ЯхъулIэ Сэфэр Мыхьамодэ ыкъор Теуцожь районым ит къуаджэу Пэнэжьыкъуае шэкIо-
гъум и 7-м, 1914-рэ илъэсым къы­щыхъугъ.

Пасэу ны-тыхэр чIинагъэх, сабыйзэ ибэу къани, Iэхъо гуа­дзэу, мэфапкIэ къызыщыратырэм щычырэу икIэлэгъу рихыгъ. А илъэс къинхэм ягукъэкIыжьхэр ары иусабэм лъапсэ афэ­хъугъэр.
1930-рэ илъэсым илъэсибл еджапIэр — ШКМ-р (ныбжьыкIэ колхоз еджапIэр) къыухи, ­Адыгэ мэкъумэщ хъызмэт техникумэу Краснодар дэтыгъэм чIэхьагъ, 1933-рэ илъэсым щытхъу пы­лъэу къыухыгъ. КъыкIэлъыкIогъэ илъэс­хэм Адыгэ хэкум ит МТС-хэм, совхозхэм ащылэжьагъ. 1936-рэ илъэсым комсомольскэ IофышIагъ, нэужым суд-прокурор Iофхэм апылъыгъ. Ахэм аужыIоу СССР-м юстициемкIэ и Минис­терствэ икурсхэр къыухыгъэх.
С. ЯхъулIэр усакIоу къызы­лъэгъуагъэр я 30-рэ илъэсхэм агузэгу, хэку гъэзетэу «Адыгейская правда» зыфиIорэм иусэхэу «Москва» ыкIи «Орлиные крылья» къызыщыхаутыхэрэр ары. 1937-рэ илъэсым партием и Адыгэ хэку Комитет усэкIо ныбжьыкIэр редактор-зэдзэ­кIакIохэм ягупчэ курсхэм агъэ­кIуагъ. Анахьэу усакIор зэлъа­шIэнымкIэ зишIуагъэ къэкIуа­гъэр 1940-рэ илъэсым урысыбзэкIэ «Родине» ыIоу къыдэкIыгъэ сборникыр ары.
1941-м ыкIэм ыкIи 1942-рэ илъэсым ижъоныгъокIэ мазэ нэс гарнизоным и Дзэ трибунал Сэфэр итхьамэтагъ, ащ ыуж партием и Адыгэ хэку Комитет охътэ заулэрэ Iоф щишIи, юридическэ IофшIэным зыфигъэзэжьыгъагъ.
1945-рэ илъэсым ятIонэрэ усэ тхылъэу «Стихи» къыдигъэ­кIыгъ. Мыщ къыдэхьэгъэ произ­ведениехэм янахьыбэр заом ыкIи мамырныгъэм афэгъэ­хьыгъ.
1947-рэ илъэсым С. ЯхъулIэр Адыгэ тхылъ тедзапIэм иредакторэу, ащ ыужым Адыгэ ра­диом иредакторэу, Адыгэ хэку радио­вещанием и Комитет итхьа­матэу лэжьагъэ. Мы уахътэм ипоэтиче­скэ жьыкъащэ хэпшIыкIэу нахь зиштагъ, игупшысэ нахь къызэ­кIэблагъ. Сэфэр тхылъеджэхэм апашъхьэ усэкIо гъэшIэгъонэу ежь ымэкъэ хэушъхьафыкIыгъэ­кIэ къиуцуагъ. 1948-м — «Стихи» ыкIи 1957-м «Всем сердцем» зыфиIорэ сборникитIум усакIом хэпшIыкIэу зызэриштагъэр уагъашIэщтыгъ. Мыхэм апэкIэ ытхыгъэхэри, усакIэхэри ахэтыгъэх, заом итемэ анахь зыгъэгумэкIыхэрэм ащыщыгъ. УсакIор мы уахътэм апэрэу по­эмэ жанрэм дэлэжьэнэу хъу­гъэ, «Путь солдата», «Подвиг» зыфиIорэ произведениитIур Со­ветскэ Союзым и ЛIыхъу­жъэу Андырхъое Хъусен фэгъэхьы­гъэх.
1959 — 1964-рэ илъэсхэм Сэфэр Адыгэ тхылъ тедзапIэм къыгъэзэжьи, редакторэу щылэ­жьагъ.
