Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат тыгъуасэ АР-м и Правительствэ иунэ зэIукIэгъу щыдыриIагъ театрэмрэ киномрэкIэ актер IэпэIасэу, УФ-м инароднэ артистэу, лъэпкъхэм я Къэралыгъо театрэ ихудожественнэ пащэу Евгений Мироновым.

ЗэдэгущыIэгъум хэлэжьагъэх АР-м культурэмкIэ иминистрэу Аулъэ Юрэ, АР-м итеатральнэ зэхахьэ ипащэу Ацумыжъ Рустам, автоном мысатыу организациеу «Шварц и Унэ» зыфиIорэм ипащэу Надежда Суховаяр.
«Тигуапэ мыщ фэдэ зэIукIэгъу зэрэтиIэр, о узхэлэжьэрэ фильмхэм джащ фэдэу рэзэныгъэ ахэдгъуатэзэ тяплъы. ГущыIэм пае, картинэхэу «В августе 44-го…», «Апостол» зыфиIохэрэм. Непи ахэм мэхьанэшхо яIэу щыт, сыда пIомэ къыткIэхъухьэхэрэр я Хэгъэгу шIу алъэ­гъоу къэтэджынхэмкIэ ахэм яшIуагъэ къэкIо. Тиреспубликэ Iоф зыщыдашIэрэ проектыкIэр гъэхъагъэ хэлъэу пхырышъу­щынэу сышъуфэлъаIо», — къыхигъэ­щыгъ КъумпIыл Мурат.
Непэ фильмэу «Арсеньев» Адыгеим щытырахы, ар зыфэгъэхьыгъэр Владимир Арсеньевыр – зэлъашIэрэ зекIор, географыр, этнографыр, КъокIыпIэ Чыжьэм иушэтынкIэ IофшIэгъабэ зиIэр ары. Проектым исериехэм Владимир Арсеньевым ищыIэныгъэкIэ анахь мэхьанэ зиIэ хъугъэ-шIагъэхэр къызэлъаубытых: 1905-рэ илъэсым къыщыублагъэу дунаим зыщехыжьыгъэ 1930-м нэс.
Евгений Мироновым фильмыкIэм роль шъхьаIэр къыщешIы. Илья Тилькиныр игъусэу фильмым исценарий ытхыгъ. Режиссерыр Дмитрий Киселевыр ары. Фильмыр тезыхырэр «Студия Третий Рим». ИлъэситIукIэ узэкIэIэбэжьмэ, техынхэр зыщырагъэжьэгъагъэр КъокIыпIэ Чыжьэр ары, ащ нэмыкIэу Санкт-Петербурги Подмосковьери къыхиубыта­гъэх. Джы мары мазэ фэдиз хъугъэу а купым Адыгеим Iоф щешIэ. Фильмым исценакIэхэм апае республикэм и Мые­къопэ район ичIыпIэхэр къыхахыгъэх. АР-м итеатральнэ зэхахьэ иартистхэри кинокартинэм Iофэу дашIэрэм къыхагъэ­лажьэх. Роман Корчагэ фильмыкIэм хэлажьэ. Евгений Мироновым къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, тыгъэгъазэм Москва Iоф щашIэнэу рахъухьагъ, павильонэу зэтырагъэпсыхьагъэр Владивосток итеплъэ фэдэу гъэпсыгъэ. УФ-м инароднэ артист Адыгеим и ЛIышъхьэ республикэм щагъэцэкIэрэ IофшIэным изэхэщэнкIэ ишIуагъэ къызэригъакIорэм пае зэрэфэразэр къыIуагъ.
