Зэкъош республикэхэм яадыгэ ­гъэзетхэр лъэпкъ журналисти­кэм икушъэ къодыехэп. Тха­кIохэр, усакIохэр, тхэн сэнаущыгъэ ин зыхэлъ творческэ цIыфхэр сыдигъуи зыфащэщтыгъэх. Ахэр ары яублапIэ­хэм аIутыгъэхэри.

Гъэзетхэм илъэсишъэ гъогухэр къа­кIугъэми, непи хабзэр укъуагъэп. Ялэ­жьакIохэм литературнэ тхэныр зикIасэхэр къябэкIых. АщкIэ «Адыгэ псалъэр» пэрыт. ТхакIо, усакIо цIэр зытефэрэ дэдэу купышIу Iут. ТиIофшIэгъу дэкIыгъо иаужырэ мафэ ахэм заIудгъэкIагъ ыкIи тхьамэфэ IофшIэным теуIэшIухьажь дахэ ар фэхъугъ.
ТиIофшIэгъоу НэкIэпыджэ Замирэ «къыддэлажьэхэу усэхэрэм, тхэхэрэм шъуаIузгъакIэ сшIоигъу» зеIом, ащ фэдэу хъатэу къысщыхъугъэп. Ау ыужкIэ нэIуа­сэ сафэхъуи, яIофшIагъэхэр слъэгъуи, ягупшысакIэ, яеплъыкIэхэр къызызгурэIохэм, сигущыIэхэр зэкIэсхьажьыгъ, сафыкIэгъожьыгъ. Теубытагъэ хэлъэу къэсэIо: «Адыгэ псалъэм» литературэмкIэ амалышхо зыхэушъэфэгъэ, кIуцI зиIэ тхэкIо, усэкIо бэлахьхэр непэ щэлажьэх.
Чэрим Марианнэ «Адыгэ псалъэм» ижурналист пэрытхэм ащыщ. 2011-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу гъэзетым щэлажьэ. «Мэфэку», «Ислъамым инур» зыфиIорэ нэкIубгъохэр егъэхьазырых, дунэе шэн-хабзэхэмрэ адыгэ лъэпкъымрэ язэпхыныгъэ тетхыхьэ. Гъэзетым щылажьэзэ тхэным къыфэкIуагъ. Зэрэжурналистым дакIоу непэ ар тхакIо, зэдзэ­кIакIу. Икъэлэмыпэ къычIэкIыгъэхэм ащыщых романхэу «ЛIы иримыкъу», «Налщык губампIэ». Джырэблагъэ къыхаутыгъ зэдзэкIыжьыгъэу норвежскэ драматургэу Генрик Ибсен ипьесэу «Къупщхьэгуащэ унэр («Кукольный дом») зыфиIорэр.
— Сэ нахь сыдэзыхьыхырэр цIыфымрэ гъашIэмрэ. Мары мы тыщысхэм зэкIэми къэлэм зымыIыгъ къытхэтэп. ЗэкIэми тхэныр зыкIытикIасэр тигумэкIыгъо горэм гъогу зэригъотырэр, гупсэфыгъом укъызэрэфэкIожьырэр ары. Ащ фэдэ горэ хэмытмэ, а пшIэрэри пфэшIэщтэп. Ау нахьыбэу сшIохьалэмэтыр, мары хэти дэгъуи дэйи хэлъ, ау тиIэгъо-блэгъу цIыфышIоу къихьэрэр нахьыбэмэ, дэ­гъум гъогу егъоты, нахьыбэр емэ, дэим ­гъогу егъоты. Арышъ, ащ фэдэу гъогу амал горэ гъашIэм къызэрэуитырэр шIущэ. ЗыдэмышIэжьэу нэгъэсыпагъэу зыкъыпщэхъужьми ахэри цIыфым ищытыкI, зыхъожьыкI, гъашIэм екIужьыкI. Ахэр сшIохьалэмэт, — еIо Чэрим Марианнэ.
Хьэщыкъуей Олег 1999-рэ илъэсым «Адыгэ псалъэм» апэ къэкIогъагъ. Къыз­щишIэжьырэм матхэ. Ау апэрэ сабыир иIэ зэхъум ащ итворчествэ игъогупэ зызэпыригъэзагъ — кIэлэцIыкIухэм зафигъэзагъ. Мары илъэс 30 хугъэу анахь цIыкIухэр ащ игъуазэхэу афэтхэ. 2003-рэ илъэсым кIэлэцIыкIухэм апае усэхэрэм анахь дэгъоу алъытагъ. Иусэхэм щыIэныгъэм илъэныкъо пстэури къаще­Iэты: зэныбджэгъуныгъэр, ныр, тыжъ-­ныжъхэр, мамырныгъэр, тыгъэр, гъэма­фэр… Непэ ащ итхылъиплI къыдэкIыгъ.
АМ: Олег, адэ о сыд фэдэ уса уикIэсагъэр уицIыкIугъом?
