Адыгэ лъэпкъым узэрыгушхон цIыф гъэсэгъабэ къыхэкIыгъ, ахэм яапэрэ сатыр щыт зэлъашIэрэ сурэтышI IэпэIасэу Мэрэтыкъо Долэт Мухьаджыр ыкъор. Адыгеим сурэтшIын искусствэмкIэ ишэн-хабзэхэр уцунхэмкIэ, гъэунэфыгъэнхэмкIэ джырэ лъэхъанкIэ анахь зишIуагъэ къэкIуагъэхэм Мэрэтыкъо Долэт ащыщ. ИIофшIэкIэ IэпкIэ-лъэпкIагъэкIэ, игупшысэкIэ гъэшIэгъонкIэ ащ ыцIэ псынкIэу зэлъашIагъ. Ар сурэтышI къодыягъэп, иадыгэ лъэпкъ пытэу ыгукIи ыпсэкIи готыгъ, икъэлэмыпэ къыпыкIыгъэ произведениехэм ащыщхэм мэхьанэ-купкIышхо яI. Пстэуми апшъэр иIэшIагъэхэмкIэ, Адыгеим итамыгъэ шъхьаIэу, къэралыгъо Гербыр ары. Ащ иэскиз проект ишъыпкъэу ыгъэунэфэу зэрэдэлэжьагъэм паекIэ 1992-рэ илъэсым Долэт «АР-м инароднэ сурэтышI» зыфиIорэ щытхъуцIэр къыфагъэшъошагъ. Республикэм и Герб зэфэдэкIэ лъэпкъ культурэм инэшэнэ шъхьаIэхэри, Адыгеим ичIыопс баиныгъэхэри фэсакъэу, IупкIэу, IэпкIэ-лъапкIэу щызэригъэуIугъэх.
Д. Мэрэтыкъор сурэтшIыным фэIэпэ­Iэсагъ ыкIи щэIэфэ ащ телэжьыхьагъ, дахэу игупшысэ къыщызэIуихыгъ. КIалэр шэкIогъум и 13-м, 1929-рэ илъэсым Адыгеим и Шэуджэн район ит къуаджэу Хьакурынэхьаблэ къыщыхъугъ, щапIугъ. Ау я 30-рэ илъэсхэм якъихьагъум сурэтышI хъущт кIалэм ятэ агъэтIысыгъ лажьи-хьакъи имыIэу, ар заухыижьы­гъэр 1997-рэ илъэсыр ары. Охътэ жьыкъилъхэр джащ фэдагъэх… 1943-рэ илъэсым Мэрэтыкъохэм яунагъо Мыекъуапэ къэкIожьыгъ. Хэгъэгу зэошхом илъэ­хъан илъэс 12 зыныбжь кIэлэцIыкIу Iэтахъор Станкостроительнэ заводэу Фрунзэм ыцIэкIэ щытым Iухьи, щылэжьагъ. Зэо ужым еджапIэр къыухыгъ. 1955-рэ илъэ­сым Долэт художественнэ училищэу Москва дэтым чIэхьагъ, щеджагъ. Ар къызеухым, иеджэн Къэралыгъо художественнэ институтэу В. Суриковым ыцIэ зыхьырэм щылъигъэкIотагъ. Абдзэхэ кIалэр шIэгъошIу зиIэу, шIэныгъэхэм афакIощтыгъ. Ар рагъэджагъ кIэлэегъэ­джэ пэрытхэу, сурэтышI IэпэIасэхэу С. Герасимовым, А. Дайнека, нэмыкIхэми.

