ЗэлъашIэрэ сурэтышI-модельерэу, Адыгэ Республикэм культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIэу, медалэу «Адыгеим и Щытхъузехьэр» къы­зыфагъэшъошэгъэ СтIашъу Юрэ фэгъэхьыгъэ творческэ зэIукIэ
Къо­кIыпIэм щыпсэурэ лъэпкъхэм яискусствэкIэ Къэралыгъо музеим и Къутамэ щызэхащагъ.

Мыекъопэ къэралыгъо гуманитар-техническэ колледжым истудентхэу модельер сэнэхьатым феджэхэрэр Iофтхьабзэм хэлэжьагъэх. «Культурные коды в современной адыгской традиционной одежде» зыфиIорэ егъэджэн сыхьатыр СтIашъу Юрэ ригъэкIокIыгъ.
Лъэпкъ IэпэIасэу СтIашъу Юрэ Махьмуд ыкъор Теуцожь районым ит къуаджэу Гъобэ­къуае къыщыхъугъ. ИцIыкIугъом еджэпIи 9 зэблихъугъ. ЩыIэныгъэ гъогу хьылъэ къыкIугъ. Илъэс 16 — 17-м къыщегъэжьагъэу Абхъазым икъа­лэу Очамчири идэпIэ IофшIапIэ щылэжьагъ, бзэн-дэнымкIэ, щыгъынхэмкIэ модельер Iэпэ­Iасэ хъугъэ. Мыекъуапэ 1967-рэ илъэсым къызэкIожьыми, исэнэхьат нахь куоу зэригъэшIэным дэлэжьагъ. Ишъошэ дыгъэ зэфэшъхьафхэмкIэ къи­кIызэ, иIэшIагъэхэмкIэ художникыр, IэпэIасэр илъэсыбэхэм къакIоцI искусствэ лъагэм къы­фэкIуагъ. Мамырныгъэр ду­наишхом щыгъэпытэгъэным иIэ­шIагъэ пэпчъ Юрэ къыфэджэ. Адыгэ лъэпкъ шъуашэу ышIыхэрэм зэкIэми лъэпкъым къырыкIогъэ гъогур ахэолъэ­гъукIы. Философие гупшысэ куу ахэлъ.
Творческэ зэIукIэр къызэ­Iуихыгъ музеим ипащэ игуадзэу Фатимэ Сулеймановам.
— Шъуашэм мэхьанэшхо иI: цIыфхэм уахещэ, нэмыкI лъэпкъ­хэм уакъыхегъэщы, уикультурэ идэхагъэ, ибаиныгъэ цIыфхэм къафызэIуехы. Адыгэ шъуашэм идэхагъэ бэмэ зэлъашIагъ, зыщалъагъ, къытхэс лъэпкъхэм тишъуашэ ишIуагъэ зэрагъэ­шIагъ. Адыгэ лъэпкъ шъуашэм инэшанэхэр мыкIодэу, джырэ уахътэм диштэу зэрыбгъэпсыщтыр СтIашъу Юрэ къыт­фиIо­тэщт. ТиIэпэIасэ къыкIугъэ твор­ческэ гъогум нэIуасэ шъу­фэтшIыщт, — къыIуагъ Фатимэ.
— Ным имэфэкIкIэ сышъу­фэгушIо, — къыIуагъ СтIашъу Юрэ. — СигущыIапэ ным фэгъэхьыгъэ таурыхъыжъымкIэ сыублэ сшIоигъу. КIалэ горэм пшъэшъэ дэхэ дэдэ шIу ылъэгъугъ. КъыдэкIонэу пшъашъэм зыреIом, «уянэ ыгу къысфэпхьымэ, сыбдэкIощт» къыри­Iуагъ. КIалэу шIулъэгъум зы­шъхьэ зэIигъэхьагъэм «ным ыгу» пшъашъэм фихьызэ дэ­кIояпIэу зыдэкIуаерэм щылъэпэуагъэти, «а сикIал, фэсакъ, утефэщт!» къыриIуагъ. НыбжьыкIэр лъэшэу зэрыхэукъуагъэр джащ дэжьым къыгурыIуагъ. Мы таурыхъыр къызкIэсIотагъэр непэ сызнэсыгъэ лъэгапIэм сянэ иIахьышIу зэрыхэлъыр къыхэзгъэщы сшIоигъошъ ары. Неущырэ мафэ сиIэным фэшI чэщрэ сянэ Iоф ышIэщтыгъ. Гъогу къи­нэу тиунагъокIэ къэткIугъэм, сисэнэхьат щыIэныгъэм сыщыхищыжьыгъ.
СтIашъу Юрэ иIэшIагъэ, иды­шъэ идагъэ пэпчъ тарихъ лъэ-­псэ куу хэлъ, адыгэ лъэпкъ культурэр къырагъэлъэгъукIы. КъыгъэшIагъэм адыгэ шъуашэм инэшанэхэм язэгъэшIэн ыуж ит.
— ЦIыф лъэпкъ пэпчъ итарихъ егъэлъапIэ. Адыгэ шъуа­шэм идэхагъэ лIэужыкIэхэм ядгъэлъэгъуныр, ащ щыгъэ­фе­дэгъэ тхыпхъэ дышъэ идагъэр непэрэ шъуашэм щагъэфедэным тыдэлэжьэныр непэ сипшъэрылъ. Пэсэрэ адыгэ щыIакIэм диштэу шъуашэри щытыгъ, зи лые хэмылъэу, шъо­хэр зэдиштэхэу саери, цыери гъэпсыгъэх. Лъэпкъ гупшысэр згъэфедэзэ дунэе гумэкIы­гъо­хэм сахэхьагъ. Шъуашэхэр ма­мырныгъэ щыIакIэм къыфа­джэхэу згъэпсыгъэх, — къы­Iуагъ СтIашъу Юрэ.
