеIэзэхэрэ уцхэр зэфэшъхьафых: эфавиренз, долутегравира, элсульфавирин, дарунавир, нэмыкIхэри. Сымаджэхэм Iэзэгъу уцхэр ягъэгъотыгъэнхэм Урысыем къытыралъхьэгъэ санкциехэм къызэтырагъэуцуагъэп, сыда пIомэ IэкIыб къэралыгъохэм къаращыщтыгъэ препаратхэр зэкIэ тикъэралыгъо къыщашIыхэрэмкIэ зэблахъунхэ алъэкIыгъ. Iэзэгъу уцхэм якъэщэгъу зэпыугъо тIэкIу фэхъугъагъ, ау ар сымаджэхэм япсауныгъэ изэрар екIынэу игъо ифагъэп.
— Роза, ВИЧ-инфекцие узыр зиIэ хъурэм ищыIэныгъэ ащ къыщэуцуа? Илъэсыбэ ащ фэдэ сымаджэм къыгъэшIэн елъэкIа?
— ВИЧ-р къызхагъэщыгъэр зыфэсакъыжьэу, игъом зэIэзэжьы зыхъукIэ, ипсауныгъэ изытет лъэшэу къыщыкIэщтэп. Iэзэн шIыкIакIэу щыIэ хъугъэхэм яшIуагъэкIэ зи зимылэжьэ цIыфхэм афэдэу илъэсыбэ къыгъэшIэн ылъэкIыщт. Арышъ, хэтрэ цIыфи ыгу къыгъэкIыжьын фаер ипсауныгъэ ежь ыIэ зэрилъыр, емызэщэу зэIэзэжьын зэрэфаер ары.
Мы гумэкIыгъом цIыфхэр щыухъумэгъэнхэмкIэ, эпидемиер къызэтегъэуцогъэнымкIэ къэралыгъом IофшIэнышхо ешIэ. ВИЧ-м зимыушъомбгъунымкIэ Стратегиеу аштагъэм пшъэрылъэу иIэр 2030-рэ илъэсым ехъулIэу мы узыр апэрэу къызыхагъэщыхэрэм ыкIи зидунай зыхъожьыхэрэм япчъагъэ нахь макIэ шIыгъэныр ары. Ащ пае узым икъэбар, ар къызэрэппымыхьащтымкIэ узэрэзыфэсакъыжьын фэе шIыкIэхэр, ВИЧ-р къызэузыгъэхэр вирусыр нахь еIыхынымкIэ зэрэзэIэзэжьыщтхэр къафэIотэгъэнхэм мэхьанэшхо иI. Ащ епхыгъэу Адыгеим шэкIогъум и 25-м къыщегъэжьагъэу тыгъэгъазэм и 1-м нэс Iофтхьэбзэ зэфэшъхьафхэр щырагъэкIокIых. ВИЧ-р зимыIэ лIэуж къэтэджыныр ары зэрэдунаеу зыфэбэнэн фаер.
— Мы зэпахырэ узыр уиIэ-уимыIэр сыдэущтэу къэпшIэщта? Илъэсым сыд фэдизрэ уплъэкIунхэр пшIынхэ фае?
— ШIоигъоныгъэ зиIэ пстэуми ВИЧ-инфекциер апкъышъол хэлъымэ къэзыгъэлъэгъощт уплъэкIуныр ыпкIэ хэмылъэу афашIын алъэкIыщт. Къыхэгъэщыгъэн фае ар зыми зэримылъэгъущтыр. Ащ пае хэти зыщыпсэурэ чIыпIэм елъытыгъэу зэпхыгъэ IэзапIэм е СПИД-м пэуцужьыгъэнымкIэ Гупчэм зафагъэзэн алъэкIыщт. Тест уплъэкIунхэр зэрашIыщт амалхэр республикэм икъоу IэкIэлъых.
Зыщышъумыгъэгъупш! Мы лъэхъаным ВИЧ-инфекциер агъэхъужьышъурэп, ау ащ зыщыуухъумэн плъэкIыщт. Хэти ышIэн фае ВИЧ-статусэу иIэр, нэмыкI узхэм афэдэу. Арышъ, илъэсым тIо уплъэкIунхэр пшIыхэмэ нахь тэрэз.
Нахь игъэкIотыгъэ къэбар зышIэ зышIоигъохэр теонхэ алъэкIыщт зэпахырэ узхэм зыщяIэзэхэрэ Адыгэ республикэ клиническэ сымэджэщым ителефон номерэу 8 (8772) 52-32-26-м.
— Тхьауегъэпсэу гущыIэгъу укъызэрэтфэхъугъэмкIэ.
Iэшъынэ Сусан.