Адыгеим икомсомол ныб­жьыкIэхэм яобщественнэ организацие инэу щытыгъ, гъогоу къыкIугъэм обществэр зыпкъ игъэуцогъэныр, со­циальнэ зэфэныгъэр ыпэ игъэшъыгъэныр ыкIи гъэпщылIыныр щы­гъэзыегъэныр ыгъэцэкIагъ.

Комсомолыр ары лъэпкъхэм язэкъошныгъэ зыгъэпытагъэр, патриотизмэм ыкIи интерна­ционализмэм, къэралыгъом илъэшыгъэ адэлэжьагъэр. Урысые комсомолэу революционнэ хъугъэ-шIагъэхэм ыкIи граждан заоу 1917 — 1920-рэ илъэсхэм кIуагъэм къыхэхъухьагъэм анахь пшъэрылъышхоу щэIэфэ (1918 — 1991-рэ илъэсхэм) ащ къыфагъэуцугъэхэр щытхъу хэлъэу зэшIуихыгъэх. Комсомольцэмэ яапэрэ лIэужхэр нахьыжъмэ къарагъэлъэгъугъэ гъогум рыкIуагъэх, ахэр къамыушъхьакIу­хэу акIэлъыкIуагъэх.
Апэрэ илъэситф IофшIэгъу пIалъэхэм советскэ ныбжьыкIэхэр ары тихэгъэгу индустриальнэ пэрытэу дунаим щязы­гъэшIагъэр.
ЛIэуж зэкIэлъыкIохэм ялIы­хъужъныгъэ, революционнэ бэ­нэ­ныгъэр, рабочмэ IофшIэным гуетыныгъэу фыряIагъэр ящы­сэхэу ныбжьыкIэхэр комсомолым ыпIущтыгъэх. Колхозник­хэм, интеллигенцием акIырыплъыхэзэ, ахэм общественнэ щыIакIэм классовэ екIолIакIэ фагъотыгъ, неущрэ мафэр зэрагъэпсыщтым алъэкI рахьы­лIагъ. Комсомолым иеджапIэ советскэ цIыф миллион 200-м ехъу пхырыкIыгъ. Хэгъэгу гупсэ­ми уасэ къыфишIыгъ, къэра­лыгъом хэхъоныгъэ егъэшIы­гъэ­ным ахэм яIахьэу халъхьагъэр къыгъэшъыпкъэжьэу СССР-м ибгъэхэлъхьэ анахь шъхьэIихэу къыфигъэшъошагъэхэр Ленинскэ комсомолым ибыракъ къыте­жъыукIых.
Комсомолым мэхьанэшхо зэ­ритырэ пшъэрылъэу иIагъэр Хэгъэгум икъэухъумэн ныбжьыкIэхэр фэгъэхьазырыгъэнхэр, патриот шъыпкъэхэр, сыд фэ­дэрэ пыйи пэуцужьышъунхэу гъэсэгъэнхэр ары. Хэгъэгу зэошхом илъэхъан ар нафэ хъугъэ, пыим пэуцужьыгъэхэр советскэ кIэлэегъаджэм ипIурыгъэх. Ахэм ягъэсэныгъэ адрэхэм атекIыщтыгъ социальнэ-политическэ шэпхъэ шъхьафхэмкIэ. Джары советскэ народым игъусэхэу ныбжьыкIэхэм япшъэрылъ щытхъу хэлъэу зыкIагъэцэкIагъэр, пый мэхъаджэм зыкIытекIо­шъугъэхэр. ЗэкIэмкIи УIэшыгъэ КIуачIэхэм гражданскэ ыкIи ком­сомольскэ мобилизациехэм апкъ къикIыкIэ ВЛКСМ-м хэ­тыгъэ нэбгырэ миллиони 3,5-рэ ахэхьэгъагъ. Комсомольцэ минишъэ пчъагъэмэ ацIэхэр дышъэ хьарыфкIэ тарихъым хэтхагъэх. Ти ТекIоныгъэшхо блэкIыгъэм къыхэнагъэп, ар неущрэ мафэм фэгъэзагъ. Арэу щытми, тыгу къемыон ылъэкIырэп ятIонэрэ дунэе заом изэфэхьысыжьхэр, фашизмэм текIонхэм СССР-м иIахьышхоу хилъхьагъэр къызэрэрамыдзэжьырэр, арэу щы­мытыгъэу