Илъэс 80 зыныбжь кIэлэегъаджэу Дыхъу Аслъанбэч гъэшIэ дахэу къыгъэшIагъэм емылъытыгъэу, непи ишIуагъэ къызэригъэкIощтым пылъ, гуфэбэныгъэр къебэкIэу мэпсэу. КIэлэегъэджэ IофшIэным иветеран исэнэхьат фэшъыпкъэу бзэджашIэхэм пшъэдэкIыжь ягъэ­хьыгъэнымкIэ федеральнэ къулыкъум и ГъэIорышIапIэу Адыгэ Республикэм щыIэм епхыгъэ пчыхьэ еджапIэу къутырэу Новый Сад дэтым Iоф щешIэ.

Аслъанбэч Хьаджымэт ыкъор УФ-м гъэсэныгъэмкIэ изаслуженнэ IофышI, АР-м народнэ гъэсэныгъэмкIэ изаслуженнэ IофышI, поселкэу Инэм ицIыф гъэшIуагъ. Илъэс 55-м ехъугъэу еджапIэм Iоф щешIэ, ащ щыщэу илъэс 21-м хьапс зытелъхэр зыщагъэпщынэхэрэ колонием ипчыхьэ еджапIэ чIэт.
«КIэлэегъэджэ шъыпкъ» — джаущтэу аIо цIыф ыкIи кIэлэегъэджэ къызэрыкIор зышIэхэ-
рэм. Тэхъутэмыкъое районым ыныбжь илъэси 100 зэрэхъурэм фэгъэхьыгъэу медалэу «Адыгеим и Щытхъузехь» зыфиIорэр Дыхъу Аслъанбэч республикэм и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат къыфигъэшъошагъ.
Ятэ иосыет
ыгъэцакIэзэ
Аслъанбэч 1944-рэ илъэсым къуаджэу ПчыхьалIыкъуае къыщыхъугъ. ИцIыкIугъор лъэ­хъан къиныгъ, зэоуж илъэсы­гъэх, еджапIэу зыдакIощтыгъэм ­ишIуагъэкIэ ищыIэныгъэ кIэлэ­егъэджэ сэнэхьатым рипхынэу хъугъэ.
— Къоджэ еджапIэм Iоф щызышIэщтыгъэ тикIэлэегъа­джэхэр сыд фэдэрэ лъэныкъокIи щысэтехыпIэу щытыгъэх. ЕджапIэм ипащэу Iоф ашIагъ Советскэ Союзым и ЛIыхъужъэу Нэхэе Даутэ, РСФСР-м изаслуженнэ кIэлэегъаджэу Шэртэнэ Хьазрэт. Лъытэныгъэшхо зыфа­шIырэ кIэлэегъаджэу сиIа­гъэхэр сщыгъупшэхэрэп: Гъыщ Айдэмыр, РСФСР-м изаслу­женнэ кIэлэегъаджэхэу ШъхьапцIэ­жъыкъо Дзэгъащт, ШъхьапцIэ­жъыкъо Хьис, Делэкъо Хьадж­мустаф. Предметэу тызэрэрагъаджэхэрэм имызакъоу, ахэм щыIэныгъэм тыфагъасэщтыгъ. Непэ сызыпылъ Iофыр шIу сэзыгъэлъэгъугъэр ыкIи ащ сыпызыщагъэр Адыгеим физикэмкIэ анахь кIэлэегъэджэ пэрытэу алъытэщтыгъэ Шэртэнэ Мэдин ары, — еIо Аслъанбэч. — Сятэ кIэхъопсыщтыгъ кIэлэегъаджэ сыхъуным, ащ иосыет сымы­гъэцэкIэн слъэкIыгъэп.
1962-рэ илъэсым Дыхъу Аслъанбэч Адыгэ кIэлэегъэджэ институтым ифизикэ-хьисап факультет истудент хъугъэ. Арэу щытми, ятIонэрэ курсым студенческэ кIакоу щыгъыгъэр гимнастеркэкIэ зэблихъунэу хъугъэ — дзэ къулыкъум ащагъ. Техникэм хэшIыкI зэрэфыриIагъэм къыхэкIэу ракетыдзэм хэтэу къулыкъур ыхьыгъ. Илъэ­сищэ ащ къэти къызегъэзэжьым, еджэным пидзэжьыгъ.