С. М. ЯхъулIэм ытхыхэрэр 1938-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу хиутыщтыгъэх. Ау хэпшIыкIэу усакIом итворческэ IофшIэн къызызэкIэблагъэр я 60 — 70-рэ илъэсхэр ары. Мы уахътэм ащ икъэлэмыпэ усэ тхылъыбэ адыгабзэкIэ къычIэкIыгъ: «Орэд къэсIощт», «Я буду петь», «Ытхы­гъэмэ ащыщхэр» «ЧIыгун», «ПсыорыпI», «Мэз тамэу си ПкIашъ». УрысыбзэкIи исборникхэр къыдэкIыгъэх: «С тобою, товарищ» «Твоими устами». Сборникхэу усэкIо зэфэшъхьафхэм япроизведениехэм ащыщхэр зыдэтхэми Сэфэр иусэхэр адэхьагъэх.
Сэфэр ипоэзие ичIыгу гупсэ гъунэнчъэу зэрикIасэр, зэри­лъапIэр зэхыуегъашIэ, илъэпкъ зэрэрыгушхорэр, ащ лъэбэкъу­шIухэр ышIыхэзэ, гъэхъагъэхэм зэрафакIорэм ЯхъулIэр егъатхъэ, егъэразэ. ЦIыфы пэпчъ ичIыпIалъэ ышIэу, ыухъумэу щытын зэрэфаер, Родинэр Ным зэричIыпIэр усакIом итвор­чествэ щыкIигъэтхъыгъ. Ауми, ытхыгъэ пстэумэ апэ ригъэ­шъэу, анахь къахигъэщыгъэр зэо тематикэр ары. ЫкIи мы усэхэм къэIотэкIэ гъэшIэгъон авторым къафигъотыгъ: гучIэ макъэр — заор зэрэхьазабыр, цIыфлъэпкъыр лъэпсэкIод зышIэу, са­быеу лажьи-хьакъи зимыIэхэр ибэ хъураеу къэзыгъанэхэу зэрэщы­тыр усакIом исатырхэм къащыриIотыкIыгъ. Сэфэр иадыгабзи иурысыбзи зэпэщачэу, гупшысэ зещэкIэ амалышхо IэкIэлъыгъ; иусэ пычыгъо онтэгъоп, бзыу тамэу псынкIэ, купкI иI. Иусэхэм философие иныр къахэщы. Анахь къыдэхъугъэхэм ыкIи гу зылъыозыгъатэхэрэм ащыщ поэмэу «Земля» зыфиIорэр, ар дзэкIолI лIыбланэхэу текIоныгъэр яеу зиунэ, зихэку къэзыгъэзэжьыгъэхэу, заом илъэуж шIуцIэ гъэкIодыгъэнымкIэ — къалэхэр, къуаджэхэр, къутыр­хэр къэIэтыжьыгъэнхэмкIэ — зышъхьамысыжьхэу, мамыр щыIэкIэ-псэукIэр зэрифэшъуа­шэу зэтезыгъэпсыхьажьыгъэхэм афэгъэхьыгъ. 1963-рэ илъэсым С. М. ЯхъулIэр СССР-м итха­кIохэм я Союз хэхьагъ.
ЯхъулIэр усэкIо къодыягъэп, усэкIо-орэдусыгъ. Ар орэд 30-м нахьыбэм яавторыгъ, орэдхэм янахьыбэр лъэпкъым ие шъыпкъэ хъужьыгъэхэу къаIох. Ащ игущыIэхэм арылъ мэкъамэр хэзыхыгъэхэм апэрэр Тхьабысым Умар, ащ къыкIэлъыкIуагъэх Сэмэгу Гощнагъо, Натхъо Джанхъот, Бысыдж Мурат. ЗэлъашIэхэу, непи къаIохэу зэ­хэтхыхэрэм ащыщых усакIом ыусыгъэхэу «Адыгееу сикIас», «Гупшыс», «СинэшIуцIэ дах», «Лейла», нэмыкIхэри.
ЯхъулIэ Сэфэр литературнэ зэдзэкIын Iофышхори къыдэ­хъущтыгъ. Ащ адыгабзэкIэ зэридзэкIыгъэх Н. Кончаловскэм ипоэтическэ произведениехэм ащыщхэр: «Наша древняя столица» (а 1-рэ тхылъыр А. Хьэ­дэгъалIэр игъусэу), Н. Забила итхылъэу «Ясочкина книжка» ыкIи урыс авторхэм аусыгъэ орэдхэм ятекстхэр.
ЯхъулIэ Сэфэр усэкIо гъэшIэгъонэу адыгэ поэзиер зы­гъэбаигъэ, илитературнэ творчествэкIэ адыгэ литературэм зигупшысэ хэхьагъ. ЩыIагъэмэ, Сэфэр ыныбжь илъэси 110-рэ хъущтыгъэ, къыгъэшIагъэр ­илъэс 63-рэ ныIэп, шIагъэу иIэр бэкIэ нахьыб.
Мамырыкъо Нуриет.