СурэтышI ныбжьыкIэм итворческэ IофшIэн 1967-рэ илъэсым монументальнэ-декоративнэ искусствэмкIэ Московскэ комбинатым щыригъэжьагъ. 1973-м ар СССР-м исурэтышIхэм я Союз аштагъ. Илъэси 4 тешIагъэу РСФСР-м исурэтышIхэм я Союз и Московскэ отделение хагъэхьагъ. Мэрэтыкъо Долэт ищыIэныгъэ джащ тетэу илъэсыбэхэм къэралыгъом икъэлэ шъхьаIэ епхыгъэ хъугъэ ыкIи Iоф щишIагъ. Ау ащ емылъытыгъэу, Долэт Адыгеим ихудожественнэ щыIакIэ изытет зэригъашIэщтыгъ ыкIи чанэу къыхэлажьэщтыгъ. Я 90-рэ илъэсхэм ар иунагъокIэ Мыекъуа­пэ къэкIожьыгъ. Ишъхьэгъусэу Шыгъо­тыжь апшъэрэ гъэсэныгъэ иIагъ, общественнэ Iоф­ы­шIэшхуагъ. Ахэм апхъуитIуи ягъу­сагъэх.
Я 70 – 80-рэ илъэ­схэм сурэтышIым имонументальнэ IофшIагъэ­хэр Москва, Черкесскэ, Шъачэ, Севастополь, ау анахьэу Мыекъуапэ, ащишIыгъэх. Ар метрэ 13 зилъэгэгъэ монумент-стелэу къалэм икъыдэхьэгъу щытыр, ресторанэу ыкIи хьакIэщэу «Адыгея» зыфиIорэр, автовокзалым ифойе ыкIи музучилищым ифронтон имозаичнэ паннокIэ гъэ­кIэрэкIэгъагъэх.

Мэрэтыкъом ыIапэ дышъэкIэ гъэ­кIэрэкIэгъагъэх фирмэу «Зэкъошныгъэм» ищагу, къэлэ парк дэхьагъур. Ахэм зэкIэми зэфэдэу адыгэхэм якультурэ ин ишап­хъэхэр ахэгощэ­гъагъ, ахэплъагъощтыгъ. Ежь Долэт икIэлэцIыкIугъо-­иныбжьыкIэгъу пытэу ыгу риубытэгъэ чIыпIэхэу, ыгу пэблагъэ хъугъэхэр игуапэу ыгъэкIэрэкIагъэх, сэнэхьатымкIэ IэкIэлъ шIэныгъэ-IэпэIэсагъэри къыушыхьатыгъ. Мэрэтыкъо Долэт тхы­лъибл хъурэ эпосэу «Нартхэм» ыкIи «Адыгэ лъэпкъ пшысэхэм» ягъэ­кIэрэкIэн ыкIи куп хъухэу «Адыгэ ­лъэпкъ орнаментыр» (тхыпхъэр) зыфиIоу Азэмэтэ Мин-Къутас зэхигъэуцуагъэм дэлэжьагъэх.
СурэтшIынымкIэ шIэныгъэ икъуи, шIыкIэ-амал дэгъухэри къызэрэIэкIэхьагъэхэр ихудожественнэ произведениехэм къаушыхьаты. Къэлэ автовокзалым декоративнэ панноу тыришIыхьагъэр ины, лъэгъупхъэ, псыхьагъэ. Нарт лъэ­пкъхэу – Саусэрыкъо, Лъэпшъ, Адыиф дахэм яшъотеплъэхэр IэпэIэсэгъэ ин хэлъэу къытыгъэх. Джащ фэд Мэрэтыкъо Долэт ыIапэ къычIэкIыгъэ IофшIагъэ пэпчъ. Ары къэс къыкIэIотыкIыжьыгъэу щымытэу, художественнэ IэшIагъэ пэпчъ купкI ини, шъошэ дахи афишIын ылъэ­кIыгъ. Шъо зэфэшъхьафхэр нэр пIэпахэу ащызэригъэкIухэзэ сурэтым шъуи, ли ригъэгъотыщтыгъ. ЗэкIэ Долэт икартинэхэм щыIэныгъэ лъэпсэ куу зэряIэр къахэщы. КъешIэкIыгъэ чIыопсым ихьалэмэтыгъэ къызэрыкIуагъи ащ ­икъоу ыгъэунэфыгъ ыкIи тапашъхьэ къыригъэ­уцуагъ. СурэтышI IэпэIасэм «Калужские пейзажи» зыфиIоу 1981 – 1984-рэ илъэс­хэм ышIыгъэхэм, этюдхэу «Река Белая» гузэхэшIэ зэфэшъхьафхэр зыщызэдэIорышIэх, зэдэштэныгъэр зыхэлъых, джащ фэдэх ичIыопс произведениехэу «Подмосковье» цIэу зыфишIыгъэр, Iазэм мэзахэ зэримыIэр ахэм къаушыхьаты.
