Еджэхэрэм Iоф рашIэжьа?
Гурыт сэнэхьат зыщызэрагъэгъотырэ ыкIи апшъэрэ еджапIэхэр къэзыухырэмэ япчъагъэ илъэс къэс хэхъо нахь мышIэми, сэнэхьат гъэнэфагъэхэм афеджэгъэ IофышIэхэм къэралыгъом ихъызмэтшIапIэхэр афэныкъохэу къэнэжьых. Мы лъэныкъомкIэ республикэм щыкъэбархэм акIэупчIагъ «Адыгэ макъэр».
Урысые уплъэкIунхэм къызэрагъэлъэгъуагъэмкIэ, къэралыгъор IофышIэхэм зэрафэныкъор анахь къэгъэлъэгъон ин-хэм мыгъэ анэсыгъ. БлэкIыгъэ 2023-м ипчъагъэхэм, нэбгырэ миллионитфым, ар шъхьадэкIыгъ. Фэныкъуагъэм иIахьышIу къагъэпсы кIэлэегъаджэхэм, медицинэм иIофышIэхэм, пчъагъэм ызыныкъор — гурыт сэнэхьат зыIэкIэлъхэр ары. Адыгеири а гумэкIыгъом къыухьэрэп.
2024 — 2025-рэ илъэс еджэгъум гурыт сэнэхьат ыкIи апшъэрэ гъэсэныгъэ языгъэгъотырэ республикэ еджапIэхэм нэбгырэ мини 10,7-р ачIэс. ПстэумкIи Адыгеим сэнэхьат гъэсэныгъэ языгъэгъотырэ учреждении 7 ит. Ахэм ащыщэу 2-м апшъэрэм дакIоу гурыт сэнэхьатри аIэкIагъахьэ. АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ къызэритырэмкIэ, илъэс къэс ахэр къэзыухыхэрэм ащыщэу IофшIапIэ Iухьэрэр еджапIэм къычIэкIыгъэхэм азыныкъу ныIэп. Ащи ипроцент 78-рэ ныIэп исэнэхьаткIэ лэжьэныр езыгъажьэрэр. Адрэхэр нэмыкI IофшIапIэхэм аIохьэх, гъэсэныгъэм падзэжьы, къулыкъум дэкIых е ны хъугъэхэу кIэлэцIыкIум лъэплъэх.
Мыекъопэ индустриальнэ техникумым тызэрэщыщагъэгъозагъэмкIэ, 2023 — 2024-рэ илъэс еджэгъум нэбгырэ 327-рэ къычIитIупщыгъ. Пчъагъэм щыщэу исэнэхьаткIэ Iоф зышIэнэу кIуагъэр ызыныкъом нахь макI.
— АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ иунашъокIэ, тикIэлэеджакIохэр зычIэттIупщыгъэхэр илъэсищ мэхъуфэкIэ зыщылажьэхэрэм гъунэ лъытэфы. IофшIапIэ Iухьагъэхэмэ, IукIыжьыгъэхэмэ е къулыкъум кIуагъэхэмэ зэтэгъашIэ. ГущыIэм пае, мыгъэ чIэдгъэкIыгъэ нэбгырэ 327-м щыщэу 124-р зыфеджагъэхэмкIэ Iоф ашIэнэу кIуагъэх. Адрэхэр чIыпIэ зэфэшъхьафхэм ащэлажьэх е еджэныр лъагъэкIуатэ, нэбгырэ заулэ унэе IофшIапIэхэм аIут, — тыщигъэгъозагъ Iофым изытет Мыекъопэ индустриальнэ техникумым ипащэ производственнэ ыкIи инновационнэ IофшIэнымкIэ игуадзэу Валерий Габдрафиковым.
Владимир Шопиным Мыекъопэ индустриальнэ техникумыр 1997-рэ илъэсым къыухыгъ, гъучIгъажъ. Апэ ышъхьэ фэлэжьэжьыщтыгъ, джы унэе IофшIапIэм Iут. Iоф ышIэрэ къодыеп, зыщеджэгъэ техникумым иныбжьыкIэхэри зыдегъасэх, практикэ фагъакIох. Ащ къызэриIорэмкIэ, кIалэхэр еджэфэхэкIэ къыхахыгъэ сэнэхьатыр агу рихьэу аIозэ къыфэкIох, ау зыми къыгъэзэжьырэп.
— КъэкIохэшъ, практикэ захьыхэкIэ мэкIодыжьых. Непэ макIэ икъарыукIэ Iоф зышIэнэу фаер. Шъыпкъэр пIощтмэ, къинэп тиIофшIэн. ЛэжьапкIэри цIыкIоп. ЕзыгъэжьэгъакIэхэм сомэ мин 60 – 70-рэ, сэрымэ, нахьыб къэзлэжьырэр. Непэ IофшIэныр бэ. Улэжьэн-упсэужьын амал щыI, — еIо Владимир.
Рылэжьэнхэу фэмыехэми, гурыт сэнэхьат зэзыгъэгъотырэмэ япчъагъэ гъэ къэс хэхъо. Шъыпкъэ, нахьыбэмэ ЗыкI къэралыгъо ушэтынхэм защадзые, ау АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ тызэрэщигъэгъозагъэмкIэ, ныбжьыкIэхэзэ лэжьапкIэ яIэным бэхэр дэгуIэх. Ари шъыпкъэ.
