Адыгэ хэку музеим иапэрэ пэщагъ
Ар къалэу Саратов дэсыгъэ къулыкъушIэ унагъо къыщыхъугъ. Къэлэ училищыр къыухи, Пензэ гимназием я 2-рэ шъуашэ зиIэ вольноопределяющэу зэрэщытыр къыщиушыхьатыгъ. Революцием ыпэкIэ Наурзэ Ибрахьимэ IэнэтIэ зэфэшъхьафхэр Саратовскэ ыкIи Самарскэ губерниехэм яправлениехэм ащигъэцэкIагъ.
Чъэпыогъум, 1920-рэ илъэсым Наурзэр ятэжъ зыщыщыгъэ Адыгеим къэкIуагъ ыкIи фэлъэкIырэмкIэ къогъанэ имыIэу шъолъырым иобщественнэ-политическэ ыкIи икультурнэ щыIакIэ хэлажьэу ыублагъ. Ибрахьимэ шIэныгъэу зэригъэгъотыгъэр зыщыщ лъэпкъым фигъэIорышIэныр имурадыгъ.
Адыгэ щыIэкIэ-псэукIэм хэхъухьэрэ-хэшIыхьэрэ пстэум ар дэгъоу ащыгъозагъ; уахътэм зэхъокIыныгъэ-хэхъоныгъэу къыздихьыхэрэм адыгэ лъэпкъыр хэны мыхъуныр, ахэгъэлэжьэгъэныр ипшъэрылъыгъ. А зэкIэми ялъытыгъэу, И. Наурзэр ишъыпкъэу ыкIи чанэу шъолъырым иобщественнэ-политическэ ыкIи икультурнэ щыIэныгъэ хэлажьэ. Кубано-Черноморскэ хэкум игорскэ исполком (1921) ыкIи Адыгэ хэку исполкомым (1922) ахэтыгъ.
Наурзэ Ибрахьимэ Адыгеир автоном хэку хъунымкIи, ащ илъэпкъ-къэралыгъо лъапсэ зэтегъэуцогъэнымкIи бэ ыпшъэ ифагъэр. Ау анахь лъэныкъо шъхьаIэу ылэжьыгъэр шIэныгъэ-краеведческэ Iофыр ары. ИкIыгъэ лIэшIэгъум ия 20-рэ илъэсхэм ар Пшызэ хэкум изэгъэшIэнкIэ Обществэу зэхащагъэм хэтыгъ, ащи изакъоп, Адыгэ автоном хэкур зэгъэшIэгъэнымкIэ Обществэм иправление хагъэлэжьагъ, исекретарыгъ. Чъэпыогъум и 1-м, 1925-рэ илъэсым Адыгэ хэку историко-этнографическэ музеим пащэ фэхъугъ, ащ иапэрэ экспедициехэр ыкIи угъоигъэ зэфэшъхьафхэр ышIыгъэх.
И. Наурзэм шIэныгъэ IофшIэнри ыгъэцакIэщтыгъ, научнэ IофшIагъэхэр ыгъэхьазырыгъэх: «Библиографический указатель дореволюционной литературы о черкесско-абхазских племенах Черкесии и Абхазии», сборникэу «Известия иностранцев о черкесско-абхазских племенах Черкесии и Абхазии с древнейших времен до 1800 года», адыгэ тамыгъэхэр, нэмыкIхэри бэу ыугъоигъэх, ахэм зэкIэми алъапсэ зэригъашIэщтыгъ. Ау Наурзэм иIофшIагъэхэм янахьыбэр хэмыутыгъэу къэнагъ — 1939-рэ илъэсым лIы гъэсэгъэ-краевед гъэшIэгъоныр лажьи-хьакъи имыIэу агъэтIысыгъ. Щэч зыхэмылъыр Наурзэ Ибрахьимэ илъэпкъ фишIэрэр шIомакIэу, зафэу адыгэ культурэр, этнографиер ыкIи тарихъыр кIэугъоегъэнхэмкIэ, зэхэфыгъэн-зэгъэшIэгъэнхэмкIэ мыпшъыжьэу я 20 — 30-рэ илъэсхэм акIэм нэс Iофышхо зэрилэжьыгъэр ары.
Мамырыкъо Нуриет.