Мэкъумэщ хъызмэтым хэхъоныгъэ егъэшIыгъэным фытегъэпсыхьэгъэ къэра­­лыгъо IэпыIэгъоу щыIэхэм ащыщ «Унэгъо фермэр» зыфиIорэ программэр. Былымхъуныр мылъку къэкIуапIэу къыхэзыхыгъэхэм ащ зырагъэушъомбгъуным пае грантхэр ятыгъэнхэм ар фэгъэхьыгъ.

Джэджэ районым щыщ Абыйхэм яунагъо программэм тIогъогогъо хэлэ­жьагъ. Ахэм тызэрэщагъэгъозагъэмкIэ, 2017-м — сомэ миллиони 4,5-рэ, 2021-м миллиони 5,7-м ехъу къаратыгъ. Ежь имылъкукIэ Абый Байзэт былымышъхьэ 50 зычIэфэщт IыгъыпIэр ышIыгъ. Ащ ыужым грантмэ яшIуагъэкIэ апэ чэм 22-рэ, етIанэ шъхьэ 26-рэ къыщэфыгъ, гъэучъыIалъэ ыгъэпсыгъ, къакъырхэм ахигъэхъуагъ. «Дышъэ бжыхь-2021» зыфиIорэ къэгъэлъэгъоным хэлэжьагъ, ащ бгъэхалъхьэ къыщыратыгъ. Былымэхъо фермэм иIофшIэн зэдгъэлъэгъунэу ащ теблэгъагъ.
— Сэ Хьатыгъужъыкъуае сыкъыщы­хъугъ. Джэджэ элеваторым сыщылажьэщтыгъ, — къеIуатэ бысымым. — 2005-рэ илъэсым чэми 5 къэсщэфи сянэ-сятэхэм яхапIэ щысIыгъыгъэх. Сшыпхъу­хэу Аминэтрэ Нэфсэтрэ чэмхэр ащымэ, тэ щэр къатщэмэ, сишъхьэгъусэ къуае рихэу ыублагъ. Гъогум утетыныр тшIо­хьылъэу, Джэджэ районым тиIоф зыщедгъэушъомбгъунэу итхъухьагъ. Непэрэ мафэм учанмэ пэрыохъу щыIэп. Лъэшэу сыфэраз Джэджэ районым мэкъумэщ хъызмэтымкIэ ипащэу Андрей Сафоновым къызэрэздеIагъэмкIэ. Сыд фэдэ Iофыгъо есхьыжьагъэми, скIуачIэ къызэрихьыщтым сыригъэджэнджэшы­гъэп.
Грантыр къэралыгъо IэпыIэгъушхоу щыт. Тхылъэу ищыкIагъэхэм ягъэхьазырын зыпари къин хэлъэп, мэкъу-мэщымкIэ Министерствэм, район гъэIорышIапIэм яспециалистхэр къыбдеIэх. Мэкъумэщ хъызмэтыр сыдигъокIи къин, чэщи мафи узпылъын фэе Iоф ар, гъэпсэфыгъо къы­уитырэп. Ау сэ къызэрэздэхъугъэм фэдэу къэралыгъор IэпыIэгъу къызыпфэхъукIэ, кIуачIэ къыуеты, уиIоф нахь къегъэ­псынкIэ. Шъыпкъэр пIощтмэ, илъэсыбэкIэ уиIоф лъегъэкIуатэ.
Абый Байзэт къызэрэтфиIотагъэмкIэ, ифермэ нэбгыри 10 щэлажьэ. Ахэм чэмхэр аппаратхэмкIэ ащы, яфэIо-фашIэхэр агъэцакIэх, былымхэм яIэзэрэ врачыр чэмхэмрэ шкIэ цIыкIухэмрэ япсауныгъэ лъэплъэ. ХъызмэтшIапIэм зиушъомбгъумэ, джыри цIыфхэр ищыкIэгъэщтых, ау Iоф зышIэн зэрэщымыIэр гумэкIыгъоу зэрихьылIагъэхэм ащыщ.
— Фермэм былымышъхьи 150-рэ тет. Щэ къэзытырэ чэм 70-рэ фэдиз хъызмэтшIапIэмкIэ тэхъу. Чэщ-зымафэм щэ литрэ 1200-м нахьыбэ ахэм къаты. Ащ изы IахьышIу Жаннетэ (сишъхьэгъусэ) къуаем ишIын пэIуегъахьэ. Щэм изехьан Iофышхо къыпэкIы, игъом гъэучъыIалъэм ар нэбгъэсын фае. Къоеихыныр псынкIэп. Къуаем иIугъэкIын чэщи мафи уздэлэжьэн фэе Iофышху. «Голштинскэ» чэмхэр нахьыбэ мэхъух. Непэрэ мафэмкIэ зы чэмым щэ литрэ 27-рэ къеты. Мы лъэпкъым къыте­кIыгъэ шъхьэ щэкIым ехъу джыри къахэ­хъуагъ, лъэшэу ащ тегъэгушIо. Къэтщырэ чэмхэм япчъагъэ хэдгъохъон гухэлъ тиI, — къыIуагъ Байзэт.
ТапэкIэ хэхъоныгъэхэр ашIынхэм фэIорышIэрэ Iофтхьабзэхэр агъэнафэх ыкIи ахэр къызэрадэхъущтым яцыхьэ телъ. Былымхэр зычIэт ыкIи мэкъур зычIэлъыщт къакъырхэр нахьыбэ ашIы ашIоигъу. Былымышъхьэу яIэм хагъэ­хъон гухэлъ яI. ШкIэ цIыкIоу къакIэхъу­хьа­гъэхэм аныбжь зикъукIэ, янэхэм агуагъэуцощтых.