2024 — 2030-рэ илъэсхэм республикэр анахьэу зыфэныкъощт сэнэхьатхэр ыгъэнэфагъэх, лъэныкъохэр къыхигъэщыгъэх. Ахэр: гурыт медицинэр, гъэсэныгъэр (кIэлэпIухэр, ублэпIэ классхэм якIэлэегъаджэхэр), псэолъэшIыныр (мыжъогъэчъ, гъучIгъажъ), транспортыр (зефакIохэр, автомобильхэр зышIыжьхэрэр), мэкъу-мэщыр (тракторист, механизатор), гъомылэпхъэ къыдэгъэкIыжьыныр (къоешI, сэнэшI), машинэшIыныр (слесарь).
София Строевар — редукторышI заводэу «Зарем» зыфиIорэм IофышIэхэмкIэ иотдел ипащ:
— Илъэс къэс къыдэдгъэкIырэм ибагъэ зэрэхахъорэм дакIоу IофышIэхэм яимыкъун апэрэ гумэкIыгъоу тиIэмэ ащыщ. Ащ елъытыгъэу, зыфэгъэзагъэм хэшIыкIышхо фызиIэ лэжьакIохэмкIэ тифэныкъуагъэ хэхъо нахь, хэкIырэп. Мы гумэкIыгъом республикэ закъор арэп хэтыр, къэралыгъор зэрэщытэу джащ фэд. ДемографиемкIэ чIыпIэу тызэрытми, гурыт сэнэхьат гъэсэныгъэм ылъэныкъокIэ унашъоу ашIыхэрэри ащ иушъхьагъух. АКъУ-м и Мыекъопэ къэралыгъо гуманитар-техническэ колледж станокышIхэр, ахэмкIэ операторхэр къычIитIупщыхэ зэхъум, тиIоф нахь псынкIагъ, ащ къытфигъэкIуагъэхэри джы къызнэсыгъэм тизавод щэлажьэх.
Ау джы илъэситф хъугъэу машинэшI сэнэхьатым фырагъэджэжьхэрэп. Мыекъопэ индустриальнэ техникумым нахь кIасэу а сэнэхьатымкIэ къызэIуихыгъэх егъэджэнхэр, тызэдэлажьэ, ары нахь мышIэми, джы ар зэфишIыжьыгъ, ыштагъэхэр ыкIэм негъэсыжьых ныIэп. Арышъ, советскэ лъэхъаным фэдэу, зи зымышIахэхэрэр тэштэхэшъ, Iоф ядгъашIэзэ зыдэтэгъэсэжьых.
ЦIыфхэм уахэплъыхьэмэ, гу лъыотэ — икъарыу хилъхьэзэ непэ Iоф зышIэнэу хьазырыр нахьыжъыIохэр ары. НыбжьыкIэхэм пэIудзыгъэ ахъщэ къэлэжьыныр нахь къыхахы. Ау IофшIапIэхэр ныбжь зиIэхэм афаехэп, ныбжьыкIэхэр кIуачIэкIэ лэжьэнхэм кIэгушIухэрэп. Арышъ, мы лъэныкъомкIэ хэкIыпIэу бэмэ алъэгъурэр гъэсэныгъэмрэ IофшIапIэхэмрэ язэдэлэжьэныгъэ шэпхъэ гъэнэфагъэ горэ хэлъыныр ары.
— Непэ медицинэ колледжыр АР-м псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ и Министерствэ епхыгъэу ифэIо-фашIэхэр егъэцакIэх, республикэм исымэджэщхэм ыкIи иIэзапIэхэм IофшIакIохэр ягъэгъотыгъэнхэм тегъэпсыхьагъэу мэлажьэ. Сыд фэдэрэ лъэныкъокIи еджапIэхэр джащ фэдэнхэ фае. Арэу зыхъурэм, гумэкIыгъом изэшIохынкIэ лъэбэкъу горэ шIыгъэ хъущт, — къыхегъэщы Мыекъопэ индустриальнэ техникумым ипащэу ЛIыунэе Мурат.
Мы Iофыгъом изэшIохын чанэу дэлэжьэнхэ зэрэфаем республикэм и ЛIышъхьэ ренэу игугъу ешIы. Зичэзыу зэхэсыгъоу Правительствэм и Унэ щыкIуагъэми КъумпIыл Мурат ар джыри зэ къыщиIуагъ. Гъэсэныгъэм иучреждениехэм хъызмэтшIапIэхэр зыщыкIэхэрэ сэнэхьатхэм ялъытыгъэу яIофшIэн зэрахъокIын фаеу къыхигъэщыгъ. Егъэджэн программэм IофшIапIэхэри, ащ фэгъэзэгъэ къулыкъухэри хэгъэлэжьэгъэнхэ фаеу, гумэкIыгъом изэшIохынкIэ нэмыкI шъолъырхэм екIолIакIэу къагъотыгъэхэр къызфагъэфедэнхэу ариIуагъ.
Сурэтхэр: Мыекъопэ индустриальнэ техникумыр.