Top.Mail.Ru

Сятэжъ гупсэ джыри цIыфмэ ахэт

Дунаим изытетрэ цIыфэу ащ щыпсэухэрэмрэ лъэшэу зэпхыгъэх. Дунэе шIэныгъэм икуугъэ, чIыопсым икъэ­бза­гъэ, гъэхъэгъэ зэфэшъхьафхэр… Ау, зэкIэмэ апэ згъэуцурэр, мэхьэнэ ин зэстырэр мамырныгъэм изытет.

Непэ дунаим щыгумэкI, Iашэхэр къы­щаштэ… Арэущтэу щытми, цIыфхэм бэ зэрялъытыгъэр сэшIэ ыкIи сэгугъэ ­акъыл тэрэзыр апшъэ уцунэу.
Дунаир къэзыгъэдахэрэр цIыфыр ары! Тихэгъэгу ины, цIыф лъэпкъыбэ щэпсэу, культурэ бай зэфэшъхьафхэр зэдытый. Тэ тишъолъыр, Адыгэ Республикэм, итарихъ цIыф Iушыбэхэм ацIэхэр хэхьагъэх. Культурэм, экономикэм, медицинэм, нэмыкI лъэныкъуабэхэм хэхъоныгъэ ашIыным ахэм яIахьышIу халъхьагъ. Ащ фэдэ цIыф сигъашIэ епхы­гъэнэу синасып къыхьыгъ. Ау сэ сы­къэ­хъуфэ дунаим тетынэу, гъэшIэ кIыхьэ хъунэу хъугъэп. Зигугъу къэсшIымэ сшIоигъор сятэжъ гупсэу, Адыгеим культурэмкIэ изаслуженнэ IофышIэу, усакIоу Бэгъ Нурбый.
Сятэжъэу Бэгъ Нурбый 1937-рэ илъэ­сым къуаджэу Нэчэрэзые къыщыхъугъ. Хэгъэгу зэошхор заухым, игъэсэныгъэ гъогу ригъэжьагъ. ЗэрэсшIэрэмкIэ, кIэла­кIэхэм ахэтэу Нэчэрэзые лъэсэу къи­кIызэ Джэджэхьаблэ щеджагъ. Ащ къыкIэлъыкIоу, Мыекъуапэ дэт мэкъумэщ техникумыр къыухыгъ ыкIи зоотехникэу Iоф ышIагъ. Сянэжъи сяни аIоу зэхэс­хыгъ ситэтэжъ зыщапIугъэ унагъом хьакIэщ зэриIагъэр Ащ цIыфхэр къекIуа­лIэщтыгъэх, къэбархэр къыщаIуатэ­щтыгъ, орэдыжъхэр къыщаIощтыгъэх. А пстэур итхыгъэхэм лъапсэ афэхъугъ. Сятэжъ тхэ­кIэ амалэу IэкIэлъым елъытыгъэу Мые­къуапэ дэтыгъэ кIэлэегъэджэ институтым (непэ ар Адыгэ къэралыгъо университет) апшъэрэ филологие гъэсэныгъэ щызэригъэгъотыгъ.

Унэгъо хъарзынэщ


Сятэжъ гупсэу Бэгъ Нурбый икъэбар улъыхъоу интернетым уихьэмэ, бэ иплъэ­гъощт, иусэхэм, ищыIэныгъэ, итворчествэ афэгъэхьыгъэхэу… Иусэхэм тиадыгабзэ чIыпIэшхо щаубыты. Ащ сэ сыщэгушIукIы, сырэгушхо. Сятэжъ илъэсыбэрэ адыгэ лъэпкъ гъэзетым Iоф щишIагъ. КIэлэцIыкIу журналэу «Жъогъобыным» иредактор шъхьэIагъ. Ипоэтическэ сборник пчъагъэ къыдэкIыгъ. Ахэм ащыщых: «Хъярым пчъэр фыIусэхы», «Гъэбэжъу огъот», «ЧIыгум игупсэф», «Гъэтхэ нэплъэгъу», «СипщынэIап», «МэшIочъэ мыкIуас». Аужырэр усэкIэ тхыгъэ роман… Урыс литературэм Александр Пушкиным и «Евгений Онегин» къыщыхагъэщмэ, сэ сятэжъэу Бэгъ Нурбый итхыгъэхэр ащ фэсэгъадэ. ИгущыIэхэм арылъ орэдхэри къаIох.

Унэгъо хъарзынэщ


СицIыкIугъом сянэжъ татэ ытхыгъэ пшысэхэм къысфяджагъ. Ахэр адыгэ IорIуатэхэм япхыгъэх: «Къошыным ­итхыд», «ЛIыжъ щыгъумыт»… Къошыныжъыр хэт фэда? ТIэкIу Робин Гуд сыгу къегъэкIы… ТэрэзынкIи мэхъу, ау шIу ышIэу ыIозэ мыхъун гори зэрихьагъэу къычIэкIы…
Сятэжъ заом тичIыгу тыркъоу тырищагъэхэм, тилъэпкъ зезыдзагъэхэм, гупсэфыпIэу дунаир щытыным игупшысэ анэсы, ямэхьанэ зэрэиным иусэхэм, ипоэмэхэм, усэкIэ тхыгъэ романым ягугъу къащешIы… Хэт еджэми, къыгурыIощт сшIошIы.
Сянэ татэ фэгъэхьыгъэу бэ ыгу къэ­кIыжьэу къытфиIуатэрэр. Сэмэркъэу дахэ хэлъыгъ, цIыфхэр икIэсагъ. Иныб­джэгъугъэх ЩэшIэ Казбек, Къуекъо Нал­бый, Нэхэе Руслъан, Хъут Щамсудин, Теуцожь Хьабиб… Мыхэр дэгъоу сшIэхэ­рэп, ау, сянэ къызэрэхигъэщэу, адыгэ гупшысэм ыпсэ пагъэтыгъ, шIэныгъэр зэрахьагъ. Ары непэ тлъапсэ зыгъэпы­тэрэр ыкIи шIэныгъэм къежьапIэ фэ­хъурэр. Татэ Нурбый ихьатырми, си­адыгабзэ згъэлъэпIэн фае. Сыфай ар къыздэхъунэу! Сятэжъ сищысэтехыпI, сырэгушхо.
Ситатэ итхыгъэхэм цIыфхэр джыри бэрэ зэряджэщтхэм, уасэ зэрафашIыщтым сицыхьэ телъ.
ХьакIэмыз Айла.