Иунагъо Адыгеим щыбэгъуагъ
Адыгэ Республикэм лъэпкъ зэфэшъхьафхэм къахэкIыгъэхэр бэу щэпсэух, унагъо щашIэ, щэгупсэфых. Адюковхэу Мажидрэ Джамилярэ илъэс 20 хъугъэ Мыекъуапэ зыщыпсэухэрэр, сабыиплI зэдапIу. Джамиля бэмышIэу гущыIэгъу тыфэхъугъ, къызыщымыхъугъэ чIыпIэм, зыдэмысыгъэ къалэм зэрэщыпсэурэр къытфиIотагъ.
Республикэу Дагъыстан, къалэу Хасавюрт ар къыщыхъугъ. Гурыт еджапIэр къызеухым, Махачкала дэт кIэлэегъэджэ университетым чIэхьагъ, физикэмкIэ ыкIи хьисапымкIэ кIэлэегъэджэ сэнэхьат зэригъэгъотыгъ, ау илъэс ныIэп Iоф зэрэришIагъэр.
— Сызыхэхьэгъэ унагъор 1997-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу Мыекъуапэ къэкIожьыгъэу щыпсэущтыгъ. Сипщ Дагъыстан лъэпкъхэм къахэкIыгъэхэм яобщественнэ организацие ипэщагъ. Сишъхьэгъуси мыщ щеджагъэу Iоф щишIэщтыгъ. Илъэс 23-рэ сыныбжьэу унагъо сихьагъ, джэгур Дагъыстани Мыекъуапи ащашIыгъагъ. Шъыпкъэу пIощтмэ, апэрэ илъэсым къин слъэгъугъэ. УнэгъуакIэ сызэрэхэхьагъэм имызакъоу, нэмыкI республикэ сыкъызэрэкIожьыгъэм сигъащтэщтыгъ. Ау бэ темышIэу сыкъесагъ, непэ сикъэлэ шъыпкъэу къысшIошIы.
Апэрэ сабыир къысфэхъунэу сымэджэщым сызычIэгъуалъхьэм, апэрэ пшъэшъэгъухэр къысфэхъугъагъэх, непэ къызнэсыгъэми тызэлъэкIо, — еIо тигущыIэгъу.
Джамиля ицIыкIугъом къыщегъэжьагъэу унэгъо Iужъу зиIэхэм яхъуапсэщтыгъ, къызэрыхъухьагъэр ащ фэмыдагъэми, ежьыр сабыибэ зиIэ бзылъфыгъэ хъугъэ. КIэлэ нахьыжъэу Тамерлан илъэс 18 ыныбжь, медицинэ колледжым щеджэ, ипшъэшъэжъыеу Асия Адыгэ республикэ гимназием чIэс, мыгъэ къыухыщт. ИкIалэу Солтахан мыгъэ апэрэ классым чIэхьагъ, ипщ ыцIэ ащ фаусыгъ, ау яшэн-хабзэхэм ялъытыгъэу, нысэм ащ ыцIэ къыIо хъущтэп, ХанкIэ ежьыр еджэ. Пшъэшъэжъые нахьыкIэу Алия шIэхэу илъэсих хъущт, кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм макIо. Сабыйхэм лъэныкъо зэфэшъхьафхэмкIэ сэнаущыгъэ ахэлъ, хэти шIогъэшIэгъоным-
кIэ кружок зэфэшъхьафхэм макIох.
— Сабыим ебгъэлъэгъурэр игъогущт. ЦIыфыгъэ ахэлъэу, шъыпкъэныгъэ яIэу ящыIэныгъэ гъогу ахьыным ыуж тит. Ны пэпчъ фэдэу, сисабыйхэм сафэмыукIытэу, гъогу занкIэ къыхахынышъ, псэунхэу сыфай. Джырэ дунаим бэ Iаеу щытлъэгъурэр, щысэ къафэсхьызэ ренэу гущыIэгъу сафэхъу. Лъэш дэдэу гъунэ алъыпфыныр мытэрэзэу сэлъытэ, дэгъумрэ дэимрэ зэхафэу згъэсэнхэр
ары сипшъэрылъэу слъытэрэр. Лъэпкъ зэхэдз тимыIэу тиунагъокIэ ныбджэгъухэр къыхэтэхых, ау нахьыбэрэмкIэ адыгэхэр ары тызыхахьэхэрэр, — еIо Джамиля.
