Узыхэт цIыфхэм шIу уалъэгъуныр, лъытэныгъэ къып­фашIыныр насыпыгъ. Ар пстэуми къадэхъоу пIон плъэкIыщтэп. Уигупсэхэм, унэгъо кIоцIым исхэм фыщытыкIэу къыпфыряIэм угу къеIэты, кIуачIэ къыуеты, ау зыпарэуи къыпфыщымыт цIыфхэм зыкъыпфакъу­дыиныр, илъэсипшI пчъагъэхэм уащымыгъупшэныр къэблэжьышъуным пае уцIыф дэгъу дэдэн фае.

«Джащ фэд сэ шIу дэдэ слъэ­гъурэ, анахь къыспэблэгъэ цIы­фэу сиIэр. Ар сянэжъ кIасэу ХьакIэмызэ Тамар. Ащ нахь цIыфышIу дунаим темытэу къыс­щэхъу. ТиунагъокIэ насыпышхо тиI ащ фэдэ нахьыжъ ташъ­хьагъ зэритымкIэ, игукIэгъу, ишIулъэ­гъу тызэрэщымыкIэрэмкIэ. Тя­нэжъ ыгу ифэбагъэ зэрэдунаеу афикъун сшIошIы. Ары тызхэт цIыфхэм лъытэныгъэ афэтшIыным, нэгуихыгъэу, шъыпкъагъэ тхэлъэу тыпсэуным, тшъхьэ тлъы­тэжьыным мэхьанэу яIэр къытлъызыгъэIэсыгъэр, непи ар лъызыгъэкIуатэрэр, къыкIэхъу­хьэгъэ лIэужхэм щысэтехыпIэу яIэр. Джарын фае адыгэхэм «На­хьыжъ намыс, нахьыкIэ на­сып» зыкIаIуагъэр. Сэ Тхьэм селъэIу тянэжъ фэдэ цIыфхэр нэбгырэ пэпчъ ищыIэныгъэ гъогу щыриIэнэу, ахэм афэдэхэр уашъхьагъ итыхэ хъумэ, шIулъэгъуи, фэбагъи, гукIэгъу мы­ухыжьи уащыкIэщтэп».

Мыщ фэдэ гущыIэ фабэхэр янэжъ къыфэзытхыгъэхэр Хьа­кIэмыз Тамарэ ипхъорэлъфэу ЛIупэ Анет ары. Шъыпкъэ, зя­нэжъ шIу зымылъэгъурэ, зымы­лъытэрэ урихьылIэныр къызы­шIогъэшIыгъуай, анахьэу адыгэ­хэмкIэ. Ау нэмыкI цIыфхэми ащ фэгъэхьыгъэу щытхъубэ къаIоу зызэхэпхыкIэ, урегъэгупшысэ игу­псэ закъохэм, иIахьылхэм анэмыкIхэми агъэлъэпIэрэ, алъы­тэрэ цIыфэу ар зэрэщытым. Ащ ишыхьат тиIофшIэгъоу Къазый Фатимэ а бзылъфыгъэм фэгъэхьыгъэу къыIорэр: «ЦIыф гукIэгъубэ, нэфынабэ щыI яфэбагъэ зэкIэми алъагъэIэсэу, пстэуми шIу афашIэным фэхьазырхэу. Ахэм афэдэхэм узэрагъэплъыжьы, бэмэ уарагъэгу­пшысэ, нахь цIыфышIу, цIыф къа­бзэ ухъуным уфащэ. Джащ фэдэ бзылъфыгъ «тетя Тама­рэкIэ» тызэджэрэ тикIэсэ бзылъ­фыгъэр. КIи жъи агурыIон, ищы­­кIэгъэ гущыIэхэр хэти къы­фигъотын ащ елъэкIы. Бзылъфы­гъэм насыпыгъэкIэ фэплъэгъун плъэкIыщтыр зэкIэ ащ къыдэ­хъугъ: шъхьэгъусэ хъугъэ — Хьа­кIэмызэ Къэплъанрэ (Тхьэм джэнэт къырет) Тамарэрэ зэгурыIожьхэу зэдэпсэугъэх; ны хъунри инасып къыхьыгъ — пхъуищ (Саидэ, Ларисэ, Майе) зым адырэр нахь дэхэжьэу, дэгъухэу зэдапIугъэх; нэнэжъ IэшIоу пхъорэлъфыхэм яI, ахэм къакIэхъухьажьыгъэхэми ащ иIэ­шIугъэ, ифэбагъэ зэхашIэныр янасып къыубытыгъ.