— Шъыпкъэр пIощтмэ, урысыбзэкIэ тхыгъэ усэхэр сэ нахь сикIэсагъэх. А зэманым адыгабзэмкIэ гумэкIыгъо тиIагъэп. Бзэр дэгъоу тшIэщтыгъэ, еджапIэм сыхьатыбэ щытиIагъ. Джы къысэптыгъэ упчIэм сегупшысэжьышъ, адыгэ усакIо сиIагъэп, ау седжэщтыгъэ.
АМ: Тэ тадэжькIэ, АдыгеимкIэ, кIэлэцIыкIухэм апае тхэу тиIэр макIэ. КъэбэртаемкIэ сыда Iофым изытет?
— МакIэ, — еIо Олег. — Ау къасIомэ сшIоигъор, бэ слъэгъурэр мытхэшъухэу, мэхьани, кIуцIи хэмылъэу, ау атхырэр къыхаутэу. Художественнэ Совет зэрэтимыIэр дэи. Пасэм кIэлэцIыкIухэм апае тхэу тиIагъэр бэ, ау нахь макIэ хъузэ тэкIо.
Гугъуэт Заремэ гъэзетым 2012-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу Iут. IофшIэным литературнэ творчесвтэр чанэу дегъэцакIэ. Джыри еджапIэм чIэсызэ тхэныр ыублагъ.
— «Сыда къызхэкIыгъэр?» заIокIэ, анэ шIулъэгъуныгъэм къыхэкIыгъэу сэIо. Мафэм сянэ ыгу хэзгъэкIыгъэу сегупшысэу сыщысзэ, тхьапэр къызэсы­дзэкIи зыгорэ стхыгъэ. Сеплъыжьи, хъун фэдэу къысщыхъугъ. Ащ къыщегъэжьагъэу кIэлэцIыкIу усэхэр стхыщтыгъэх. КIо, зэмыкIу хъатэми, сэ дэгъоу къысщыхъущтыгъэх, — еIо Заремэ.
ЫужкIэ къыхэщыгъэ сэнаущыгъэр Заремэ лъигъэкIотагъ. Тхэныр езыгъэ­жьэгъэкIэ тхакIохэм яегъэджэнхэм кIуа­гъэ, Хэхь Сэфэрбый дэжь зыщигъэсагъ, усэным хабзэу пылъыр къызIэкIигъэ­хьагъ. Гъэзетым къызыIохьэм, итхы­гъэхэр тхылъэу къыдэкIынымкIэ ХьашIуцIэ Мухьамэд ишIуагъэ къыригъэкIыгъ, иIофшIагъэхэм зяджэм, ыгу рихьыгъэх.
— ТедзапIэм дэгущыIи, «Шыхулъа­гъом» икъыдэкIыгъохэм ахэтэу, ау Хьа­шIуцIэ Мухьамэд ихьатыркIэ тхылъэу «Хьэуа Iубыгъуэ» зыфиIорэр къыхаутыгъ. Сыгу, спсэ гупсэфынхэм пае сэтхэ. Усэр къепхьакIыныр ары гумэкIыгъор, птхыныр къинэп. Тхьапэм зебгъэ­кIукIэ огупсэфы, — еIо Заремэ.
— Ащ иусэхэм узяджэкIэ, жъогъолъэ уашъо горэм хъэренэ ущешIэрэм фэд. ЗанкIэу-занкIэу уашъом сэкIо, — еIо Къаныкъуэ-Фырэ Анфисэ. — Сэ ащ фэдэу усэ сфэтхыщтэп.
Къаныкъуэ-Фырэ Анфисэ бгъэ­шIэ­гъон икъун цIыф. Ар журналист, тхэкIо къодыеп, Дунэе Адыгэ Хасэм, КъБР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Гъэ­IорышIапIэ и Совет ахэт. ЧIыопсыр къэу­хъумэгъэ­нымкIэ КъБР-м иапшъэрэ еджапIэ къыу­хыгъ. А зэкIэ къызыпшIэ­рэм, «гъэзетым­рэ тхэнымрэ апэблагъэ сыда зышIы­гъэр?» уегъаIо.
— СыцIыкIузэ усэ цIыкIухэр пыстхыкIыщтыгъэх, ау мэхьанэ естыщтыгъэп. Ау апшъэрэ еджапIэм сычIэсэу нахь тхыгъэ инхэр къысIэкIэкIхэ хъугъэх. Ахэр язгъэлъэгъунхэу тедзапIэм иунэ сы­къызэкIом, ныбжьыкIэ литературнэ зэхахьэу «Шыхулъагъуэ» зыфиIорэр зыщызэхащэрэм сытефагъ. Хьэх Сэфэрбый стхыгъэхэм захэплъэм ыгу рихьыгъэх ыкIи ХьашIуцIэ Мухьамэд дэжь гъэзетым сыкъыщагъ. «Мы цIыкIур мэтхэшъушъ, гъасэ», — риIуагъ. Ащ къыщегъэжьа­гъэу сызыфеджагъи сыди IэкIыб сшIыгъэ. Тхэным зи хэсшIыкIыщтыгъэп, гурыгъуа­зэкIэ сытхэщтыгъ. Арыти, «Шыхулъа­гъуэм» сыхэтзэ Хьэхым тхакIэ сигъэшIагъ. Сэ схэлъыр къышти, шъуашэм рилъхьагъ, — тыщегъэгъуазэ Анфисэ.