— Джыри щыкIагъэу тиIэр бэ, къакъыр­хэр лъэныкъо пстэумкIи хьазырхэ фэдэу къэлъагъох, ау ахэм ятшIылIэнэу Iофыбэ къытпыщылъ. Фермэм къытекIырэ щэр зэтщэлIэщт цехым игъэ­псын сыдэлажьэ, — еIо тигущыIэгъу.
— Адыгэ къуаем ишIыни иIугъэкIыни Iофышху…
— Iоф къызпымыкIырэ лэжьыгъэ къэ­хъурэп. Лъэпкъ шхыныгъо шъхьаIэу адыгэ къуаер тыди щызэлъашIэ. Ащ ыцIэ лъагэу зэрэIугъэм уимыгъэгушхон плъэ­кIырэп. ИжъыкIэ адыгэ лъэпкъым ибысымгуащэ пэпчъ къуаем иихын пылъ шапхъэхэр, ащ ишъэфхэр дэгъоу ышIэщтыгъэх. Непэрэ мафэхэми ар дэгъоу къызыдэхъурэ бзылъфыгъэхэр тиIэх. Сишъхьэгъусэ ижъыкIэ щыIэгъэ къоеихыкIэм изэгъэшIэн бэрэ пылъыгъ. Ащ ишIыкIэ фэIэзэ нахьыжъмэ яупчIыжьзэ ишъэфхэр зэригъэшIагъэх.
— Анахь Iофыгъо хьылъэу сыда шъузэуталIэрэр?
— Зы чIыгу гектар тымылэжьэу былыми 150-рэ тэгъашхэ. Уц цIынэр, мэкъур ыкIи нэмыкI Iусхэр былымхэм къафэтщэфызэ ятэгъэшхы. ЧIыгоу бы­лымхэр зыщыдгъэхъущтымрэ лэжьыгъэ зыщытшIэщтымрэ зэрэтимыIэр анахь Iофыгъошху. Мэкъур зыщытыупкIэн чIыгу Iахьэу хабзэм къытитыгъэр IэпыIэгъушху.
— Уибын-унагъо уахътэ къыфэогъа­на? Уигъогу лъызыгъэкIотэн огъэхьазыра?
— Сибын-унагъо уахътэу къыфанэрэр мэкIэ дэд. Сипшъашъэу Асиет Адыгэ къэралыгъо университетым июридическэ факультет щеджэ. ТапэкIэ хъызмэтшIапIэм юрист ищыкIагъ. СикIалэу Иляс илъэс 14 ыныбжь. Ащ фермэм иIофыгъо­хэр зэкIэ шIогъэшIэгъон, былымхэр икIасэх. ХъызмэтшIапIэм зы гъучIыIунэ хагъэчэразэрэп иIоф химылъхьэу. Ар нахь кIэзгъэгушIуным фэшI лэжьапкIэ фэзгъэуцугъэу мэлажьэ (мэщхы тыр).
БэмышIэу Жаннетэ республикэ зэ­нэкъо­къоу «Лучший по профессии» зы­фи­Iорэм хэлэжьагъ, къоеихынымкIэ те­кIоныгъэ къыдихыгъ. КъоешIым технологиеу ыгъэ­федэхэрэр ащ щызэхафыгъэх. Ежь къуаем иихыни шъэф Iаджи хэлъ. Къоепсэу бгъэфедэрэми мэхьанэшхо иI. ХэушъхьафыкIыгъэ флягэхэм арыт къоепсым чэзыу-чэзыоу хагъэ­хъожьызэ, аугъоижьы. Мэфищым нахьыбэрэ щытыгъэ къоепсыр агъэфедэжьырэп, ар хэфащэ зыхъукIэ, къуаем иIэшIугъэ зэщэкъо.
Щэм дэрмэнышхо пылъ. Былым зы­хъурэм иунагъо мэлакIэ лIэщтэп. НыбжьыкIэхэр мышъхьаххэу лэжьэнхэм сы­къыфэджэ. Уахътэм къызэригъэлъэгъуа­гъэмкIэ, къэралыгъо IэпыIэгъур нахьыбэу къызщыфагъэфедэхэрэм ащыщ мэкъу-мэщым ылъэныкъокIэ грантым икъыдэхын. Ащ ишIуагъэкIэ цIыфхэм хъызмэтшIапIэхэр агъэпсых, ахэм зарагъэушъомбгъу, къуаджэхэм, къутырхэм IофшIэпIэ чIыпIэхэр яIэхэ мэхъу. Ащ уимыгъэгушIон плъэкIырэп. Былымэхъо фермэр илъэс 50-м згъэпсыгъэ. Ащ дэжьым щыIэны­гъэр къежьэ къодыеу сэлъытэ.
АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат мы лъэныкъом епхыгъэу Iоф зышIэрэ министерствэхэм, къэралыгъо хэбзэгъэ­уцухэм пшъэрылъ афишIыгъ къэралыгъо IэпыIэгъоу щыIэхэр зыфэдэхэм цIыфхэр икъоу ащагъэгъозэнхэу, ябизнес агъэ­псынымкIэ ищыкIэгъэ IэпыIэгъур арагъэ­гъотынэу, сыда пIомэ мэкъумэщ хъыз­мэтшIапIэу агъэпсырэ пэпчъ IофшIэпIэ чIыпIакIэхэр къытыщтых, арэу зыхъурэм, цIыфхэм ящыIэкIэ-псэукIэ бэкIэ нахьышIу хъущт.
Лъэпшъыкъо
Фатим.