къызэраIуатэрэр. Зы­нэсыгъэхэр гъэшIэгъоны, СССР-мрэ Германиемрэ зэтемыбэнэнхэмкIэ Пактым зыкIэтхэгъагъэхэр илъэс 70-рэ зыщыхъугъэм, Европарламентым (бэдзэогъум и 3-м, 2009-рэ илъэсым) резолюцие ештэ, ащ къыщыреIотыкIы СССР-мрэ Германиемрэ ятIонэрэ дунэе заор къызэрежьагъэмкIэ зэфэдэ мысагъэ зэдахьэу. ЕтIани, Гитлер пэуцужьырэ коалицием а лъэхъаным къыддыхэтыгъэ союзнэ къэралыгъохэр ары ре­золюцием кIэтхэжьыгъэхэр. ХэушъхьафыкIыгъэ дзэ операциеу Украинэм щыкIорэмкIэ а екIолIэкIэ дэдэр непи тэлъэгъу, Европэр зэрэпсаоу пIоми хъу­нэу, США-р яшъхьагъырытэу Урысыем къебэных, экономическэ ыкIи политическэ санкциехэр къытыралъхьэх. Тисоюз­никмэ яшIэжь кIэко дэдэ хъугъэ, фашизмэм щызыухъумэхи, шъхьафитыныгъэ 1945-рэ илъэ­сым ижъоныгъокIэ мазэ къа­фэзыхьыжьыгъэр, а «союзник­мэ» зэоуж къэралыгъо гъунапкъэхэр къафэзыгъэнагъэр зыщагъэгъупшэ.
1922-рэ илъэсым, бэдзэогъум и 27-м автономие зиIэ хъугъэгъэ Адыгеим комсомолыр щызэхэпщэныр псынкIагъэп. Кавказ зэошхор лъэпкъым пэкIэкIыгъакIэу, ащ ишъобжхэр джыри мыкIыжьыгъэхэу щытыгъ. Ащ къыкIэлъыкIоу лъэпкъым къэралыгъо гъэпсыкIэ егъоты, Уры-
сые гупчэм иIэгъэ структурэхэр егъэ­псых — партийнэхэр, советскэхэр, комсомольскэхэр ыкIи профсоюзнэ органхэр. Къыхэдгъэщын, а уахътэм тарихъ чIыгум адыгэу къинэжьыгъагъэр нэбгырэ мин 60-м на­хьыбагъэп, гъэсэныгъэ икъу яIагъэп.
Арэу щытми, автономиер зыгъотыгъэхэм ягуетыныгъэ ыпкъ къикIыкIэ псынкIэ дэдэу хэхъоныгъэхэр ашIыхэу рагъэ­жьагъ. 1922-рэ илъэсым иIо­ныгъо мазэ блэмыкIэу Адыгеим большевикхэм япартие щызэхащагъ, К. Я. Голодович ащ па­щэу фашIыгъ. Бэ темышIэу, 1923-рэ илъэсым ищылэ мазэ, РКСМ-м иоргбюро Адыгеим щагъэпсыгъ, ащ пащэу фэхъугъ С. П. Мироненкэр. Ащ лъыпытэу комсомольскэ организациеу щыIэхэм ятхын аублагъ, къушъхьэчIэс ныбжьыкIэхэр, бзылъфыгъэхэри ахэтхэу, комсомолым исатырхэм ахагъахьэщтыгъэх. Апэрэ зэхэщэкIо зэхахьэм РКСМ-м адыгэ ныбжьыкIэ 18 аштагъ, лIыжъ заулэу къэлъэIуа­гъэхэри хагъэхьагъэх. Ащ зи гъэ­шIэгъон хэлъыгъэп, сыда пIомэ адыгэ хабзэм къыделъытэ ныбжьыкIэхэр нахьыжъхэм ядэ­Iунхэр, яеплъыкIэхэр къыдалъы­тэнхэр. А уахътэр ары къуаджэу Пэнэхэс ыкIи нэмыкI адыгэ къуаджэхэм комсомольскэ ячей­кэхэр зыщызэхащагъэхэр. 1923-рэ илъэсым игъэтхапэ ыкIэхэм комсомольскэ организацие 20-м ехъу Адыгеим щагъэпсыгъагъ, адыгэ къоджиблыр а пчъагъэм щыщыгъ, нэбгырэ 300-м ехъу ахэм ахэтыгъ.