Мэрэтыкъо Долэт сурэтым ишIын-гъэ­кIэрэкIэн ыгуи ыпси хэлъыгъ ыкIи къыдэхъущтыгъ. IэпэIасэм иколлекциехэм ахэлъ портрет шIыгъэ заули. Ахэм ащыщ тхакIоу, орэдусэу, этнографэу ыкIи лингвистэу КIубэ Щэбан ипортрет.
Ащ къекIоу адыгэ лъэпкъ шъуашэр щыгъ — цыем ибгъэджыбэхэм хьазырхэр арылъых, хъулъфыгъэ тыжьын бгырыпхым пчанэр кIегъэтхъы. ЛIыр кIэлъ нэгъунджэм къыпхырыплъызэ къяплъы цIыфхэм. IэкIэлъ шыкIэпщынэр Iэ нэсыгъэр умышIэнэу, мэкъэмэ Iэмэ-псымэ дах. Ащ ыпашъхьэ ит Iанэм къэгъэгъэлъэ дахэр, тхылъыр, сыхьатыр, уахътэр ныбжьырэу къэзгъэуцугъэр, тетых. УсакIом ишIулъэгъуи, инэшхъэйи, и Хэгъэгу гукIэгъуи, илъэпIэ пстэумэ ар акIэрычыгъэ зэрэхъугъэр дэгъу дэдэу Мэрэтыкъо Долэт къыригъэлъэгъукIыгъ. Сурэт искусствэр, уегупшысэмэ, лъэпкъым къырыкIуагъэм ылъэпсэ иныба?! ЕтIани, сурэтышIым тарихъ шъыпкъагъэр зэфэдэу иIофшIагъэ пэпчъ ахилъхьаныр фызэшIокIымэ, а зэкIэ IэшIагъэ­хэр – осэшIу къэкIощт лIэужхэмкIэ зиIэх. Долэт щэIэфэкIэ мыпшъыжьэу искусствэм лъэпкъ нэшанэр хэзылъхьагъ, еджэгъэ-гъэсэгъэшхуагъ, цIыфыгъэ Iэдэб дахэ хэлъыгъ, апэрэ адыгэ сурэтышIхэм ащыщ, зыми хэмыкIокIэщт нэшанэхэр итворчествэ щэIорышIэх. СурэтышI зафэм, гушхом илъэс 71-рэ къыгъэшIагъэр, 2000-м лIагъэ, ау ишIулэжьыгъэкIэ ар цIыфхэм ахэтыщт, лъэуж нэф къыгъэнагъ.
Адыгеим икъэлэ шъхьаIэу Мыекъуапэ Д. Мэрэтыкъом имонументальнэ IофшIагъэхэмкIэ гъэдэхагъэ, Саусэрыкъо машIор цIыфхэм къызэрафихьыжьыгъэр идышъэ IапэкIэ ыгъэчъыгъ, творческэ IофшIэгъэшхоу иIэхэм апае Долэт Соловьев зэшхэм яшIухьафтын ифэшъуашэу къыратыгъ.
А пстэумэ ялъэгэкIы, къахэщы сурэтышI IэпэIасэм изэчый инэу Тхьэм къыхилъхьагъэр, щэIэфэ ар лъэпкъым фигъэшъошагъ. Творчествэм щылъэ­шыгъ, щызэфагъ, щынасыпышIуагъ. ЩыIагъэмэ, мы мафэхэм ыныбжь илъэс 95-рэ хъущ­тыгъэ.
Мамырыкъо Нуриет.
Сурэтхэр: «Адыгэ макъэм»
ихъарзынэщ.