ЩыIэныгъэм
фэбгъэсэнхэр
А лъэхъаным Адыгеим икIэлэегъаджэхэр Советскэ Союзым ишъолъыр зэфэшъхьафхэм агъа­кIощтыгъэх, ау Дыхъу Аслъанбэч Краснодар краим къагъэнагъ ыкIи къэлэ комитетым инструктор IэнатIэ къыщыратыгъ. Ау кIэлэегъэджэ ныбжьыкIэр исэнэхьаткIэ Iоф ышIэным ренэу кIэхъопсыщтыгъ. 1970-рэ илъэсым Iоныгъом и 1-м поселкэу Инэм дэт гурыт еджапIэм Iоф­шIэныр ащ щыригъэжьагъ.
— Зэо ужым сезыгъэджэгъэ кIэлэегъаджэхэм ялъагъо сытетэу сырыкIуагъ, предметэу язгъэхьырэм имызакъоу, кIэлэ­еджакIохэр щыIэныгъэм хэгъэгъозэгъэнхэм сыдэлэжьагъ. Къы­чIэзгъэкIыгъэхэр хьыкумышI, прокурор, офицер, врач, кIэлэ­егъаджэ хъугъэх. Непэ къыз­нэсыгъэм ахэр къысфытеох, са­дэжь къэкIох. Джыри сикIэлэеджакIохэу ахэм сяплъы, — мэщхы Аслъанбэч.
Мыхэм пенсием щыIэхэри ахэ­тых, кIэлэегъаджэм фэразэх.
Ерэджыбэкъо Адам кIэлэ­егъэджэ IофшIэным иветеран, Адыгэкъалэ ыкIи Теуцожь районым гъэсэныгъэмкIэ игъэIорышIапIэ ипащэу илъэсыбэрэ Iоф ышIагъ, медалэу «Адыгеим и Щытхъузехь» зыфиIорэр къы­фагъэшъошагъ. Ар непэ къыз­нэсыгъэм икIэлэегъэджагъэм фэ­раз ыкIи ар ищысэтехыпI.
— ЕджапIэм имызакъоу, нэ­мыкI чIыпIэхэми Iэдэбныгъэ ащытхэлъыным фэшI пхъэшагъэ хэлъэу укъытфыщымытыгъэмэ, хэты тыхъущтгъагъа? — еIо ащ.
АР-м гъэсэныгъэмкIэ ими­нистрагъэу, Адыгеим народнэ гъэсэныгъэмкIэ изаслуженнэ IофышIэу, УФ-м профессиональнэ гъэсэныгъэмкIэ иIофышIэ гъэшIуагъэу Жадэ Анзаур ылъа­къо пытэу теуцонымкIэ Дыхъу Аслъанбэч ишIогъэшхо къекIыгъ.
«Пхъашэу
зыщагъэпщынэхэрэ»
еджапIэр
Дыхъу Аслъанбэч гурыт еджа­пIэм зэрэщылэжьагъэм имызакъоу, поселкэу Новый Сад ипчыхьэ еджапIэ ипащэу Iоф ышIагъ. БзэджашIэхэм пшъэ­дэкIыжь ягъэхьыгъэнымкIэ фе­деральнэ къулыкъум и ГъэIорышIапIэу Адыгэ Республикэм щыIэм епхыгъэ колониеу N 2-м ипчыхьэ еджапIэ къызызэIуа­хым, заслуженнэ кIэлэегъа­джэр ащ рагъэблэгъагъ.
Мы мафэм ехъулIэу хьапс зытыралъхьэгъэ кIэлэеджэкIо 60 фэдиз мыщ щеджэ. ЗэкIэмкIи кIэлэегъэджи 10 щэлажьэ, ахэм зэкIэми пэщэныгъэ адызэрехьэ Аслъанбэч.
2003-рэ илъэсым къыщегъэ­жьагъэу пчыхьэ еджапIэу N 2-р АР-м гъэсэныгъэмкIэ и Ми­нистерствэ епхыгъэу мэлажьэ, республикэм ит хьапсхэм пшъэ­дэкIыжь ащызыхьыхэрэр мыщ щырагъаджэх.
