АР-м инахьыжъхэм я Совет зичэзыу зэхэсыгъоу иIагъэр ешъоныр ыкIи наркоманиер щыIэныгъэм емыкIурэ лъэныкъохэу къызэрэхэуцуагъэхэм, ащкIэ хэкIыпIэу щыIэхэм афэгъэхьыгъагъ.

Iофтхьабзэм хэлэжьагъэх Адыгеим и ЛIышъхьэрэ министрэхэм я Кабинетрэ я Администрацие ипащэу Владимир Свеженец, Адыгэ Республикэм лъэпкъ IофхэмкIэ, IэкIыб къэралхэм ащыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм адыряIэ зэпхыныгъэ­хэмкIэ ыкIи къэбар жъугъэм иамалхэмкIэ и Комитет итхьаматэу Шъхьэлэхъо Аскэр, псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ министрэм игуадзэу Максим Коробко, къулыкъу зэфэшъхьафхэм ялIыкIохэр.
Нахьыжъхэм я Совет итхьаматэу ГъукIэлI Нурбый мы Iофыгъом фэгъэ­хьыгъэу къэгущыIагъ. Ащ къызэрэхигъэ­щыгъэмкIэ, щыIэныгъэм димыштэрэ хъугъэ-шIагъэу тызэрихьылIэрэм бэмэ тарагъэгупшысэ. Ахэр зэкIэ зыпкъ къи­кIыхэрэр ешъонымрэ наркоманиемрэ.
— Шъон пытэхэр ыкIи наркотикхэр зэзыхьылIэрэ цIыфхэр зэр-мыр мэхъух, яакъыл, япсихикэ зэщэкъо. Ащ къыхэкIыкIэ Iэтахъохэм, кIэлэцIыкIухэм ягупсэхэм алъэныкъокIэ жъалымыгъэ зекIуакIэхэр зэрахьэх. Щэнаутэу пкъынэ-лынэм хахьэрэм идунай арегъэхъожьы. Щысэу къэсхьын Сургут ыкIи Кировскэ хэкум бэмышIэу къащыхъугъэр. Зыщыщ амышIэрэ веществоу зэрахьылIагъэм къы­хэкIыкIэ нэбгырэ 661-рэ сымэджэщым ащагъэх, ахэм ащыщэу 105-р зыныбжь имыкъу­гъэх. Нэбгырэ 19-мэ ­ядунай ахъожьыгъ, — хигъэунэфыкIыгъ ГъукIэлI Нурбый.
Нахьыжъхэм я Совет итхьаматэ къы­зэриIуагъэмкIэ, бгъэфедэн узыфимыт наркотик ыкIи психотропнэ вещество зыхэлъ къэкIырэ уцхэм я Перечень УФ-м и Правительствэ зэхъокIыныгъэхэр фишIыгъэх. Сыда пIомэ, «химикхэм» бэдзэршIыпIэ «шIуцIэм» наркотик лъэпкъыкIэу къыщырагъэкIокIы хъугъэр бэдэд. Ахэр зэзыхьылIэхэрэм Iэзэгъу къафагъотынэу игъо ифэхэрэп, япчъагъэкIэ наркотик лъэпкъи 100-м ехъух.

— АР-м псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ и Министерствэ къызэритыгъэмкIэ, наркомание узыр зиIэхэм япчъагъэ нахь макIэ хъугъэ. Наркотикхэм апэуцужьыгъэнымкIэ комиссиеу Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат зипащэр шъолъырым щэлажьэ. Псауныгъэм зэрар езыхырэ шIыкIэхэр щыгъэзыегъэн­хэм фэIорышIэрэ Iофтхьабзэхэр республикэм ирайонхэми ащырагъэкIокIых, программэ гъэнэфагъэхэр пхыращых. Мы узыр зиIэ нэбгырэ 513-рэ республикэм щатхыгъ, блэкIыгъэ илъэсым ар проценти 10-кIэ нахьыбагъ. 2023-рэ илъэсым наркоманием епхыгъэ бзэджэшIэгъэ 212-рэ агъэунэфыгъ, ащ щыщэу 100-м ехъур наркотикхэр хэбзэнчъэу зэрагъэзекIохэрэм епхыгъ. Мы лъэны­къомкIэ уголовнэ пшъэдэкIыжьыр агъэлъэшыгъ нахь мышIэми, ащ къыгъэуцухэрэп. БзэджашIэхэм якъэубытын къэзгъэхьылъэ­хэрэм ащыщ интернет амалхэр къызфагъэфедэзэ наркотикхэр зэращэхэрэр. Ахэр къыхэгъэщыгъэнхэмкIэ хэбзэухъумакIохэм амалыкIэхэр къагъотых, джырэ уахътэм цIыф зэрымыс быбырэ пкъыгъохэмкIэ алъэплъэх, — къы­Iуагъ ГъукIэлI Нурбый.
Мы узхэм Адыгеим зыщамыушъомб­гъунымкIэ хэбзэ къулыкъухэм яIофшIэн джыри нахь агъэлъэшын зэрэфаер къэ­зэрэугъоигъэхэм къыхагъэщыгъ. Къэ­кIощт илъэсым телъытэгъэ планыр зэхагъэуцо зыхъукIэ а лъэныкъохэр къыдыхалъытэнхэу нахьыжъхэр кIэлъэ­Iугъэх.
ЕплъыкIэхэр
Iофыгъо шъхьаIэу зэхэсыгъом къыщаIэтыгъэм, ащ хэкIыпIэу иIэхэм афэгъэхьыгъэу бэхэр къэгущыIагъэх.