IэшIагъэхэу «Мамыр зехьэ бзыу», «ТекIоныгъэм исаугъэт», «ЩэIагъ», шъошэ-тамыгъэу «ООН-м итамыгъэ джан» зыфиIохэрэр мамырныгъэр гъэпытэгъэным итамыгъэх. «Адыгэ Республик», «ТекIоныгъэм исаугъэт» зыфиIохэрэм уяплъын­кIэ дахэх. Хъулъфыгъэ адыгэ шъуашэу цыем, бзылъфыгъэ шъуашэу саем IэпэIасэм ягугъу къызешIым, лъэпкъ шIэжьым гукIэ еджакIохэр фищэхэ зэ­рэшIоигъом ынаIэ тыридзагъ. «Тыргъэтау», «Саусэрыкъо ишъуаш», «Кавказым итыгъэ игумэкIыгъохэр», фэшъхьаф­хэри щыIэныгъэм зэрепхыгъэхэр къафиIотагъ.
Шъуашэхэу «Нэфылъ бзыум», «Лащынэм», «Уцышъо дунаим», нэмыкIхэм Ю. СтIашъур къатегущыIэзэ, непэрэ псэукIэм ахэр зэрэдиштэхэрэр, мамыр щыIакIэм, чIыопсым икъэбзэныгъэ еплъыкIэу афыриIэр къы­хигъэщыгъэх. Адыгэ шъуашэр лъэпкъым ынапэу зэрыщытыр IэпэIасэм хигъэунэфыкIыгъ.
— Искусствэм лъэпкъхэр зэпэблагъэ ешIых, ахэм гупшысэ дахэу яIэр сиIофшIэнхэм къащысэгъэлъагъо. Тарихъыр зэбгъэшIэнэу узыфежьэкIэ, лъэпкъ­хэм къакIугъэ гъогум нахь куоу зыщыбгъэгъуазэ пшIоигъоу олъыхъо. Кавказым лъэпкъыбэ ис. Мамырэу зэдыщыIэнхэм фэшI культурэм, искусствэм нахь зэпэблагъэ ышIыхэу сэлъы­тэ. Ижъырэ лъэхъаным лъэпкъхэм ягъукIэхэм, хэдыкIынхэм апы­лъхэм ягупшысэхэр шIэжьым къыпкъырыкIыщтыгъэх. Адыгэ шъуашэр я XIII-рэ лIэшIэгъум ашIынэу фежьэгъагъэх. Адыгэмэ ямызакъоу Кавказым щы­псэурэ лъэпкъхэм адыгэ шъуа­шэр аштагъ, зырагъэдэхагъ, къя­кIоу непи ащыгъ, — къы­Iуагъ СтIашъу Юрэ.
Модельерым адыгэ лъэпкъ шъуашэм инэшанэхэр умыгъэ­кIодэу, джырэ уахътэм диштэу шъошэ дахэхэр зэрыпшIын плъэкIыщтым игугъу къышIыгъ. Ахэр хэдыкIыгъэхэмкIэ, тхып­хъэхэмкIэ гъэкIэрэкIагъэхэмэ, блэкIыгъэмрэ непэрэ мафэмрэ зэрызэIукIэщтхэр хигъэунэфыкIыгъ.
Тхыпхъэхэм, лIэкъо тамы­гъэхэм ягъэпсыкIэ хэушъхьа­фыкIыгъэу сурэтышIыр къытегу­щыIагъ. Адыгэ лIакъохэр къы­рыпшIэжьынхэу тамыгъэхэр зэ­рашIыщтыгъэхэр тарихъым хэмыкIокIагъэу къызэрытлъыIэсыжьыгъэр къыIуагъ. Лъэпкъ тамыгъэхэр зыщигъэфедэгъэ шъуашэм икъэбар къафиIотагъ.
НыбжьыкIэу зэIукIэм къе­кIо­лIагъэхэр модельер IэпэIасэм итворчествэ ипэублэ анахь шъошэ инэу ыдыгъэм къыкIэ­упчIагъэх.
— Абхъазым сыщыIэу апэрэу бзылъфыгъэ пальто сыдыгъ, ащ къин пыслъэгъуагъ. ДакIэ зызэбгъашIэрэм, бзыкIэри дыригъусэжьын фае. Бзэным иIэ­пэIэсагъэ къызысIэкIахьэм бзылъфыгъэ ыкIи хъулъфыгъэ шъуашэхэр сдынхэу езгъэжьагъ, — къыIуагъ IэпэIасэм.
СтIашъу Юрэ иIэшIагъэхэр зэготэу къекIолIэгъэ ныбжьыкIэхэм янэрылъэгъугъэх. Къэгъэлъэгъоным хэхьэгъэ шъуашэ, сурэт, панно пэпчъ адыгэ шэн-­хабзэр къыраIотыкIэу, гупшысэ ин ахэлъэу гъэпсыгъэх.
Нэм ылъэгъурэр гум шъхьапэ зэрэфэхъурэр музеим щыкIогъэ зэIукIэгъум джыри зэ къыгъэшъыпкъэжьыгъ.
Лъэпшъыкъо Фатим.