— Пчыхьэ еджапIэм щеджэ­хэрэм физикэ урокхэр анахь агу рехьых, ашIогъэшIэгъонэу едэIух, сыда пIомэ кIэлэегъэджэ IэпэIасэм ар арегъэхьы. Аныбжь емылъытыгъэу кIэлэ­еджакIо пэпчъ екIолIакIэ къыфегъоты. Аслъанбэч ригъаджэ­хэрэм гъэхъагъэу ашIыхэрэм лъэшэу ащэгушIукIы. КIэлэ­егъэджэным ыкIи щыIэныгъэм ылъэныкъокIэ шIэныгъэу ащ IэкIэлъхэр къызIэкIэдгъэ­хьанхэм тыпылъ, — еIо пчыхьэ еджапIэм ипащэу Трахъо Вячеслав.
Купэу зыхэтыр къинэу зэрэщытым емылъытыгъэу, Аслъанбэч ицыхьэ телъ гъэсэныгъэу аригъэгъотырэм имызакъоу, пIуныгъэ Iофым мэхьанэшхо зэриIэм.
— Зыныбжь икъугъэ кIэлэ­еджакIом ишэн нахь зэтеу­цуагъ. Хъулъфыгъэхэм дэгъоу къагу­рэIо физикэр ящыIэныгъэкIэ къызэрашъхьапэщтыр. Арышъ, сиурокым щырэхьатых ыкIи щэ­даIох, — еIо Аслъанбэч.
Дыхъу Аслъанбэч илъэс 20-м ехъугъэу хьапс еджапIэм идоскэ Iут, статьяу ыкIи пIалъэу мыхэм атыралъхьагъэм мэхьанэшхо ритырэп, анахь шъхьаIэу ылъы­тэрэр дунаим хэшIыкI фыря­Iэныр, язэхашIэ къэгъэущыгъэныр, щыIэныгъэм хэгъэгъозэ­жьыгъэнхэр ары.
Аслъанбэч
игушхоныгъ
Аслъанбэч ишъхьэгъусэу Ну­риет исэнэхьаткIэ фельдшер, илъэсыбэрэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм Iоф щишIагъ. Илъэс 55-рэ хъугъэу зэгурыIохэу, аIэ зэкIэ­дзагъэу зэдэпсэух.
— Хъулъфыгъэ пэпчъ, дзэ­къулыкъушIэу, кIэлэегъаджэу е врачэу орэхъу, кIыбдэт иIэн фае. Лъэшэу сырыраз ащ фэдэ кIыбдэт дэгъу зэрэсиIэм, — еIо кIэлэегъаджэм.
Ятэ иосыет агъэцакIэзэ, Ды­хъухэр кIэлэегъэджэ унагъо хъу­гъэх. ЯпшъэшъитIуми а сэнэхьатыр зэрагъэгъотыгъ: ЛIэ­хъусэжъ Сусаннэ биологиемрэ географиемрэ арегъэхьы, Шэр­тэнэ Ларисэ тхылъеджапIэм ипащ. Япхъорэлъфхэу Аминэрэ Зарэрэ тфы закIэкIэ еджагъэх.
— Шэртэнэ Аминэ музыкальнэ еджапIэр дэгъу дэдэу къыу­хыгъ, тапэкIэ хьисапымкIэ ригъэджэнхэ гухэлъ иI, Зарэ фи­лолог сэнэхьатым феджэ. Лъэшэу сэгушIо кIэлэегъэджэ сэнэхьатыр сиунагъо зэрэща­гъэлъапIэрэр, пстэуми апэ зэ­рэрагъэшъырэр, — еIо Дыхъу Аслъанбэч.
Ныбжь дахэу иIэм емылъытыгъэу, Аслъанбэч мы мафэхэми еджапIэм IофшIэныр щы­лъегъэкIуатэ ыкIи икIэлэегъэджэ пэрытхэм яосыетэу «Гум имашIо шъумыгъэкIуас, нэмыкIхэми алъыжъугъэIэс!» зыфиIорэм те­тэу мэпсэу.
Хэутыным
фэзыгъэхьазырыгъэр
КIАРЭ Фатим.