Адыгеим икомсомол иа I-рэ зэфэс къалэу Краснодар Iоныгъом и 4-м, 1924-рэ илъэсым щырагъэкIокIыгъ. РКСМ-м хэт нэбгырэ 35-м зы лIыкIо ыгъэ­кIонэу агъэ­нэфэгъагъэми, делегат 50 ха­дзыгъ, ащ щыщэу 14-мэ амакъэ атын алъэкIынэу, ахэм ячейкэ 50 къагъэлъэ­гъуагъ. Зэфэсым иповесткэ Iофыгъуабэ хэтыгъ, мэхьанэшхо зиIэ упчIэ 11-мэ Iоныгъо мазэм и 8-м нэс ахэплъагъэх. ЗэкIэмэ анахь мэхьанэшхо зэратыщтыгъэ Iофыгъоу къаIэтыгъагъэр «В. И. Ле­ниныр ыкIи комсомольцэхэр» зыфиIорэр ары. РКСМ АЧАО-м иоргбюро и РКП(б) илIыкIоу Сенновым идоклад зедэIухэм ыуж зэфэсым, СССР-мкIэ апэрэу ЦК РКСМ-м игукъэкIэу комсомольскэ организацием Лениным ыцIэ ыхьыным фэ­гъэхьыгъэм дыригъэштагъ. РЛКСМ-м и Адыгэ хэку комитет и Апэрэ секрета­рэу шахтерым икIалэу Ким Громадскэр зэ­фэсым щыхадзыгъ.
Адыгэ автоном хэкум икъэралыгъо гъэпсын комсомолым иIахьышхоу хэлъыр къэлъытэгъуай. ЕджэкIэ-тхакIэ зыIэкIэлъэу хэкум исыгъэр мэкIэ дэ­дагъ, а лъэныкъомкIэ, цIыфхэр агъэсэнхэмкIэ комсомолым ишIогъэшхо къэкIуагъ. А пшъэ­рылъыр агъэцакIэзэ комсо­мольцэмэ культпоходхэр зэхащэщтыгъэх. 1931-рэ илъэсым имэзэе мазэ и 24-м зэIэпахырэ Быракъ Плъыжьыр Адыгэ хэку Советым къыфагъэшъошагъ — «Темыр-КавказымкIэ апэрэу ыкIи изакъоу гъэсэныгъэм ылъэныкъокIэ IофшIэнышхо зэришIагъэм, гъэхъагъэхэр иIэхэу ленинскэ мафэхэм къызэрякIолIагъэм афэшI».
Мэкъу-мэщыр коллективизацие апэрэу Адыгеим зэрэща­шIыгъэми комсомолым иIахьы­шхо хэлъ. Народнэ хъызмэтым щылэжьэщт лъэпкъ IофышIэхэм ягъэхьазырынрэ промышленностым игъэпсынрэ джащ фэдэу ар чанэу ахэлэжьагъ. Зэо илъэс­хэм апэкIэ дзэ-патриотическэ IофшIэнышхо зэрахьэ­гъагъ. Угу къэбгъэкIыжьмэ екъу Осоавиахимым хэтыгъэхэу куп 293-мэ дзэ егъэджэнхэр зэра­кIугъэхэр, ахэр нэбгырэ 4309-рэ хъущтыгъэх, комсомольцэ 1106-рэ ахэтыгъ. «Ворошиловскэ шыу» 314-рэ ыкIи «Ворошиловскэ шхончэуи» 154-рэ агъэхьазырыгъагъ.