«ТхакIоу, зипчъагъэкIэ макIэ хъурэ лъэпкъхэр къэзыухъумэгъэ КъокIыпIэ Чыжьэр къыхэзгъэщыгъэм фэгъэхьыгъэ фильмыр тетэхы. Зы лъэныкъомкIэ тарихъ мэхьанэ зиIэ цIыф гъэшIэгъонэу ар щыт, адрэмкIэ – фильмым чIыпIэ зэфэшъхьафыбэмэ якъэгъэлъэгъон тыщыхэфэ, гущыIэм пае, зекIохэр, къушъхьэтх зэпырыкIыпIэхэр ыкIи нэмыкIхэр. Шъыпкъэр къэпIон хъумэ, тетхырэр зыфэгъэхьыгъэр КъокIыпIэ Чыжьэр ары. Ащи Iоф щытшIагъ, ау сценэ гъэнэфагъэхэр Адыгеир ары зыщытетхыгъэхэр. АщкIэ шъо шъуишъолъыр Iэрыфэгъоу щыт, инфраструктурэр дэгъу, чIыопсыр гъэшIэгъон дэд», — къыхигъэщыгъ Е. Мироновым.

Джащ фэдэу творческэ гухэлъхэу яIэхэм афэгъэхьыгъэу ащ къыIотагъ. Ежь зипэщэ театрэмрэ Адыгеим итеатральнэ сообществэрэ зэрэзэдэлэжьэщтхэм илъэныкъохэм атегущыIагъэх. Шъугу къэтэгъэкIыжьы: УФ-м культурэмкIэ и Министерствэ ипрограммэ тетэу Лъэпкъхэм я Театрэ хэгъэгум икъалэхэм ятеатрэхэм IэпыIэгъу афэхъу – кIэлэегъаджэхэр зэрафагъакIохэрэм нэмыкIэу, репертуарым игъэпсын нэсыжьэу. Семинар-лабораториеу щыIагъэм Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ театрэу Цэй Ибрахьимэ ыцIэкIэ щытыр хэлэжьагъ, ащкIэ Урысыем культурэмкIэ и Министерствэ ишIуагъэ къэкIуагъ. Проектым икIэухэу хъугъэр спектаклэ цIыкIуищым ягъэуцун: «Остров Рикота», «Гупешка», «Лавина» зыфиIохэрэр.
ЗэIукIэгъум илъэхъан Адыгеим итворческэ амалхэм хэхъоныгъэ ягъэшIыгъэ­нымкIэ, ныбжьыкIэхэр гъэсэгъэнхэмкIэ тапэкIи зэдэлэжьэныгъэ зэдыряIэным мэхьанэшхо зэриIэр къыхагъэщыгъ. ГущыIэм пае, республикэм иактер ныбжьыкIэхэр Москва щеджэнхэм епхыгъэ IофшIэныр макIо, мы лъэхъаным хэгъэ­гум итеатральнэ апшъэрэ еджапIэхэм зыкIэ ащыщым анахь сэнаущыгъэ зы­хэлъ абитуриентхэу щеджэщтхэм якъыхэхын макIо.
«Культурэм IэпыIэгъу етыгъэным пае бэ тиреспубликэ щызэшIуахырэр, илъэс къэс ащ ихэхъоныгъэ ахъщэшхо пэIуагъахьэ. Титворческэ коллектив пстэуми тадеIэ. Автобусхэу ящыкIагъэхэр аIэкIэтэгъахьэх. БэмышIэу дгъэцэкIэжьыгъэ Пушкиным инароднэ Унэ. Джы концерт залэу «Налмэсым» изэтегъэпсыхьан ыкIэм фэкIо. Титворческэ купхэм амалэу яIэм нахь зегъэушъомбгъугъэным ыкIи нахь гъэхъэгъэшхохэр ашIынхэм тынаIэ тет. Арышъ, зэлъашIэрэ цIыф цIэрыIохэм адэдгъэцэкIэрэ проектхэм бэкIэ тащэгугъы ыкIи тащэгушIукIы. Республикэм итеатральнэ искусствэ лъэгэпIэ нахь лъагэм тещэгъэным ахэр зэкIэ фэлажьэх», — къыхигъэщыгъ КъумпIыл Мурат.

Ащ нэужым АР-м и ЛIышъхьэрэ Евгений Мироновымрэ Пушкиным инароднэ Унэ щыIагъэх, АР-м итеатральнэ зэхахьэ иIофшIэн зэрэзэхэщагъэм нэIуасэ зыфашIыгъ. Ащ нэужым УФ-м инароднэ артист Адыгеим итеатриплIымэ ащылажьэхэрэм зэIукIэгъу адыриIагъ, джащ фэдэу Тэхъутэмыкъое районым иныбжьыкIэ театрэрэ искусствэхэмкIэ колледжэу У. Хь. Тхьабысымэм ыцIэкIэ щытым итеатральнэ отделение истудентхэмрэ зэIукIэгъу адыриIагъ.
