Лъэпкъхэм языкIыныгъэ фэгъэхьыгъэ «Этнографическэ диктантышху» зыфиIорэ Iофтхьабзэр Урысые Федерацием ишъолъырхэм шэкIогъум и 1-м къыщегъэжьагъэу и 8-м нэс онлайн ыкIи офлайн шIыкIэм атетэу ащэкIо. Мы илъэсым ар я 9-у зэхащэ.

Хабзэ зэрэхъугъэу, Адыгеим щыпсэухэрэр мы Iофтхьабзэм чанэу хэлажьэх. Адыгэ Респуб­ликэм и Лъэпкъ музей мызыгъэ­гум шъолъыр площадкэу агъэ­нэфагъ. Хэбзэ къулыкъушIэхэм, общественнэ организациехэм ялIыкIохэм, ныбжьыкIэхэм диктантыр атхынэу къекIолIагъэх, яшIэныгъэхэр ауплъэкIугъэх ыкIи ахагъэхъуагъ.
Этнографическэ диктанты­шхом къекIолIагъэхэм шIуфэс гущыIэкIэ закъыфигъэзагъ АР-м лъэпкъ IофхэмкIэ, IэкIыб къэралхэм ащыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм адыряIэ зэпхыныгъэхэмкIэ ыкIи къэбар жъугъэм иамал­хэмкIэ и Комитет итхьаматэу Шъхьэлэхъо Аскэр. Илъэси 9-м къыкIоцI мы Iофтхьабзэм дунэе мэхьанэ иIэ зэрэхъугъэр, илъэс къэс къекIуалIэхэрэм япчъагъэ зэрэхахъорэр ащ къыхигъэщыгъ.
— Лъэпкъхэм языкIыныгъэ фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэм мэхьанэшхо иIэу сэлъытэ. Непэ мыщ къекIолIагъэхэм ялъэпкъ уасэ зэрэфашIырэр, ягъунэгъу­хэм шъхьэкIэфэныгъэ зэрафыряIэр къагъэлъэгъуагъ. Уры­сыем, IэкIыб къэралыгъохэм ащы­псэухэрэм мы лъэныкъомкIэ яшIэныгъэхэр къэнэфэщт. Федеральнэ упчIэ 20-м щыщэу упчIищыр Темыр Кавказым, Адыгеим зэрафэгъэхьыгъэм осэшхо фэтэшIы, тишэн-хабзэ­хэр нэмыкI шъолъырхэм нахь ашIогъэшIэгъон хъунэу тэлъы-
тэ, — къыIуагъ Шъхьэлэхъо Аскэр.
Диктантыр сыхьатыр 11-м ра­гъэжьагъ, ар упчIэ 30-у зэхэтыгъ: 20-р — федеральнэ Iофыгъохэм, 10-р шъолъырэу зыща­тхырэм афэгъэхьыгъагъэх. Тест шIыкIэм тетэу ар атхыгъ.
Тарихъыр, культурэр, лъэпкъ зэфэшъхьафхэм яшэн-хабзэхэр цIыфхэм ягъэшIэгъэныр ары пшъэрылъ шъхьаIэу зэхэщакIо­хэм зыфагъэуцужьырэр. Урысыем щыпсэухэрэм зэгурыIоныгъэ, зыкIыныгъэ азыфагу илъыным, этнографическэ шIэ­ныгъэм хагъэхъоным Iофтхьа­бзэр фэIорышIэ.
Генералэу Александр Дорофеевыр апэрэ мафэм къыщегъэжьагъэу Iофтхьабзэм хэла­жьэ. Урысыем щыпсэурэ ­лъэпкъ зэфэшъхьафхэм ятарихъ, якультурэ зэришIэрэр еуплъэкIу, ишIэныгъэхэм ахегъахъо.

— УпчIэхэр гъэшIэгъоных, географием, тарихъым, культу­рэм афэгъэхьыгъэх. Илъэс къэс лъэныкъо гъэшIэгъонхэр къы­ха­гъахьэх. Мы Iофтхьабзэм мэ­хьанэ ин иIэу сэлъытэ, — къы­Iуагъ ащ.
— Iофтхьабзэм мыгъэ яплIэ­нэрэу сыхэлажьэ. Диктантым уитарихъ нахь куоу зэбгъэшIэным уфещэ. ЦIыф лъэпкъ зэфэшъхьафхэм яэтнографие, ятарихъ имызакъоу, нэмыкI лъэпкъ­хэм ядунэететыкIэ ашIэ зы­хъу­кIэ, агукIи ягухэлъхэмкIи нахь зэпэблагъэ хъущтых. Джащ фэ­дэу гурыт еджапIэм предметэу этнографиер къыхагъа­хьэмэ шIогъэшхо къытынэу къыс­шIошIы, — къыIуагъ Азербайджан къикIыгъэхэу Адыгеим щыпсэухэрэм яобществэ илIыкIоу Габил Ризаевыр.
Шъолъыр площадкэхэм зишIэныгъэ щызыуплъэкIун зымы­лъэкIыгъэхэм этнографическэ диктантышхом исайт ит тестхэмкIэ шэкIогъум и 1-м къыщегъэжьагъэу и 8-м нэс зыщау­шэтыжьын алъэкIыщт. ШэкIо­гъум и 15-м ащ исайт джэуап тэ­рэзхэр къихьащтых.
ДЕЛЭКЪО Анет.