Урысыер шIу зылъэгъоу, ащ рыгушхорэ пстэуми мыр ямэфэкI, лъэпкъхэм языкIыныгъэрэ язэкъотныгъэрэ ятамыгъ. Сыд фэдэрэ лъэхъани Хэгъэгум ищыIэныгъэкIэ цIыфхэм языкIыныгъэ мэхьанэ иI. ЛIэшIэгъу пчъагъэкIэ узэкIэIэбэжьыми, джыдэдэми лъэпкъ пстэуми зы пшъэрылъ тызэзыпхырэр – Урысыем ыкIочIэ лъэш, игушъхьэ ыкIи икультурнэ байныгъэхэр къызэтегъэнэгъэнхэр.

Къыхэгъэщыгъэн фае лъэпкъхэм языкIыныгъэ и Мафэ непэ мэхьэнакIэ иIэ зэрэхъугъэр. Къэралыгъуабэу къытпэуцугъэхэм тызэрафырикъущт закъор тикъэралыгъо илIухъужъныгъэ тарихъ къэтыухъумэзэ, тизэкъотныгъэ дгъэпытэныр ары. Лъэпкъхэм зыкIыныгъэу ахэлъыр Украинэм щыкIорэ хэушъхьафыкIыгъэ дзэ операцием дэгъоу къыгъэ­лъэгъуагъ. Пшъэрылъышхохэр зэшIохыгъэнхэ фаеу зыщыхъугъэ лъэхъаным хэгъэгум ицIыфхэм узэдэIэпыIэжьыным, узэкъоуцоным, хымэ лыузыр зэхэпшIэным мэхьанэшхо зэряIэр нахь къагурыIуагъ.
Сыд фэдэрэ къиныгъуи зэпытчын зэрэтлъэкIыщтыр тарихъым къыушыхьатыгъ. Урысыем инепэкIи икъэкIощт уахътэкIи нэбгырэ пэпчъ пшъэдэкIыжьэу ыхьырэр къыгурэIо, ащ ихэхъоныгъэ тIэ зэкIэдзагъэу тыфэбэнэныр типшъэрылъ.
Я 17-рэ лIэшIэгъум зылъапсэ къыщежьэгъэ мэфэкIым цIэ зэфэшъхьафхэр иIагъэхэми, ар хамыгъэунэфыкIэу зыкIи къыхэкIыгъэп.
Лъэпкъ зэфэшъхьафыбэу тихэгъэгу исхэм азыфагу зэгурыIоныгъэрэ зыкIыныгъэрэ зэрилъыр текIоныгъэу ыкIи гъэхъагъэу тиIэхэм ащыщ. Арышъ, мэфэкI Iофтхьабзэхэм гупшысэ шъхьаIэу ахэ­лъыр блэкIыгъэри, непэрэ мафэри, къэкIощтыри пытэу зэпхыгъэнхэр ары. Илъэс къэс мэфэкI программэхэм патриотизмагъэр нахь къахэщы мэхъу ыкIи ныбжьыкIабэ хэлажьэ зэрэхъугъэм уимыгъэгушхон ылъэкIырэп.

Лъэпкъишъэм ехъумэ ялIыкIохэр тиреспубликэ щэпсэух. Ахэм общественнэ организациехэр яIэх, ятарихъ зыщамыгъэгъупшэным, якультурэ къэухъумэгъэ­ным ренэу пылъых. А зэпстэуми яшIуагъэкIэ Адыгеир нахь зэтегъэпсыхьагъэ, нахь кIэракIэ мэхъу, щыIакIэу цIыфхэм яIэми нахь зыкъеIэты. МэфэкIым ипэгъо­кIэу ахэм ялIыкIохэм ащыщхэм гущыIэгъу тафэхъугъ.
Общественнэ движениеу «Адыгэ Хасэм» итхьаматэу ЛIымыщэкъо Рэмэзан лъэпкъ зыкIыныгъэм и Мафэ мэхьанэ ритызэ, республикэм щыпсэурэ лъэпкъ зэфэшъхьафи 100-м азыфагу зэгурыIоныгъэрэ рэхьатныгъэрэ зэрилъым ар зэришыхьатыр хигъэунэфыкIыгъ.
— Непэрэ мафэхэм зэпэуцужьхэр къэралыгъуабэхэм къазэращытэджхэрэм елъытыгъэу, мамыр щыIакIэу тиреспубликэ илъыр зэщымыкъоным тынаIэ лъэшэу тетэгъэты. АщкIэ мы мэфэкIыр зы амалышIоу щыт – лъэпкъхэр зэрепхых, акIуачIэ зэхалъхьэ, язэгурыIоныгъэ мэпытэ. Джащ фэдэу мэхьанэ зэттыхэрэм ащыщ дин зэфэшъхьафэу щалэжьыхэрэм лъытэныгъэ афэшIыгъэныр, мамырныгъэм къыфэ­джэрэ дин къабзэр зэрахьаныр. Джа зэпстэуми тиныбжьыкIэхэр афэтпIунхэм тыпылъ, ащкIэ Адыгэ Хасэм ныбжьыкIэ къутамэ иIэ зэрэхъугъэр амалышIу. Тызэхэтэу мэфэкI Iоф­тхьабзэхэми тахэлэжьэщт, — къы­Iуагъ ЛIымыщэкъо Рэмэзан.