Мыщ фэдиз зэгупсэхэр бэрэ Тамарэ дэжь, ипхъорэлъфэу зыкIэрыс Тимур иунэ, щызэрэугъоигъэх. Ары къэс ным, нэнэ­жъым имэфэкI — IэшIоу афэ­пщэрыхьэ, зэригъэгушIощтхэм ренэу пылъ.
Тамарэ ныбжь дэхэкIае иIэми, бэ заджэрэр, ыпхъу нахьыкIэ Iоф зыщишIэрэ Шэуджэн район тхылъеджапIэм анахь тхылъеджэ чанэу иIэхэм ащыщ.
Сыд фэдэ IофкIи, упчIэкIи зыфэбгъазэмэ, сыдигъуи ­джэуап зыкIэрыпхын, гъогу тэрэз озыгъэлъэгъун цIыфэу щыт Тамарэ. СицIыкIугъом къыщыублагъэу ятIонэрэ ны фэдэу ащ сеплъы.
Тхьэм псауныгъэ къыритынэу, игупсэхэм, иIахьылхэм, шIу зы­лъэгъурэ пстэуми бэрэ ахэтынэу сыфэлъаIо».
Тхыгъэу къытIукIагъэм къызэрэщыIотагъэмкIэ, ХьакIэмыз Тамарэ къуаджэу Мамхыгъэ 1938-рэ илъэсым къыщыхъугъ. А лъэхъаным къуаджэхэм ащы­псэухэрэм янахьыбэр мэкъу­мэщышIэ унагъоу щытыщтыгъэх. Ахэм ащыщыгъ ежь къызэры­хъухьэгъэ Резвановхэм яуна­гъуи. Ятэу Рэмэзан 1941-рэ илъэ­сым заом кIуагъэ, ау къыгъэзэжьынэу инасып къыхьы­гъэп, 1944-рэ илъэсым Литвам щыфэхыгъ. Шъузабэу къэнэгъэ Садчидэ илъфыгъитIу, Нухьэрэ Тамарэрэ, ыпIужьыгъэх. А ­илъэс къинхэм къахиубытэгъэ шъузэбабэм ягъогу ащи къыкIугъ: колхозым щылэжьагъ, звеновоеуи щытыгъ, чэщи мафи къэуцу а бзылъфыгъэхэм яIагъэп, арэу щытми, ялъфыгъэхэр апIугъэх, фронтым IэпыIэгъу фэхъугъэх. Ары пакIошъ, гъэхъэгъэшIоу иIэхэм апае нэужым Садчидэ Москва лэжьакIохэм язэфэс делегатэу агъэкIогъагъ.
Тамарэ еджапIэр къызеухым ыуж пщэрыхьакIоу еджагъ ыкIи ресторанэу «Адыгеим» илъэс 30-рэ а сэнэхьатымкIэ Iоф щи­шIагъ, ар къызыщызэIуахыгъэм щыригъэжьи зэфашIыжьыфэ. ЦIыфэу зыхэтыгъэхэм шIукIэ ар агу къэкIыжьы, иIофшIэн щытхъу хэлъэу зэригъэцакIэщтыгъэм фэшI тын зэфэшъхьафыбэ къы­фагъэшъошагъ.
Непэ Тамарэ пхъуищымэ къа­кIэхъухьэгъэ пхъорэлъфи­тфым, ахэм къапыфэжьыгъэ кIэлэцIыкIуиплIымэ къауцухьэ, кIуачIэ ащ къыраты, имафэхэр къагъэдахэх, къагъэбаих.
Ащ илъфыгъэхэр, илIэужыкIэхэр фэлъаIох илъэсыбэрэ ашъхьагъ итынэу, ифэбагъэ, ишIу­лъэгъу щымыкIэнхэу.
Тэри Тамарэ тыфэлъаIо псау­ныгъэкIэ, жъышъхьэ мафэу непэ зыхэт щыIэныгъэр бэрэ лъыкIотэнэу. «Жъыр зыщалъытэрэм кIэр щышIу» аIо адыгэхэм. Тхьэм кIэу уиIэхэм яхъяр уегъэ­лъэгъу, Тамар.
Зыгъэхьазырыгъэр
ЖакIэмыкъо Аминэт.