Республикэм Iоф щызышIэрэ къэбар жъугъэм иамалхэм зэпымыоу ешъоным ыкIи наркоманием апэшIуекIогъэнымкIэ тхыгъэхэр къызэрарыхьэрэр къыхигъэщыгъ Комитетым итхьаматэу Шъхьэлэхъо Аскэр.
— Тызхэт илъэсым имэзи 10 пштэмэ, зигугъу къэтшIырэ Iофыгъом фэгъэхьыгъэ тхыгъэ 380-рэ фэдиз гъэзетхэм къащыхаутыгъ, 500-м ехъу социальнэ хъытыум къарыхьагъ. А тхыгъэ­хэр гъэхьазырэгъэнхэм фэшI хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ къулыкъу­хэм ялIыкIохэмрэ журналистхэмрэ зэпхыныгъэ зэдыряIэу зэдэ­лажьэх, хэушъхьафыкIыгъэ телекъэтынхэр къэлэ ыкIи рес­публикэ телевидениехэм къагъэлъагъох, Iофтхьэбзэ зэфэшъхьафхэр зэдызэхащэх. Мы шэн дэйхэм апэуцужьыгъэным фэIорышIэрэ баннерхэр, видеороликхэр Комитетым къыгъэхьазырыгъэхэу къетэгъэкIокIых. НыбжьыкIэхэр зыхэлэжьэрэ зэнэкъокъоу «Тызэгъусэу наркотикхэм тапэшIуекIо» зыфиIорэр ретэгъэкIокIы, — хигъэунэфыкIыгъ Шъхьэлэхъо Аскэр.
АР-м псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ иминистрэ игуадзэу Максим Коробко къызэриIуагъэмкIэ, лIэшIэгъухэм къапкъырыкIыгъэ шэн-хэбзэ зэхэтыкIэхэм ащыщ къыткIэхъухьэрэ лIэужхэр нахьыжъхэм зэрагъасэщтыгъэхэр. Непэ ащ мэхьанэшхо иI. Мыхъун горэ цIыфым къыхэфагъэмэ, ныжъ-тыжъхэм зэу ар фызэпаутыщтыгъ.
— Ешъуагъэу ыкIи наркотикхэр зэзыхьылIагъэхэу къыхагъэщыгъэхэр учетым зэрэхагъэуцо­хэрэ шIыкIэр тIэкIу зэблэхъугъэным фэгъэхьыгъэ предложение наркологическэ сообществэм ыгъэхьазыри, УФ-м псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ ыкIи юстициемкIэ и Министерствэхэм афигъэхьыгъ. Мыщ фэдэ купым хэхьэрэ сымаджэхэм врачыр алъыплъэзэ, Iоф ашIэнымкIэ фитыныгъэ аратынэу кIэлъэIугъэх, унашъоу аштэщтым тежэ. ЕшъуакIохэм алъэныкъокIэ а шапхъэм къыдырагъэштагъ, ау наркотикхэр зэзыхьылIэхэрэр обществэмкIэ щынагъоу алъытагъ ыкIи ахэм алъэныкъокIэ зыкIэлъэIугъэхэр щагъэзыягъ, — къыIуагъ Адыгэ респуб­ликэ наркологие диспансерым иврач шъхьаIэ игуа­дзэу Хьапэпх Анжелинэ.
КIэлэцIыкIухэм наркотикхэр зэрэзэрахьылIэрэр пасэу къыхэгъэщыгъэным фытегъэпсыхьэгъэ психологическэ уплъэ­кIунхэр диспансерым регъэкIокIых, ау щынагъо зышъхьарыт купэу ахэм къагъэлъагъорэм игъом уеIэзэнэу хъурэп. Сыда пIомэ а уплъэкIуныр ушъэфыгъэ шIыкIэм тет ыкIи ежь цIыфым ишIои­гъоныгъэ хэлъын фае. Джащ фэдэу Хьапэпх Анжелинэ къызэриIуагъэмкIэ, наркотик лъэпкъэу зэрахьылIагъэхэр къыхэгъэщыгъэнхэмкIэ диспансерым илабораторие илъэсым къыкIоцI ушэтын мини 9-м ехъу щашIы. ГухэкI нахь мышIэми, нахьыбэрэмкIэ къыхагъэщыхэрэр «синтетическэ вещество» зыфаIохэу пкъынэ-лынэр псынкIэ дэдэу засэрэр ары.
Нахьыжъхэм я Совет хэтхэу ХъутIыжъ Аслъанрэ Оник Нигоевымрэ къэгущыIагъэх. Ахэм зэралъытэрэмкIэ, пIу­ныгъэ-гъэсэныгъэр апэу унагъом къыщежьэнэу щыт. Мы гумэкIыгъор янэплъэгъу рамыгъэкIэу, аIэ зэкIэдзагъэу зэдэлэжьэнхэу Советым хэтхэм зэдаштагъ.
Адыгеим и ЛIышъхьэрэ министрэхэм я Кабинетрэ я Администрацие ипащэу Владимир Свеженец зэхэсыгъом кIэух зэфэхьысыжь къыфишIызэ, Iофыгъоу къаIэтыгъэм непэ мэхьанэшхо зэриIэр къыхигъэщыгъ. Псауныгъэм зэрар езыхырэ шIыкIэхэр щыгъэзыегъэнхэмкIэ рес­публикэм Iофтхьабзэу щызэрахьэрэр зэрэмымакIэр, ныбжьыкIэ спортым зызэриушъомбгъурэр ащ хигъэунэфыкIыгъ.
Iэшъынэ Сусан.
Сурэтхэр авторым иех.