Адыгэхэм яшэн-хабзэхэр бзылъфыгъэм къыпэблагъэх. Зэфэдабэ ахэм зэрахэтыр тигущыIэгъу къытфиIотагъ. Нахьыжъым шъхьэкIафэ зэрэфэпшIын фаер, пшъхьэ плъытэжьынэу зэрэщытыр анахьэу къыхигъэщыгъэх. Мыекъуапэ зыщыпсэурэм къыщегъэжьагъэу ыгъэшIэгъорэ шэнэу адыгэхэм ахэлъыр пшъэшъэжъыер ахьэу къызэрэхэкIырэр ары. Яхэгъэгу ащ фэдэ яIэп, емыкIукIэ, пшъэшъэжъые мыдаIокIэ ар алъытэ.
Сабыйхэр шIу зэрилъэгъурэм къыхэкIыкIи ищыIэныгъэ гъогу кIэлэпIу сэнэхьатым Джамиля рипхыгъ. 2010-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу кIэлэцIыкIухэм Iоф адашIэ.
— Сабыйхэм чэщи мафи сахэс, сязэщырэп, гухахъо ахэсэгъуатэ. СызыкIэхъопсыщтыгъэр къыздэхъугъэу сэлъытэ, сыд фэдэ бгъукIэ зызгъэзагъэми, кIэлэцIыкIухэр къыспэблагъэх. Ахэм насып къызыдахьы, — еIо бзылъфыгъэм.
Джамиля мыгъэ ытIупщыгъэхэр апэрэ классым чIэхьагъэх. Зэсэгъэ кIэлэцIыкIухэм ахэмытыныр къин къыщэхъу, афэзэщы. ГущыIакIэ джыри тэрэзэу амышIэу къыфащэхэшъ, щыIэныгъэм игъогу хещэх, илъэс заулэкIэ умышIэжьынхэу ины мэхъух. Аныбжь елъытыгъэу, егъэджэнхэр афызэхещэх. ШIокI имыIэу гурыт еджапIэм фимыгъэхьазырхэрэми, хьарыфхэр арегъашIэх, пычыгъохэм къяджэнхэу, 20-м нэс къалъытэнэу, сурэтым итыр къаIотэжьынэу, усэхэр къаIонхэу егъасэх. Зы мэфэкI кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм блимыгъэкIэу Iофтхьабзэхэр щызэхащэх. Республикэм и Мафэ фэгъэхьыгъагъэр Джамиля зэрищагъ.
— СиIофшIэнкIэ пшъэрылъ шъхьаIэу зыфэзгъэуцужьырэр сикIэлэцIыкIухэр гушIохэзэ IыгъыпIэм къэкIонхэр, ны-тыхэм агу рэхьатэу ясабыйхэр къатIупщынхэр ары. Ар къыздэхъоу сэлъытэ. Джы сабый 28-рэ аIыгъ, ахэм илъэси 2 — 3 аныбжьыр, — еIо кIэлэпIу пэрытым.
Исэнэхьат Джамиля къыфэхъугъ. ИIофшIэн игугъу къышIы зыхъукIэ, ынэхэм нурэр къакIехы, ежь исабыйхэм афэдэу къатегущыIэ. Коллективэу Iоф зыдишIэрэми игугъу дахэкIэ къышIыгъ, япащэу Бзэджэжъыкъо Фатимэ сыд фэдэ лъэныкъокIи IэпыIэгъу къызэрафэхъурэр къыIуагъ.
Бзылъфыгъэм сабыйхэр шIу зэрилъэгъурэр джыри къеушыхьаты ахэм апае щыгъын цIыкIухэр зытелъ тучан къызэIуихыгъэу илъэс пчъагъэ хъугъэу зэригъэлажьэрэм.
— «Сыдэущтэу игъо уифэра?» аIоу къысэупчIыхэу бэрэ къыхэкIы. ТиунагъокIэ тызэдеIэжьы. Сишъхьэгъуси тисабыйхэми тызэкъотхэу, шъхьадж пшъэрылъ гъэнэфагъэ иIэу тэгъэцакIэ, — еIо бзылъфыгъэм.
Джамиля унагъо зыщишIэгъэ, сабыйхэр къызщыфэхъугъэхэ, Iоф зыщишIэрэ республикэм щыгупсэфыгъ. Илъэс зэкIэлъыкIохэм бзэри мэкIэ-макIэу къыгурыIо хъугъэ. Мыекъуапэ щыпсэунэу, адыгэхэм нэIуасэ афэхъунэу, ныбджэгъуныгъэ азыфагу илъынэу инасып къызэрихьыгъэм зэрэкIэгушIурэр кIэухым ащ къытиIуагъ.
ДЕЛЭКЪО Анет.
Сурэтхэр: Дж. Адюковам ихъарзынэщ.