ЗэдэгущыIэгъум илъэхъан Москварэ Адыгеимрэ ятеатральнэ IофышIэхэм тапэкIи язэдэлэжьэныгъэ зэрэлъыкIотэщтым иIофыгъохэм атегущыIагъэх. Ащ нэмыкIэу Урысыем икъэлэ цIыкIухэм ятеатрэхэм яфестивалэу Евгений Мироновым игукъэкIыкIэ 2010-рэ илъэсым къыщыублагъэу зэхащэрэм хэлэжьэнхэу къызэриIуагъэм дырагъэштагъ. Зы илъэс­кIэ къалэу Мыекъуапэ а фестивалыр щызэхащэмэ зэрэшIоигъори, ащкIэ амалэу щыIэхэми Е. Мироновым защигъэгъозагъ. ЗэлъашIэрэ драматургэу
Е. Шварц фэгъэхьыгъэу ар агъэпсынэу игъо къафилъэгъугъ. Нафэу зэрэщытымкIэ, 2026-рэ илъэсым, псаугъэмэ, ащ ыныбжь илъэси 130-рэ хъущтгъагъэ. Е. Мироновым къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, тхакIом икIэлэцIыкIугъорэ иныбжьыкIэгъурэ зыщыкIогъэхэ къалэу Мыекъуапэ фестивалымкIэ чIыпIэ дэгъоу хъущт, Шварц зыгъэлъэпIэрэ пстэури ащ щызэIукIэнхэ алъэкIыщт.
Адыгеим и ЛIышъхьэ Шварц зэпсаум Мыекъуапэ тарихъ теплъэу иIагъэр зыпкъ игъэуцожьыгъэнымкIэ гухэлъэу яIэхэм афэгъэхьыгъэу къыIотагъ. КъумпIыл Мурат къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, «Майкоп Евгения Шварца» зыфиIорэ маршрутымкIэ тарихъ мэхьанэ зиIэ унэхэр зэрэзэтырагъэпсыхьажьыщтхэм имызакъоу тхакIом ипроизведениехэм къахэфэрэ образхэм яарт-псэуалъэхэри агъэуцущтых. Ащ нэмыкIэу кIэлэцIыкIу театрэхэм яфестивалэу Е. Шварц фэгъэхьыгъэщтыр Адыгеим щызэхэщэ­гъэнми дырагъэштагъ.
«Тэ сэнаущыгъэ зыхэлъ ыкIи творчес­твэм пылъ цIыфыбэ тиI. Театральнэ искусствэм пыщэгъабэхэр лъэшэу ягуа­пэу театрэм макIох ыкIи къагъэлъэгъо­щтхэм адэгуIэу яжэх. ТичIыпIэгъоу ­ Е. Шварц фэгъэхьыгъэ проектхэм цIыфхэр театральнэ искусствэм нахь фащэх, тиреспублики анаIэ нахь къытырадзэ, Мыекъуапи зекIоу къакIорэр нахьыбэ хъунымкIэ яшIуагъэ къэкIо», — къыIуагъ АР-м и ЛIышъхьэ.
Республикэм ипащэ икIэухым къы­Iуагъ Евгений Мироновым гъусэныгъэ-зэдэлэжьэныгъэу къыддыриIэм пае зэрэфэразэр ыкIи республикэм ыпашъхьэ гъэ­хъагъэу щыриIэхэм, театральнэ искусствэм ихэхъоныгъэ иIахьэу хишIыхьэрэм апае «Адыгэ Республикэм инароднэ артист» зыфиIорэ щытхъуцIэр фигъэшъошагъ.
АР-м и ЛIышъхьэ ипресс-къулыкъу къытырэ къэбархэмкIэ
Тхьаркъохъо Сафыет.