Урысыем щыпсэурэ ермэлхэм ясоюз и Адыгэ шъолъыр отделение ипащэу Оник Нигоевым мы мэфэкIым республикэм мэхьанэ зэрэщыратырэр дэгъоу къыриIотыкIыгъ.
— «ТкIуачIэр – тизэкъотыныгъ, тизыкIыныгъ» зыфиIорэ гущыIэхэм тиреспубликэ щыпсэухэрэм зэфыщытыкIэ дахэу азыфагу илъыр къыраIотыкIы. Тыдэ уплъагъэми, шъо­лъыр зэфэшъхьафхэм зэпэуцужьэу къащытэджыхэрэм обществэр зэрадзэ. Тэ ти Адыгей нахь къахэзы­гъэщырэр мамыр щыIакIэу илъыр, лъэпкъ зэфэшъхьафыбэу щыпсэу­хэрэм язэгурыIоныгъэрэ языкIыны­гъэрэ. А зэпстэур къызщежьэрэр шъолъырым ипащэу КъумпIыл Мурат. Ащ зэрихьэрэ политикэм ишIуа­гъэкIэ лъэпкъ зэфэшъхьафыбэу республикэм исхэр зы унэгъо­шхоу зэдэпсэунхэ алъэкIы, хэти ифи­тыныгъэ укъуагъэ хъурэп, лъэпкъ пэпчъ лъытэныгъэ зэрэфашIырэр зэхешIэ. Ащ фэдэ зэдэпсэукIэ амалым къыхэкIы патриотическэ гу­шъхьабаиныгъэу къыткIэхъу­хьэ­­хэ­рэр зэрапIухэрэр. Джа зэпстэуми ятамыгъэу щыт мы мэфэкIыр, — къыIуагъ Оник Нигоевым.
Азербайджан общинэу АР-м щызэхэщагъэм итхьамэтэгъоу Рамиз Абдулкаримовым къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, лъэпкъ­хэм языкIыныгъэ и Мафэ къызфаджэрэр тиблэкIыгъэ лъытэныгъэ фэтшIыным имызакъоу, тызэрыс Хэгъэгум фытиIэ шIулъэгъур, ащ ишъхьафитыныгъэкIэ пшъэдэкIыжьэу тхьырэр зэхэтшIыкIыныр, къыхэдгъэщыныр ары.
— Мы мэфэкIым тыгу къегъэкIы­жьы Урысыем щыпсэурэ лъэпкъ пстэуми азыфагу зэгурыIоныгъэ илъэу пэрыохъу ыкIи къиныгъо пстэури тызэкъотэу зэпытчын зэрэтлъэкIыщтыр, ащкIэ мамыр щыIакIэ зэрылъ дунай зэрэдгъэ­псышъущтыр. Урысыем щыпсэурэ лъэпкъи 190-м ехъурэмэ азербай­джанхэр ахэтхэу тикъэралыгъо изыкIыныгъэ ыкIи ихэхъоныгъэ яIахьышIу халъхьэ. Джащ фэдэу Адыгеим щыпсэурэ азербайджан нэбгырэ минитIу фэдизмэ шъолъырым иэкономикэ ыкIи исоциальнэ зытет афэлъэкIыщтымкIэ хэлажьэх, — еIо Рамиз Абдулкаримовым.
«Движение Первых» ишъолъыр отделение исовет итхьаматэу Ованес Шекерьянц ныбжьыкIэхэм мэфэкIым уасэу фашIырэм къытегущыIагъ.
— Тикуп зэрыгъозэрэ гущыIэу «Тызэгъусэу» зыфиIорэм имэхьаныр лъэпкъ зэфэшъхьафыбэмэ къахэкIыгъэ цIыфхэр тызэкъоуцоныр ары. Движением хэхьэрэ нэбгырэ пэпчъ ишэн-хабзэхэм лъытэныгъэ афашIы, ашIогъэшIэгъонэу ядэIух ыкIи культурэ зэфэшъхьафхэм япхыгъэ Iоф­тхьабзэхэр ретэгъэкIокIых. Тари­хъымкIэ, орэдхэмкIэ, къашъохэмкIэ, лъэпкъ шъуашэхэмкIэ, шхыныгъо­хэмкIэ ахэм тащызэхъожьых. Лъэ­хъаныкIэу тызхэтым ныбжьыкIабэм яныдэлъфыбзэ, яхабзэхэр ащыгъупшэу къыхэкIы. Арышъ, ныбжьыкIэ купэу «Движение Первых» зыфиIорэм зыщыщ лъэпкъым лъы­тэныгъэ фашIыным, ятарихъ ыкIи якультурэ зыщамыгъэгъупшэнхэм къыткIэхъухьэрэ лIэужхэр фепIух. Лъэпкъхэм языкIыныгъэ и Мафэ ащкIэ зы амалышIу. Мыр тарихъ мафэу зэрэщытым имызакъоу, лъэпкъыбэ зыщыпсэурэ къэралыгъошхом изыкIыныгъэрэ изэкъотныгъэрэ ятамыгъ. Тэри, ныбжьыкIэхэм, илъэс къэс мыщ тигуапэу тыхэлажьэ, — хигъэунэфыкIыгъ Ованес Шекерьянц.
Iэшъынэ Сусан.