1941 — 1945-рэ илъэсхэм Хэгъэгу зэошхоу кIуагъэм ВЛКСМ-р хэушъхьафыкIыгъэ нэкIубгъокIэ хэхьагъ. Ащ фэшI къэралыгъом иапшъэрэ тын лъа­пIэ къыфагъэшъошагъ — Ле­ниным иорден. Адыгеир пштэмэ, Адыгэ автоном хэкум щыщ нэбгырэ 58-рэ Советскэ Союзым и ЛIыхъужъ хъугъэх, ахэм ащыщэу нэбгыриблыр адыгэх. Анахь зэлъашIэрэ лIыхъужъныгъэр зезыхьагъэр политрукэу, Адыгэ кIэлэегъэджэ училищым (колледжым) къычIитIупщыгъэу Андырхъое Хъусен. Илъэс пчъа­гъэ хъугъэу ащ ыцIэ колледжым ехьы.
Зэоуж 1946 — 1950-рэ илъэс­хэм къэралыгъом зызэтыри­гъэпсыхьажьыщтыгъ, производствэр зэтыригъэуцожьыщтыгъ, США-м иатомнэ монополие ыгъэкIодыгъ ыкIи космосым иушэтын фежьагъ. Апэрэу космосым быбыгъэ Юрий Гагариныр комсомолым икIэлэ пIугъ. Апэрэ атомнэ мылкъутэр, апэ­рэу Мазэм, Марсым, Венерэм быбыгъэ спутникхэр — ахэм зэкIэми акIыб дэтыгъэх советскэ цIыфхэр, апэрапшIэу комсомольцэхэр.
ПсэолъэшIын IофшIэнышхор Ленинскэ комсомолым ихэбзэ шъхьаIэхэм ащыщ. Комсомолым ипутевкэхэмкIэ Советскэ Союзым псэуалъэхэр кIэу зыщагъэ­псырэ чIыпIэхэм ныбжьыкIэ нэ­бгырэ 1600-рэ агъэкIогъагъэх, Казахстан ыкIи Алтай ичIы­гухэм ягъэхьазырын нэбгырэ 2000-м ехъу, джащ фэдэу студент ныбжьыкIэхэр Оренбургскэ хэкум кIощтыгъэх. Комсомолым ипутевкэхэмкIэ Адыгэ шъоущыгъушI заводым игъэпсын нэбгырэ 500-м ехъу хэлэжьагъ. Студенче­скэ псэолъэшI отрядхэм, ныбжьыкIэ псэупIэ комплексхэм, коммунистическэ IофшIэным ибригадэхэм, нэмыкIхэм кIэлэ ыкIи пшъэшъэ минишъэ пчъагъэ ахэтыгъ. Комсомолым сыд ра­IолIагъэми, ащ ныбжьыкIэхэр ыкIыб дэтыгъэх, Хэгъэгум хэ­хъоныгъэ егъэшIыгъэным фи­гъэлэжьагъэх. Ащ лъэшэу фэразэхэу, гуфэбэныгъэ хэлъэу якомсомольскэ ныбжьыкIэгъу бэмэ агу къэкIыжьы.
Непэ тэ типшъэрылъыр анахь хэбзэ шIагъохэу комсомолымрэ пионерскэ организациехэмрэ яIагъэхэр къэтыухъумэнхэр ыкIи джырэ уахътэм дгъэфедэнхэр ары. Непэрэ ныбжьыкIэ политикэу УФ-м и Президентэу Вла­димир Путиныр зикIэщакIом джары иIэубытыпIэр.
Ацумыжъ Казбек.
Тарихъ шIэныгъэхэмкIэ доктор.