Непэ Анфисэ икъэлэмыпэ къычIэкIыгъэх тхылъхэу «Синэмис», «Япэрейхэр», «Хьэтхэр». Аужырэ IофшIагъэр, «Хьэтхэр», тарихъ лъапсэ зиIэ тхыгъэу щыт. Пэсэрэ адыгэхэм ятарихъ еджэ зэхъум, ахэм афэтхэщтэу ащ ышIагъэп. Ау зы хъугъэ-шIагъэ зэкIэ къызэпигъэфагъ.
— ХьашIуцIэ Мухьамэд дэжь сычIэхьагъэу мырэущтэу еIо: «Хьатхэм такъытекIыгъэу тэIошъ тырэкъэи, ау ахэр зэрыгущыIэщтыгъэхэ адыгабзэмкIэ тхыгъэу зы тхылъ тиIэп. Ар сыгу къео. МэщбэшIэ Исхьакъ селъэIу шъхьаем, сфитхырэп». Ар зызэхэсэхым, сшъхьэ къэуагъэм фэдэу зыгорэ къысхэхъы­жъыхьагъ ыкIи сызэджагъэр зэкIэ сюжет зэпыщыгъэу закъудыигъ. Стхыщтыри, героеу къыхэсщэщтыри зэкIэри сшIэу, сытхэнэу сыхьазырэу ХьашIуцIэ Мухьа­мэд сыкъыкIэрыкIыжьыгъ. Гъэзетым пае стхыщтыгъэр IузгъэкIоти, езгъэжьагъ апэрэ Iахьыр (тхылъыр Iахьищ мэхъу), мэфэ 29-кIэ ар стхыгъэ. Пчэдыжьым сыхьатыр 4-м нэс сыщысэуи хъущтыгъэ. Сымытхымэ, сшъхьэ зэIыхьэщтыгъэ, сатырхэр ежь-ежьырэу къакIощтыгъэх. ХьашIуцIэр зеджэм, ышIошъ хъущтыгъэп. Апэрэ Iахьыр псынкIэу къыдигъэкIыгъ. «КъыкIэлъыкIощта джыри?» бэмэ аIоти, ащ пае урым тарихъым сыкъиджыкIызэ мыотIхэр зэзгъэшIагъ. Хьатхэм яефэхыпIэкIэ ассирийскэ тарихъым сыкъыпкъы­рыкIыгъ, — къытфиIотагъ Анфисэ.
Джы Анфисэ хьат шIэныгъэмкIэ кандидатыцIэр къызщигъэшъыпкъэжьыщт институт лъэхъу. «Хьэтхэр» зыфиIорэ тарихъ романым ихьатыркIэ ШIэныгъэ­хэмкIэ Дунэе Адыгэ академием ар хагъэхьагъ. Къыхимыутыгъэу Анфисэ джыри зы роман Iэпэрытх иI. Сыд фэдизэу тхэныр ащ къыдэхъуми, «Адыгэ псалъэр» къыгъэнэнэу фаеп.
— ШъхьэкуцIищ сиIэу сэлъытэ сэ (мэщхы Анфисэ). Зым сабыйхэр епIух (4 иI), адырэр гъэзетым щэлажьэ, ящэ­нэрэр матхэ.
Джащ фэдэ творческэ куп шIагъо непэрэ «Адыгэ псалъэм» щэлажьэ. Зым адырэм хахъо фишIыжьэу, зым ылэжьыгъэм адырэм ифэшъошэ уасэ фишIэу, яIофшIагъэхэр ашIогъэшIэгъонэу, зэфе­джэжьхэу, хьалэлэу зэхэтых. Пстэуми зы макъэу, зэдырагъаштэу. Ар зихьатырэу зыцIэ къыраIорэр ХьашIуцIэ Мухьамэд. Шъхьадж итворческэ гъогу уцуным иIахьышIу хилъхьагъ, иIэпэIэсэныгъэ къахигъэщыгъ, хэти нахь къыдэхъурэм игъогу тыригъэуцуагъ. Лъэшэу зишIуагъэ къэкIуагъэу алъытэрэр ятхыгъэхэр «Адыгэ псалъэм» инэкIубгъо къызэрэтыридзэщтыгъэхэр ары. Пычыгъо-пычыгъоу къыхиутыщтыгъэх, цIыфхэм алъэгъунымкIэ ишIуагъэ къакIощтыгъ. Непэ, тхылъ къыдэгъэкIыныр хьылъэ зыхъугъэ лъэхъаным, тхакIохэмкIэ ар зы хэкIыпIэшIу хъущтыгъэ. Ау тхэныр къиныгъо-псынкIагъом елъытыгъэп. Ар зиныдэлъфыр сыдигъуи матхэ. Джащ фэд «Адыгэ псалъэм» илитературнэ
куп, къыкIэкIощтым емыжэхэу матхэх. АдыкIэ уахътэм зэхифыщт.